به گزارش خبرگزاری مهر، نخستین نشست از سلسله درس گفتارهای تفسیر موضوعی شهید صدر به همت اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران و با همکاری پژوهشگاه تخصصی شهید صدر برگزار شد و حجت الاسلام سید امید مؤذنی ضمن معرفی شخصیت فردی و اجتماعی شهید صدر، اندیشه‌های او را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داد.
مؤذنی در ابتدا با اشاره به اینکه برای شناخت اندیشه‌های شهید صدر باید ابعاد مختلف شخصیت وی مورد بررسی قرار گیرد، گفت: برخی از خطاها و برداشت‌های نادرست که ناظر بر ناآگاهی نسبت به شرایط اجتماعی و ویژگی‌های شخصیتی شهید صدر بوده، باعث شده اندیشه‌های شهید صدر و ابعاد مختلف شخصیت او به درستی تحلیل و شناخته نشود.
وی ادامه داد: باید توجه داشت تولید کننده متن در چه بافت زمانی، شرایط اجتماعی و تاریخی زیسته و زیست او چه تأثیری بر گفتار و نوشتار او گذاشته است که شناخت این فاکتورها برای دریافت ابعاد مختلف شخصیت و اندیشه یک اندیشمند مهم است.
این مدرس علوم حوزوی با اشاره به پیشینه و بافت زیسته شهید صدر گفت: آیت الله شهید صدر از خاندانی مهم و تأثیرگذار در علم شیعه در سده‌های اخیر است. شهید صدر در طول زندگی ۴۵ ساله خود پژوهش و دستاوردهای مهمی در حوزه علوم فقهی و تأثیر آن بر زندگی اجتماعی انسان به ثمر رسانده است که تفسیر موضوعی او از آخرین دستاوردها و فراورده‌های علمی این اندیشمند است که امروزه در اختیار ما است؛ زیرا پس از آن هرچه تولید کرده در دوران حبس و در زندان رژیم بعث عراق بوده و مصادره شد.
وی افزود: آیت الله شهید صدر یک شخصیت فقیه و اصولی، فیلسوف و عالمی است که در علوم حوزوی به طور خاص و چه در علوم انسانی به شکل کلی صاحب دیدگاه بوده است که تأکید و توجه بر جنبه فقه و اصول در مباحث ایشان بسیار مهم است؛ چراکه رکن اصلی شخصیت ایشان را فقاهت تشکیل می‌دهد و شناسایی ما نسبت به شخصیت او با محور فقاهت سنجیده می‌شود.
مطالعات تفسیری ۴ دهه گذشته جهان اسلام متأثر از روش تفسیری شهید صدر است
حجت الاسلام مؤذنی نوآوری در تفسیرهای شهید صدر را مشخصه بارز در تفسیرهای ارائه شده از وی دانست و گفت: مفسر قلمداد کردن شهید صدر را اگر به معنای رایج یعنی تفسیر حجم انبوهی از گفتارهای تفصیلی بدانیم و یا در مقایسه با شخصیت بارز علامه طباطبایی بررسی کنیم، حتماً نمی‌توان شهید صدر را از حیث حجمِ دستاوردها مفسر دانست. اما از این جهت که شهید صدر در حوزه تفسیر دست به نوآوری زده، می‌توان او را مفسر نامید؛ زیرا نوآوری‌های مهمی در مقوله تفسیر داشته است. سطح نوآوری او در تفسیر به گونه‌ای بوده که می‌توان شهید صدر را پایه گذار مکتب جدید در علم تفسیر دانست. نوآوری تفسیری شهید صدر به اندازه‌ای است که برخی از پژوهشگرانِ حوزه مطالعات تفسیری مدعی هستند که مطالعات تفسیری ۴ دهه گذشته جهان اسلام متأثر و یا ناظر بر روش تفسیری شهید صدر است. به این معنا که دستاورد روشی در حوزه تفسیر در جهان اسلام ناظر بر روش صدر بوده است.
وی در توضیح نسبت شهید صدر با مطالعات تفسیری و قرآنی اظهار داشت: اولین بروز و ورود شهید صدر به جهان علم و اندیشه، چاپ همزمان ۲ کتابِ «غایب الفکر» که یک مجموعه ۱۰ جلدی از اندیشه‌های اصولی است و همچنین کتاب «فدک در تاریخ» است. طبق روایت‌ها کتاب «فدک در تاریخ» اثری است که ظاهراً شهید صدر در ۱۳ سالگی نوشته است و البته این موضوع محل اختلاف شاگردان او بوده است. برخی معتقدند این کتاب در سن ۱۱ سالگی، برخی می‌گویند در سن ۱۳ سالگی و بعضی‌ها نگارش این کتاب را مربوط به ۱۷ سالگی شهید صدر می‌دانند. اما بررسی‌ها و مطالعات شخصی من نشان می‌دهد که این کتاب در ۱۱ سالگی شهید صدر نوشته شده در ۱۳ سالگی بازنویسی و در ۲۰ سالگی به چاپ رسیده است.
مؤذنی بیان کرد: شهید آیت الله صدر از ابتدای حضور خود در جهان علم و اندیشه و از زمانی که به مثابه یک اندیشمند کتاب‌های او منتشر شد؛ مجتهد بود و اجتهاد صدر را دو مرجع عالیقدر شیخ محمدرضا آل یاسین و حضرت آیت الله خویی تأیید کرده اند. نکته قابل توجه این است که یکی از شروط شهید صدر برای ورود به عالم تفسیر مجتهد بودن فرد است. یعنی فردی می‌تواند وارد عالم تفسیر شود که توانایی استنباط مقصود وحیانی را از متون دینی داشته باشد و نظامِ اعتبارِ استنباط را کسب کرده باشد و با روشی معتبر، متون دینی را خوانش و به محتوای آن دست پیدا کند. به همین دلیل است که در همه دستاوردهای نظری او روح قرآنی وجود دارد.
وی توجه به مفاهیم در اندیشه‌های آیت الله شهید محمدباقر صدر را یکی از مهمترین ارکان شناخت اندیشه‌های او عنوان کرد و گفت: شهید صدر به مفاهیم می‌پردازد و حقایق و وقایع مختلفِ موجود در زندگی را در ابعاد مختلف انسان شناسی و هستی شناسی بررسی می‌کند و بخش قابل توجهی از این مفاهیم را از دل قرآن تفسیر می‌کند. توجه شهید صدر به مفاهیم قرآنی در تمام ابعاد پژوهش‌های شهید صدر قابل تأمل است.
وی متذکر شد: از این جهت تفسیر موضوعی شهید صدر در حوزه محتوا درباره منطق تحول اجتماعی حرف می‌زند و این منطقِ تحول اجتماعی با مدلی که شهید صدر در آغاز حرکت سیاسی خود یعنی مدل حزب طراحی کرده بود؛ متفاوت است. شهید صدر معتقد است که تحول اجتماعی از انسان آغاز می‌شود و انسان می‌تواند تحول اجتماعی و در ادامه تحول تاریخی را به وجود آورد. در این مسیر زیرساخت‌های فکری مهمی را باید بپذیرد تا عمل انقلابی شکل گرفته و در نتیجه تداوم و ارتقای این موضوع نظام فرهنگی شکل خواهد گرفت.
این مدرس دانشگاه در پایان یادآور شد: شهید صدر در نظام فرهنگی ایده الگوها و طبقه بندی سه گانه الگوها را مطرح می‌کند و معتقد است برای تغییر جامعه باید روی الگوی ارزش‌ها دست گذاشت. درواقع تفاوت عمده تفسیر موضوعی شهید صدر با دیگر تفاسیر موضوعی این است که تفسیر موضوعی شهید صدر منجر به ارائه نظریه‌هایی درباره سیاست، اقتصاد، تحولات اجتماعی و فرهنگی می‌شود که در این نظریه‌های مسئله روش را که همچنان مهمترین دغدغه در حوزه اندیشه است؛ مطرح می‌کند.
در پایان نخستین نشست از سلسله درس گفتارهای تفسیر موضوعی شهید صدر حجت الاسلام سید امید مؤذنی به سوالات پژوهشگرانی که به صوری حضوری و یا مجازی در جلسه شرکت کرده بودند؛ پاسخ داد.