به گزارش خبرنگار مهر، اولین نشست پژوهشی پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران روز دوشنبه بیست و سوم آبان‌ماه با سخنرانی هوشنگ جاوید و موضوع «بررسی اشتراکات موسیقایی ایران با حوزه آسیای میانه» برگزار شد.
کامران مراتی دبیر پانزدهمین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران در ابتدای اولین نشست پژوهشی پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی گفت: موضوع جشنواره امسال ایران فرهنگی و گفتمان‌های موسیقایی جهان اسلام است که در این موضوع با چهار کلید واژه طرف هستیم. شرایطی که در دو حوزه آن می‌توانیم بررسی‌هایی داشته باشیم. اولین کلیدواژه «ایران فرهنگی» و دومین کلیدواژه «جهان اسلام» است که ما سعی می‌کنیم در این دوره از جشنواره گفتمانی را در این چارچوب انجام دهیم که دربرگیرنده زنجیره‌های متصل به همی در حوزه ایران فرهنگی است و فراتر از مرزهای ایران هم مورد توجه قرار می‌گیرد.
هوشنگ جاوید هم در ابتدای سخنرانی پژوهشی خود گفت: نوع رویکردی که در این دوره جشنواره مورد توجه قرار گرفته دربرگیرنده نکات قابل توجهی است که می‌تواند در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گیرد. از همین رو وقتی با دعوت آقای مرآتی مواجه شدم تلاش کردم تا در حوزه بررسی اشتراکات موسیقایی ایران با حوزه آسیای میانه به نکاتی دست پیدا کنم.
وی با خوانش طرح پژوهشی خود پیرامون موضوع نشست به تاریخ موسیقی ایران اشاره کرد و به ارائه نقطه نظرات خود در حوزه ایران فرهنگی پرداخت که چگونه توانسته در بخش‌های مختلف آسیا گسترانیده شود.
این پژوهشگر ادامه داد: من به همه پژوهشگران حوزه موسیقی نواحی ایران توصیه می‌کنم که در حوزه سفرنامه‌ها مطالعات زیادی داشته باشند که بدانند در حوزه صدور اشتراکات فرهنگی بازرگانان و اساساً همه افرادی که در سفر بودند چقدر به معرفی موسیقی کشورمان در دیگر کشورها کمک کرده‌اند. این در حالی است که اکنون بسیاری از آیین‌ها و جشن‌ها و مراسم در مناسک دین مسیحیت وجود دارد که ریشه‌های آن را می‌توان در آیین‌های ایرانی یافت. کما اینکه همین جشن هالووین معروفی که با تکیه بر گیاه کدو مورد توجه قرار گرفته از آیین‌های ایرانی الهام گرفته شده که می‌توانیم بررسی‌های مشابه زیادی روی این موضوع داشته باشیم.
هوشنگ جاوید: بسیاری از آیین‌های و جشن‌ها و مراسم در مناسک دین مسیحیت وجود دارد که ریشه‌های انان را می‌توان در آیین‌های ایرانی یافت جاوید بیان کرد: سندها به ما نشان می‌دهند که چنین بهره مندی هایی چقدر ریشه‌های تاریخی دارد. در این زمینه ثابت شده ستایش‌ها در حوزه ایران فرهنگی هنوز وجود داشته و مورد استفاده قرار می‌گیرد. این در حالی است که ما در این حوزه‌ها می‌توانیم شاهد تبادلات فرهنگی متعددی میان ایران و کشورهای دیگر از جمله یونان باشیم که در حوزه‌هایی نظیر جنگ و نبرد می‌توان آن‌ها را یافت. شرایطی که حتی از سازهای ایرانی نظیر سنتور در بخش رزم و جنگ استفاده می‌کنند. سازی که دربرگیرنده یک ساز نظام مند درباری بود و هنوز هم می‌توان در ایران فرهنگی مورد توجه قرار گیرد. کما اینکه در این زمینه هنرمندانی چون حسین دهلوی روی آن کار کرد که متاسفانه حمایت چندانی از این رویکرد پژوهشی نشد.
وی درباره دیگر تاثیرات موسیقی ایران روی موسیقی‌های دیگر کشورها توضیح داد: پژوهش‌ها نشان داده که بسیاری از ایرانی‌ها به ویژه موبدان زرتشتی از هنر آواز در دعاها و مناجات خود استفاده کرده و آن را کارکردی در جهت تبلیغ دین می‌دانند. این شرایط در حوزه کلیساها نیز بر اساس پژوهش‌های تاریخ قابل مشاهده است. یعنی شما می‌بینید بر اساس روابطی که میان کلیساها و ایرانیان هنرمند وجود داشته دعوت‌هایی از هنرمندان ایرانی برای آموزش موسیقی به ویژه حوزه آواز صورت می‌گیرد. ما از همین جا متوجه می‌شویم که حتی آوازهای کرال کلیساها تحت تاثیر آواهای موبدان زرتشتی ما در ایران فرهنگی است که می‌توانید اکنون در کاشان و یزد به سبک سقاخانه‌ای اجرای آنان را مشاهده کنید. البته که این شرایط در چارچوب‌های دین مبین اسلام تولید می‌شود که واقعاً مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
این مدرس و مولف موسیقی نواحی به جریان تبادلات فرهنگی ایران و جهان پس از اسلام اشاره کرده و گفت: ما در دوره‌های مختلف تاریخ کشورمان به ویژه از عصر شاپور دوم شاهد اتفاقات مهمی هستیم که در تبادلات فرهنگی بسیار موثر است. به گونه‌ای بسیاری از شاعران و خوانندگان عرب وارد دربار ساسانی می‌شوند و ما شاهد عصر نوینی از ظهور و بروز موسیقی در دربار هستیم که موجب ارتباطات فرهنگی متعددی شده‌اند.
جاوید با تشریح برخی از داستان‌ها و اتفاقات موسیقایی ایران فرهنگی پس از اسلام اظهار کرد: چنین شرایطی موجب شد که ما موجب گسترش آموزش موسیقی در برخی از مناطق آسیا باشیم که بسیاری از هنرمندان ایرانی را تبدیل به معلمانی زبده و متخصص در حوزه موسیقی کرد که در خارج از مرزهای ایران هم به تدریس موسیقی می‌پرداختند. در این زمینه هم نمونه‌های زیادی وجود دارد که می‌توانیم به آن اشاره‌های مختلفی داشته باشیم. ما بعد از اسلام پس از تمایلاتی که به موسیقی پیدا می‌شود، موسیقی فاخر از درجه قابل توجهی برخوردار می‌شود که مشتمل بر الهام بسیاری از موسیقی‌های عرب زبان توسط ایرانیان می‌شود. در این زمینه می‌توانیم با رجوع به رساله‌های مختلف به سبک‌ها و گونه‌هایی دست پیدا کنیم که می‌تواند معترف اشتراکات فرهنگی مختلفی میان ایرانیان و جهان عرب در دوران پس از اسلام باشد.
این پژوهشگر با انتقاد از برخی کم کاری‌هایی که در حوزه اشتراکات فرهنگی ایران و جهان اسلام مورد توجه قرار می‌گیرد، توضیح داد: همه مواردی که به آن اشاره کردم در برگیرنده جزییات بسیار فراوانی است که متاسفانه در این زمینه کم کاری‌های زیادی انجام دادیم. کم کاری‌هایی که دانشجویان و پژوهشگران جوان ما می‌توانند جستجوهای بیشتری داشته باشند که با تاسف بسیار کم و ناپیدا هستند.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود ضمن ارائه مثال‌هایی از استفاده کشورهای هم جوار ایران برای استفاده از تولیدات فرهنگی - موسیقایی ایران در موسیقی‌های تولید شده خود عنوان کرد: ما تاثیرات فرهنگی بسیار فراوانی روی موسیقی کشورها داشتیم که هر کدام مثنوی هفتاد من است. این موسیقی‌ها در بسیاری از موارد موجب دگرگونی بسیاری از گونه‌های موسیقایی کشورهای عرب زبان و سایر کشورهای آسیایی شده که گواه این ادعا را می‌توان در کتب‌ها پژوهشی و تاریخی مختلف مشاهده کرد. به هر حال چنین اتفاقاتی نشان می‌دهد که وقتی موسیقی ایرانی گوش می‌کنیم باید امتداد این مسیر را در کجای این دنیا پیدا کنیم.