خبرگزاری مهر- گروه بین الملل: در توفق اسلو در سال ۱۹۹۳ یاسر عرفات، دشمن صهیونیستی را به رسمیت شناخت و رژیم صهیونیستی وعده دولت فلسطینی را به او داد، وعده ای که تاکنون عملی نشده است. مرکز پژوهش‌های سیاسی رام الله به بهانه سومین سالگرد این سازش (۱۳ سپتامبر) یک افکارسنجی را منتشر کرده که نتایج جالبی دارد.
این افکار سنجی ۶ تا ۱۲ سپتامبر سال ۲۰۲۳ از میان اهالی کرانه باختری و نوارغزه انجام گرفته است و حدود ۱۳۰۰ فلسطینی در این نظرسنجی شرکت کرده اند. در این گزارش نتایج را مرور می کنیم:
- مفاد اسلو اجرا می شود؟
اولین نتیجه جالب آن است که وقتی سوال شده است، توافق اسلو در چه سالی بوده، ۷۳ درصد پاسخ صحیح داده اند. رقمی که نشان می دهد در جامعه فلسطینی شناخت نسبتا خوبی نسبت به این توافق وجود دارد و هنوز توافق اسلو یک مسئله مهم برای آنها محسوب می شود.
همچنین در پاسخ به این سوال که آیا توافق اسلو اکنون از سوی تشکیلات خودگردان فلسطین(محمود عباس) و کابینه کنونی رژیم صهیونیستی(نتانیاهو) اجرا می شود یا خیر؟ اکثریت فلسطینی ها معتقدند تل آویو به اسلو و تعهداتش حول آن عمل نمی‌کند.
از نکات جالب توجه آن است که ۳۰ درصد اهالی ساکن نوارغزه معتقد بوده اند توافق اسلو از سوی رژیم صهیونیستی اجرا می شود! این رقم در میان اهالی ساکن کرانه باختری تنها ۹درصد است. در مجموع ۷۶درصد فلسطینی ها معتقدند رژیم اشغالگر دیگر به توافق اسلو عمل نمی‌کند.
اما در مقابل، نظر واحدی میان فلسطینی ها در خصوص آنکه آیا تشکیلات خودگردان هنوز به اسلو وفادار است یا خیر، وجود ندارد. ۴۹درصد معتقدند تشکیلات به این مفاد این توافق عمل نمی‌کند، اما ۴۴ درصد معتقد بوده اند تشکیلات خودگردان هنوز در حال اجرای بیشتر توافق و مفاد اسلو است. گفتنی است بخشی از مفاد اسلو کنترل جریان های مقاومت و همکاری امنیتی با صهیونیست ها است.
- شرایط کنونی، بهتر از قبل سازش اسلو یا بدتر از آن؟
بخش زیادی از سازش اسلو، وعده های توخالی اسرائیلی‌ها مبنی بر بهبود وضعیت اقتصادی، سیاسی و حتی آزادی های مدنی و اجتماعی فلسطینی های ساکن نوارغزه و کرانه باختری بود. از سال ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۰ و آغاز انتفاضه دوم، وضعیت اصلا آن‌گونه که وعده داده شده بود پیش نرفت و بیکاری و فقر به اوج خودش رسید.
تشکیلات خودگردان فلسطین ۸ نهاد امنیتی مختلف تشکیل داده بود که در برخورد با مخالفان از هیچ اقدامی ابا نمی کردند و به صورت مستقیم و آشکار با سرویس های امنیتی رژیم صهیونیستی و آمریکا همکاری می کرد. این وضعیت افزایش بودجه امنیتی را به دنبال داشت تا جایی که این میزان در سال ۲۰۰۰ میلادی ۷۰ درصد از کل بودجه تشکیلات رام الله را به خود اختصاص داده بود و این امر به بهای ضربه خوردن به وضعیت اقتصادی فلسطین، مؤسسات آموزشی، آزادی های سیاسی و فعالیت نهادهای اجتماعی انجام گرفت. در سال ۲۰۰۰ سهم هر فلسطینی از درآمد سرانه ۳۰ درصد کاهش یافت و آمار بیکاری در کرانه باختری و باریکه غزه از سال ۱۹۹۳ تا سال ۲۰۰۰ سه برابر شده بود.
برگردیم به نتایج منتشر شده از سوی موسسه پژوهش های سیاسی رام الله؛ در این افکار سنجی سوال شده است که شرایط کنونی فلسطینی ها بهتر است یا وضعیت آنها پیش از توافق اسلو؟
۴۱درصد فلسطینی ها شرایط کنونی را بسیار بدتر و ۲۳درصد هم بدتر از قبل از اسلو می دانند ( مجموعا ۶۴درصد). این در حالی است که تنها ۷درصد وضعیت کنونی را بهتر از اسلو تصور می کنند. اهالی کرانه باختری نگاه منفی تری نسبت به توافق اسلو و سهم منفی آن در شرایط کنونی فلسطینیان دارند.
- سازش اسلو اقدامی غلط و ضد منافع فلسطین
یکی از نزاع های همیشگی درون جریان ها و جامعه فلسطینی، راه حل بودن یا نبودن توافق اسلو است. توافق اسلو در حقیقت نماد یک راه و مسیر برای رسیدن به حق و حقوق فلسطینی ها در مقابل گزینه مقاومت و مبارزه برای آزادی کل فلسطین است.
نتایج نظرسنجی موسسه مرکز پژوهش‌های سیاسی رام الله نشان می دهد اکثریت فلسطینی ها اسلو را مسیر خوبی برای فلسطین و فلسطینی‌ها نمی‌دانند.
۶۸ درصد از شرکت کنندگان در این نظرسنجی توافق اسلو را نافی منافع فلسطین دانسته اند، ۱۷درصد توافق را قراردادی دانستند که خدمتی به فلسطینی ها نکرده و تنها ۱۱درصد آن را برای منافع شان مفید می‌دانند. همچنین ۷۱درصد امضا شدن توافق اسلو را یک اشتباه از سوی تشکیلات خودگردان و یاسر عرفات دانسته و تنها ۲۳درصد اصل کار را اقدامی صحیح می دانند.
همچنین ۶۳درصد فلسطینی ها گفته اند از اینکه تشکیلات خودگردان فلسطین توافق اسلو را لغو کند، حمایت می‌کنند. این رقم در میان اهالی نوارغزه ۵۶درصد و کرانه باختری ۶۷درصد است. شاید دلیل بیشتر بودن حامیان خروج از سازش اسلو در کرانه باختری، لمس روزمره پیامدها و محدودیت های اسلو بر زندگی شان باشد.
- عادی سازی روابط رژیم صهیونیستی و عربستان
همان‌گونه که می‌دانید در دو ماه اخیر مسئله عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان بار دیگر داغ شده است. عادی سازی که بازیگر اصلی آن آمریکایی ها هستند و تلاش دارند این پرونده را پیش از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به نتایج مشخصی برسانند.
منابع فلسطینی و آمریکایی اعلام کردند که بریت مک‌گورک مشاور رئیس جمهور آمریکا در امور خاورمیانه طی هفته جاری راهی عربستان خواهد شد. پایگاه خبری عبری زبان والا به نقل از این منابع تاکید کرد که هیئتی از تشکیلات خودگردان هم قرار است برای گفتگو و تبادل نظر با مک‌گورک در مورد امتیازات احتمالی به فلسطینیان در صورت عادی‌سازی روابط عربستان و رژیم صهیونیستی به ریاض سفر کند. دولت آمریکا بر این باور است که در صورت دست‌یابی فلسطینیان به امتیازاتی در نتیجه توافق عادی‌سازی روابط بین عربستان و رژیم صهیونیستی، احتمالا اعضای دموکرات مجلس سنای آمریکا بخش‌هایی از قرارداد امنیتی و نظامی بین آمریکا و عربستان را بپذیرند. اما در صورت مخالفت طرف فلسطینی با تسهیلات و امتیازات احتمالی، سخت است که دولت آمریکا بتواند سناتورهای دموکرات را برای امضای چنین قراردادی با عربستان مجاب کند. این در حالی است که بنیامین نتانیاهو نیز اخیرا اعلام کرد که مخالف هرگونه امتیازدهی به فلسطینیان است.
حول این حواشی و ممکن بودن عادی سازی و مذاکرات هیات تشکیلات خودگردان با سعودی ها، در این نظر سنجی از فلسطینی ها پرسیده شده توافق تل آویو و ریاض چه تاثیری بر روابط و صلح میان فلسطینی ها و رژیم صهیونیستی دارد.
۵۶ درصد عادی سازی این ۲ بازیگر را مضر، ۲۴درصد بی تاثیر و تنها ۱۷ درصد آن را برای صلح در فلسطین مفید ارزیابی کرده اند. اینجا هم مانند دو سوال قبل، اهالی نوارغزه نسبت به کرانه باختری نسبت به مفید بودن عادی سازی روابط رژیم و سعودی امیدوارتر بوده اند. ( ۲۹ درصد در مقابل ۸ درصد!)
- شروط تشکیلات خودگردان فلسطین باید چه باشد؟
در رسانه ها گفته می شود که تشکیلات خودگردان قصد دارد شروطی را مبنی بر مقدمه عادی سازی روابط ریاض و تل آویو به طرف عربستانی ارائه کند. براساس گمانه زنی رسانه ها، این نظرسنجی ۵ شرط احتمالی را مطرح کرده است:
- آزادی تعدادی از اسرای فلسطینی
- آزادی بخشی از اموال فلسطینی ها
- خروج اسرائیل از مناطق موسوم به ج (C)، حدود ۶۰ درصد کرانه باختری
- تعهد به عدم الحاق منطقه جدید به سرزمین های اشغالی
- در نهایت اعتراف تل آویو به تشکیل دو دولت براساس مرزهای ۱۹۶۷
براساس نتایج نظرسنجی در همان ابتدا ۵۵درصد فلسطینی ها (کرانه باختری ۵۹درصد، نوارغزه ۵۳درصد) همه شروط را رد کرده و آن را ضامن و برآورده کننده عادی سازی روابط ریاض با دشمن‌شان نمی دانند و معتقدند این عادی سازی با این شروط هرگز به سود فلسطین نخواهد بود. اینجا هم مخالفت اهالی کرانه باختری بیش از نوارغزه است.
در جدول زیر درصد موافقت با شروط گفته شده را به تفکیک نوارغزه، کرانه باختری و میانگین هر دو می‌بینید که درصد بسیار پایینی را شامل می شوند.
- جمع بندی
توافق اسلو پس از سی سال به خوبی نشان می دهد که طی این مسیر در واقعیت، ممکن نیست و هر سال امید جامعه فلسطینی به مسیر اسلو کاسته می شود. اگر براساس نظرسنجی همین موسسه ۵ سال پیش، کمتر از دو سوم خواهان کنارگذاشته شدن سازش اسلو بودند، اکنون بیش از دو سوم موافق این مسئله اند.
میزان مخالفت با عادی سازی روابط میان ریاض و صهیونیست ها هم با وجود اینکه سعودی ها از سال ۲۰۰۳ طرح صلح عربی و دو دولت را مطرح کرده اند و اکنون هم با یک فضاسازی رسانه ای می‌خواهند القا کنند این عادی سازی برای فلسطینی ها دستاورد خواهد داشت، در سطح بالایی وجود دارد و تنها تایید ۱۷ درصد از فلسطینیان را به همراه دارد.
*محسن فائضی، کارشناس مسائل غرب آسیا