خبرگزاری مهر، گروه استانها- اعظم محبی: وقتی همه در گلستان منتظر باران و برف بودند، پدیده پیش بینی نشده دیگری در این استان شمالی اتفاق افتاد؛ گرد و خاک مناطق جنوبی استان از جمله گرگان را پُر کرد، پدیده‌ای که ابتدا مردم فکر کردند که مه غلیظ است اما خاک بود که بر سر شهر می‌بارید.
عصر روز یکشنبه (۱۷ دی) ریزگرد آسمان گرگان را پوشاند و کیفیت هوا کاهش یافت، به گونه‌ای که شعاع دید به طور محسوس پایین آمد. لایه‌های خاک بر روی خودروها، زمین، سنگ فرش خیابان‌ها و تأسیسات شهری صبح روز دوشنبه مردم را شگفت زده کرد.
هرچند برخی از مناطق غربی و مرکزی استان چنین رخدادهایی به دفعات مشاهده شده اما این پدیده آن هم در «زمستان» برای گلستانی‌های مقوله عجیبی است.
همجواری با کانون‌های ریزگرد خارجی صحرای ترکمنستان و شکل گیری کانون‌های ریزگرد داخلی ناشی از خشک شدن تالاب‌ها و زیستگاه‌های آبی و تخریب مراتع باعث شده وقوع این ریزگردها در گلستان رو به افزایش باشد.
با وجود آنکه در سال‌های اخیر تلاش‌های گسترده‌ای برای مقابله با بیابان زایی انجام شده اما وقوع طوفان گرد و خاک در گلستان زنگ خطری برای مسئولان است که منتظر بودجه و اعتبار نمی‌ماند و سیر خود را دنبال می‌کند.
کشت گونه‌های مرتعی در نوار مرزی و بیابان‌های شمال گلستان، تأمین و اختصاص حقابه تالاب‌ها و ممانعت از اقدامات تخریبی در بخش کشاورزی و منابع طبیعی از جمله راهکارهای است که می‌تواند به تثبیت خاک و جلوگیری از شکل‌گیری طوفان گرد و خاک منتهی شود.
گرد و خاک منشأ خارجی داشت
رئیس گروه پیش‌بینی و هشدار هواشناسی گلستان در خصوص باران گرد و خاک اعلام کرده که منشأ این گرد و غبار خاک‌های لسی صحرای قره‌قوم و ترکمنستان بوده است.
محمود محمدقلی پور گفت: این پدیده ناشی از فعالیت سامانه پرفشار و سرد شمال شرق اروپا با همراهی سامانه سیبری بود که هوای سردی را از نواحی شمالی به سوی گلستان انتقال داد و این انتقال هوای سرد از صحرای ترکمنستان که طی دو هفته اخیر بارش باران نداشته، موجب شد گرد و غبار به گلستان وارد شود به گونه‌ای که در منطقه اینچه برون دیده افقی تا ۱۰۰ متر هم تقلیل یافت.
تغییرات ناگهانی هوا علت گرد و غبار
رئیس اداره حفاظت خاک و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: پدیده گرد و خاک در ۱۷ دی ماه در گلستان منشأ خارجی داشته و تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که چشمه‌های گرد و غبار در خارج از مرزها و در محدوده بالکان ترکمنستان (در شرق دریای خزر) تولید شده و به دلیل تغییرات هوایی ناگهانی و جریانات شمالی، این گرد و غبار به استان گلستان حمل شده و نوار جنوبی را درگیر کرده است.
محمد عباسی افزود: زمانی که گرد و غبار به جنوب گلستان می‌رسد و شهری مانند گرگان آن را به صورت ملموس لمس می‌کند منشأ و چشمه‌های قدرتمند آن فرامنطقه‌ای و کانون‌های خارجی است.
وی ادامه داد: وقتی منشأ ریزگرد صحرای قره قوم ترکمنستان باشد، ماندگاری گرد و غبار زیاد بوده و دو الی سه روز به طول می‌انجامد ولی مواقعی که منشأ از استان بالکان باشد (حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلومتر خارج از مرز استان)، عملاً زود از بین رفته و ماندگاری ندارد.
عباسی گفت: آن چیزی که سبب تشدید فراوانی وقوع چنین رخدادهایی می‌شود، تغییرات اقلیم، تغییر رژیم بارشی و عدم توزیع بارش در نقاط مختلف بوده که مهمترین تأثیر آن بر پوشش گیاهی است و به دلیل تنش خشکی و ضعف پوشش گیاهی سبب می‌شود کانون‌ها، مستعد برداشت شود.
تصویر ماهواره‌ای فعال شدن کانون‌های غبار بالکان ساعت ۴:۴۵ بعد از ظهر یکشنبه
وی افزود: یکی دیگر از موضوعات افزایش انرژی جنبشی است که میکرون ساز است و چرخنده های پرقدرتی خواهد ساخت که با انرژی جنبشی، مناطق مستعد برداشت، فعال می‌شود.
عباسی ادامه داد: تصاویر ماهواره‌ای موجود نشان می‌دهد که ساعت ۴:۴۵ کانون شکل گرفته و به سمت گلستان حرکت کرده است و مرکز ملی گرد و غبار هم با مدل سازی نشان دادی که از سمت شمال و شرق به سمت جنوب آمده است.
۳۰۰ هزار هکتار از اراضی گلستان در معرض بیابانی شدن
علی رغم این که منبع این ریزگرد خارجی بود اما در استان هم مراتع در حال بیابانی شدن هستند لذا از این رو با مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفتگو کردیم، حمید سلامتی به خبرنگار مهر گفت: ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی و مراتع شمال استان در معرض بیابانی شدن قرار داشته و بیش از ۱۳۰ هزار هکتار از اراضی بیابانی، منشأ ریزگرد هستند.
در سفر رئیس اعتبارات خوبی برای بیابان زدایی اختصاص یافتسلامتی توضیح داد: گلستان ۸۶۲ هزار هکتار مرتع دارد که حدود یک سوم آن در مناطق شمالی استان به ویژه در شهرستان‌های آق قلا، گمیشان و گنبد کاووس واقع و در معرض بیابانی شدن هستند.
وی گفت: ریزگردهای گلستان عمدتاً منشأ خارجی دارد و صحرای قره قوم ترکمنستان با مساحت حدود ۳۵۰ هزار کیلومتر مربع منشأ آن بوده که ۱۷ برابر مساحت استان گلستان است.
سلامتی ادامه داد: همچنین حوضه اترک با ۸۰۰ هزار هکتار وسعت، به عنوان منطقه‌ای است که استعداد بیابانی شدن را دارد و در اثر وزش باد ریزگرد تولید می‌کند.
وی همچنین در خصوص خشک شدن خلیج گرگان هم هشدار داد و گفت: در صورت خشکی این پهنه، این حوضه هم منشأ ریزگرد خواهد شد.
سلامتی در خصوص اقدامات مقابله‌ای، گفت: بی خاک ورزی و کشاورزی حفاظتی می‌تواند مانع از موقع ریزگرد شود.
وی بیان کرد: خاک شمال استان لسی است و اگر یکبار شخم خورده تبدیل به ریزگردها خواهد شد.
اعتبارات مقابله با بیابان زایی
سلامتی گفت: در گمیشان ۳۸ هزار هکتار مرتع، در آق قلا ۷۰ هزار هکتار مرتع و در گنبدکاووس ۳۲۰ هزار هکتار مرتع وجود دارد و باید اقداماتی از قبیل بوته کاری و غیره انجام شده و از ظرفیت بومیان هم استفاده کنیم.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان ادامه داد: از سال ۹۴ تاکنون اعتبارات خوبی تزریق و هشت میلیون اصله نهال مرتعی و بیابانی در سطح هشت هزار هکتار از مراتع در معرض بیابانی شدن کاشته‌ایم.
وی افزود: مدیریت رواناب با ایجاد هلالی آبگیر، ذخیره نزولات توأم با بذرپاشی، پروژه حفاظت و قرق مراتع، ساخت و توزیع آبشخور فلزی از دیگر اقدامات ما بوده است.
سلامتی از پیش بینی هزار و ۱۵۰ میلیارد ریال از محل اعتبارات سفر رئیس جمهور برای احیای مراتع و مقابله با بیابان در نواحی شمال استان خبر داد و گفت: این اعتبار ظرف سه سال به استان تخصیص می‌یابد که تاکنون ۱۵۰ میلیارد ریال آن تخصصی یافته است.
به گزارش مهر، وقوع ریزگرد در گلستان بار دیگر اثبات کرد که توجه به احیای مراتع و تالاب‌های گلستان باید از سطح کاغذ و بخشنامه به یک راهکار اجرایی و عملیاتی تبدیل شود و در صورت تعلل در این موضوع زندگی بیش از دو میلیون نفر از اهالی منطقه به خطر خواهد افتاد.