حضور ۱۴ پژوهشگر ایرانی در زمره پژوهشگران پر استناد برتر دنیا ۲۰۲۲

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، دکتر سید احمد فاضل زاده رئیس ISC با اعلام این خبر گفت: شرکت کلاریویت آنالیتیکس هر ساله به معرفی برترین پژوهشگران پر استناد دنیا (HCR) می پردازد.

وی افزود: این فهرست سالانه، پژوهشگران حوزه علوم و علوم اجتماعی که دارای تأثیر گسترده و معناداری هستند را شناسایی می کند. این تأثیر در انتشار مقالات پر استناد آنها در طول یک دهه گذشته منعکس شده است. این پژوهشگران به نسبت جمعیت کل پژوهشگران حوزه علوم و علوم اجتماعی دنیا، یک در هزار یا به عبارتی یک دهم درصد (۰.۱ درصد) برتر هستند.

فاضل زاده گفت: تعداد استنادهای مقالات پر استناد (Highly Cited Papers) یکی از معیارهای اصلی انتخاب برترین پژوهشگران پر استناد دنیا بوده است. این مقالات بر اساس استنادات دریافتی، جزو یک درصد برتر در یک یا چند حوزه موضوعی در پایگاه وب آو ساینس (WOS) هستند.

وی گفت: پژوهشگران مطابق با فهرست پایگاه شاخص های اساسی علم (ESI) در ۲۱ حوزه موضوعی انتخاب شده اند. همچنین از سال ۲۰۱۸ به بعد، پژوهشگرانی که در چند حوزه به صورت همزمان (Cross-Field) فعالیت می کردند نیز تحت یک رشته جداگانه طبقه بندی شده اند.

رئیس مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) ادامه داد: علاوه بر این، تمام فعالیت های علمی بین المللی ۱۰ ساله اخیر پژوهشگر از جمله تعداد مقالات، تعداد استنادها، تعداد مقالات پراستناد، تعداد استناد به مقالات پر استناد مورد بررسی قرار گرفته و همچنین مسایلی نظیر رعایت اصول اخلاقی در پژوهش، رعایت میزان خوداستنادی در حد قابل قبول و مقالات باز پس گیری شده در این ارزیابی موثرند.

رئیس ISC گفت: بر این اساس، ۷۲۲۵ نفر به عنوان برترین پژوهشگر پر استناد دنیا در سال ۲۰۲۲ انتخاب شده اند که برخی در بیش از یک حوزه موضوعی فعالیت داشته اند اما به صورت انفرادی تعداد پژوهشگران برگزیده ۶۹۳۸ نفر است. از بین ۷۲۲۵ نفر، تعداد ۳۲۴۴ نفر در چند رشته به صورت همزمان (چند رشته ای) و ۳۹۸۱ نفر در یکی از رشته های موضوعی به عنوان پژوهشگر پر استناد انتخاب شده اند.

وی گفت: تعداد پژوهشگران انتخاب شده از یک رشته به رشته دیگر متفاوت است که علت آن، تفاوت در تعداد کل پژوهشگران در رشته ها است. به عنوان مثال از رشته ریاضی ۵۲ نفر و از رشته پزشکی بالینی ۴۶۶ نفر در سال ۲۰۲۲ انتخاب شده اند که این تفاوت ناشی از تفاوت در اندازه رشته ها یا به عبارت دیگر تعداد پژوهشگران هر رشته است.

فاضل زاده گفت: تعداد برترین پژوهشگران پراستناد دنیا در سال های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۰ به ترتیب حدود ۶۶۰۰ و ۶۴۰۰ بوده است. بنابراین در فهرست سال ۲۰۲۲ حدود ۶۰۰ پژوهشگر بیشتر انتخاب شده اند که مبتنی بر افزایش تعداد کل پژوهشگران برتر دنیا بوده است.

وی ادامه داد: از جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۲ تعداد ۱۴ پژوهشگر برتر در لیست پژوهشگران پراستناد برتر دنیا قرار گرفته اند.

رئیس ISC افزود: همانطور که در جدول ۱ مشاهده می شود، در این فهرست نام دکتر حسن کریمی مله دو بار (حوزه موضوعی علوم کشاورزی و شیمی) ذکر شده است. ضمنا در فهرست اعلام شده برخی از پژوهشگران با بیش از یک وابستگی سازمانی متعلق به یک یا دو کشور ظاهر شده اند. به عنوان مثال دو نفر در این فهرست (دکتر نصرت اله وزیری، دانشگاه تهران و دکتر حسن کریمی مله، دانشگاه صنعتی قوچان) وجود دارند که کشور ایران به عنوان وابستگی دوم ذکر شده است.

لیست کامل پژوهشگران (به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی) با ذکر وابستگی سازمانی و حوزه موضوعی آنها در جدول ۱ ذکر شده است. حضور پژوهشگران برتر کشور به ترتیب در حوزه های موضوعی چند رشته ای (۱۰ نفر)، علوم کشاورزی (۲ نفر)، ریاضیات (۲ نفر) و شیمی (۱ نفر) بوده اند.

جدول ۱- پژوهشگران (با وابستگی ایران) حاضر در لیست برترین پژوهشگران پر استناد دنیا ۲۰۲۲

ردیف	نام (به ترتیب الفبا)	وابستگی اصلی	وابستگی دوم	حوزه موضوعی
۱	محمدحسین احمدی	دانشگاه صنعتی شاهرود		چند رشته ای
۲	الهام اسدپور	دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان		علوم کشاورزی
۳	احمد حسینی بنده قرائی	دانشگاه سمنان		چند رشته ای
۴	مهدی دهقان	دانشگاه صنعتی امیرکبیر		ریاضیات
۵	امید رحمتی	مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کردستان		چند رشته ای
۶	بهرام رمضان زاده	پژوهشگاه رنگ (یا موسسه پژوهشی علوم و فناوری رنگ و پوشش)		چند رشته ای
۷	مهدی شریفی راد	دانشگاه علوم پزشکی کرمان		چند رشته ای
۸	مسعود صلواتی نیاسری	دانشگاه کاشان		چند رشته ای
۹	مصطفی عباس زاده	دانشگاه صنعتی امیرکبیر		ریاضیات
۱۰	مهدی کریمی	دانشگاه آزاد اسلامی		چند رشته ای
۱۱	حسن کریمی مله	دانشگاه علوم و فناوری الکترونیک چین	دانشگاه صنعتی قوچان	علوم کشاورزی/ شیمی
۱۲	بهنام محمدی ایواتلو	دانشگاه تبریز		چند رشته ای
۱۳	حامد میرزایی	دانشگاه علوم پزشکی کاشان	دانشگاه علوم پزشکی مشهد	چند رشته ای
۱۴	نصرت اله وزیری	دانشگاه کالیفرنیا	دانشگاه تهران	چند رشته ای

پژوهشگران برتر جهان اسلام

رئیس ISC اظهار داشت: در لیست برترین پژوهشگران پر استناد یک دهم درصد دنیا سال ۲۰۲۲، نام ۱۳ کشور اسلامی (تنها با در نظر گرفتن وابستگی اول) مشاهده می شود که سهم آنها حدود ۲ درصد از کل پژوهشگران برتر دنیا است.

وی گفت: کشور عربستان با ۱۰۸ نفر ، ایران و مالزی با ۱۲ نفر، ترکیه با ۶ نفر و قطر با ۵ نفر بیشترین تعداد پژوهشگران پر استناد دنیا را در میان کشورهای اسلامی دارند.

آمار کل تعداد پژوهشگران برتر جهان اسلام در جدول ۲ ارایه شده و این افراد به ترتیب حروف الفبا از کشورهای اردن، امارات متحده عربی، ایران، بنگلادش، ترکیه، تونس، عربستان سعودی، قطر، کویت، لبنان، مالزی، مراکش و مصر هستند.

جدول ۲: تعداد پژوهشگران پر استناد برتر کشورهای اسلامی در سال ۲۰۲۲

کشور (به ترتیب الفبا)	تعداد پژوهشگر برتر (صرفا بر اساس ذکر وابستگی اول نام کشور)
اردن	۲ نفر
امارات متحده عربی	۲ نفر
ایران	۱۲ نفر
بنگلادش	یک نفر
ترکیه	۶ نفر
تونس	یک نفر
عربستان سعودی ۱۰۸	۱۰۸ نفر
قطر	۵ نفر
کویت ۱	یک نفر
لبنان	۳ نفر
مالزی	۱۲ نفر
مراکش	۲ نفر
مصر	۳ نفر
تعداد کل	۱۵۸ نفر

فاضل زاده گفت: وابستگی سازمانی اول ۱۰۸ پژوهشگر پراستناد (یک دهم درصد (۰.۱%) برتر) دنیا (HCR) ۲۰۲۲ مربوط به کشور عربستان است که از این بین، وابستگی سازمانی دوم ۸۱ نفر آنها مربوط به سایر کشورها از جمله چین، اسپانیا، ایتالیا، انگلستان، آلمان، هند، پاکستان، ترکیه، مصر، آمریکا و ... است.

وی گفت: بنابراین واضح است که تمامی این افراد ملیت کشور عربستان را نخواهند داشت. از این رو پروفایل تمامی پژوهشگران عربستانی موجود در این فهرست، در سایت های مختلف از جمله پایگاه WOS، سایت دانشگاه مربوطه و ... مورد بررسی و تحلیل دقیق تری قرار گرفت.

طبق نمودار ۱، در مجموع ۹۱ پژوهشگر (حدود ۸۴ درصد) با وابستگی کشور عربستان در این فهرست، غیر بومی و به کشورهای دیگر نیز وابسته هستند که بیش از نیمی (حدود ۵۹ درصد) از آنها فقط وابسته به چند کشور چین، اسپانیا، ایتالیا، آمریکا، آلمان، هند، ترکیه، انگلستان، پاکستان و مصر است.

نمودار ۱. توزیع جغرافیایی پژوهشگران پراستناد دنیا با وابستگی سازمانی کشور عربستان بر اساس کشورهای مختلف

رئیس ISC اظهار داشت: بنابراین تنها ۱۷ پژوهشگر (نزدیک به ۱۶ درصد) در حال حاضر فقط با وابستگی سازمانی کشور عربستان هستند گرچه تعدادی از این پژوهشگران هنوز ملیتی غیر بومی دارند اما در سال های اخیر تولیدات علمی خود را تنها با وابستگی سازمانی کشور عربستان منتشر کرده اند و این در حالی است که (۱۰۰ درصد) تمامی پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران، دارای ملیت ایرانی هستند.

وی ادامه داد: لازم به ذکر است، اگرچه عربستان با هدف بهبود جایگاه علمی خود در دنیا، سرمایه گذاری مناسبی جهت جذب دانشمندان پر استناد انجام داده است ولی همانطور که اشاره شد این دانشمندان به صورت نیابتی تولیدات علمی خود را با وابستگی سازمانی کشور عربستان منتشر کرده اند. سهم واقعی دانشمندان با وابستگی سازمانی کشور عربستان در آخرین فهرست پژوهشگران پر استناد یک دهم درصد (۰.۱%) برتر دنیا (HCR) سال ۲۰۲۲، ۱۷ نفر و نزدیک به جایگاه جمهوری اسلامی ایران است.

فاضل زاده گفت: دانشگاه هاروارد با ۲۳۳ پژوهشگر، آکادمی علوم چین با ۲۲۸ پژوهشگر و دانشگاه استنفورد با ۱۲۶ پژوهشگر سه سازمانی هستند که بیشترین تعداد پژوهشگران برتر یک دهم درصد دنیا را در اختیار دارند.

وی افزود: کشورهای آمریکا، چین، انگلستان، آلمان، استرالیا، کانادا، هلند، فرانسه، سوئیس و سنگاپور بیشترین تعداد پژوهشگران پر استناد دنیا را دارند. آنها به ترتیب ۲۷۶۴، ۱۱۶۹، ۵۷۹، ۳۶۹، ۳۳۷، ۲۲۶، ۲۱۰، ۱۳۴، ۱۱۲، و ۱۰۶ پژوهشگر برتر را در اختیار دارند که حدود ۸۳ درصد پژوهشگران برتر دنیا است.

رئیس ISC افزود: پژوهشگران پر استناد، کیفی ترین مقالات علمی دنیا و با بیشترین استنادات دریافتی را به خود اختصاص داده اند و لذا در حوزه موضوعی تخصصی خود به عنوان پژوهشگر موثر در سطح بین المللی شناخته و معرفی شده اند. اما باید در نظر داشت که فقط یکی از معیارهای ارزیابی تاثیرگذاری پژوهش، تعداد استناد است. امروزه مؤثر بودن فقط در تعداد استنادها خلاصه نمی شود، بلکه رفع مشکلات جامعه و اثرگذاری اقتصادی، اجتماعی، فنآورانه و نوآورانه از سایر ابعادی هستند که باید مورد توجه پژوهشگران قرار گیرند.

تعداد پژوهشگران ایرانی پر استناد یک دهم درصد (۰.۱%) برتر (HCR) در سال های مختلف در نمودار ۲ نشان داده شده است.

نمودار ۲. تعداد پژوهشگران ایرانی پر استناد (یک دهم درصد (۰.۱%) برتر) (HCR) در سال های گذشته