خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: تجربه سیاست خارجی دولت سیزدهم از اهمیت رویکرد توازن‌بخشی در این حوزه نشان دارد؛ رویکردی که به جای چیدن تمامی تخم‌مرغ‌ها در سبد اروپا و آمریکا، اولویت را به همسایگان، بازیگران منطقه و آسیایی داده‌است که گسترش روابط با را می‌توان در این راستا تفسیر کرد.
مناسبات سیاسی دوجانبه ایران و بلاروس در گذر زمان
جمهوری اسلامی ایران از جمله نخستین بازیگرانی بود که استقلال بلاروس را به رسمیت شناخت و در ۲۷ اسفند ۱۳۷۱ با این کشور روابط دیپلماتیک برقرار کرد. متعاقب آن نیز سفیر جمهوری اسلامی ایران در اوکراین به عنوان سفیر اکرودیته ایران در بلاروس تعیین شد.
در اولین رویداد مهم در مناسبات دوجانبه، «میخاییل چیگیر» نخست وزیر بلاروس در اسفند ۱۳۷۳ از تهران بازدید کرد و در پاسخ، چند ماه بعد مرحوم «حسن حبیبی» معاون اول رئیس جمهوری وقت ایران ضمن سفر به مینسک، موافقتنامه‌هایی را در زمینه سرمایه‌گذاری، تجارت، فرهنگ، حمل و نقل و همکاری نظامی با مقامات بلاروسی امضا کرد. در همین سال نخستین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور برگزار شد.
در اسفند ۱۳۷۶، «الکساندر لوکاشنکو» رییس جمهور بلاروس اولین سفر خود را به تهران انجام داد و همزمان سفارت بلاروس در تهران گشایش یافت. سه سال بعد یعنی اسفند ۱۳۷۹ نیز سفارت جمهوری اسلامی ایران در مینسک درجریان سفر «کمال خرازی» وزیر وقت امور خارجه ایران به بلاروس افتتاح شد.
رئیس جمهور وقت ایران در سال ۱۳۸۳ در پاسخ به سفر رییس جمهور بلاروس به تهران، از بلاروس بازدید کرد. در سال بعد (۱۳۸۴)، لوکاشنکو رییس جمهور بلاروس به دعوت همتای ایرانی خود برای بار دوم به ایران سفر کرد و در جریان آن ۱۱ سند همکاری در زمینه‌های مختلف به امضای دو طرف رسید.
در چهارمین رفت و آمد متقابل رؤسای جمهوری دو کشور، رییس جمهور وقت ایران نیز به بلاروس سفر کرد و در جریان آن ۱۰ سند همکاری میان طرفین امضا شد.
در سال‌های بعدی نیز تعاملات و تبادل هیأت‌های عالیرتبه سیاسی بین دو کشور در سایر سطوح بلندپایه ادامه یافت که از مهمترین آنها می‌توان به چندین نوبت بازدید متقابل هیأت‌های عالیرتبه در سطح معاون رئیس جمهوری، وزرای خارجه، دفاع و صنعت، معدن و تجارت اشاره کرد.
با آغاز دولت یازدهم در سال ۱۳۹۲، مناسبات دو کشور در حوزه‌های مختلف سیاسی ادامه یافت و در اولین تبادل هیأت عالی رتبه سیاسی، «ولادیمیر ماکی» وزیر امور خارجه بلاروس همان سال از تهران بازدید کرد.
وزیر امور خارجه بلاروس در آذر ۱۳۹۳ مجدداً به تهران سفر کرد و با همتای ایرانی خود دیدار داشت. در فاصله یک ماه، وزیر امور خارجه ایران نیز متقابلاً ضمن بازدید از مینسک با مقامات عالیرتبه بلاروس از جمله رئیس جمهوری، نخست وزیر، رییس شورای جمهوری و همتای خود دیدار کرد. در جریان این سفر همچنین ساختمان جدید سفارت جمهوری اسلامی در مینسک طی مراسمی با حضور وزرای امور خارجه دو کشور گشایش یافت.
مقامات عالیرتبه دو کشور علاوه بر سفرهای دوجانبه از فرصت‌های نشست‌های چند جانبه نیز استفاده کرده و با یکدیگر دیدار داشتند که از مهمترین آنها می‌توان به دیدار رییس‌جمهوری قبلی کشورمان و لوکاشنکو رییس جمهوری بلاروس در حاشیه اجلاس سران شانگهای – بریکس در اوفای روسیه (۲۰۱۵)، معاون اول وی با «آندری کوبیاکوف» نخست وزیر بلاروس در حاشیه اجلاس رؤسای دولت‌های سازمان همکاری‌های شانگهای در سوچی روسیه (پاییز ۲۰۱۷) و نیز چندین دیدار بین وزرای امورخارجه در حاشیه اجلاس‌های بین المللی مجمع اشاره کرد.
فرصت‌سازی برای گسترش روابط در دولت سیزدهم
نگاه توازن بخش دولت سیزدهم به مناسبات خارجی باعث شده‌است که کشورهای مختلف جهان از شانسی برابر در ارتباط‌گیری و گسترش مناسبات با ایران برخوردار باشند و همین رویکرد سازنده بسترساز آن شد که پس از ۱۷ سال نخستین بار رئیس جمهور بلاروس، ایران را به عنوان مقصد سفر دیپلماتیک خود برگزیند.
اول آذر ۱۴۰۱ برای نخستین بار «رومن گلاوچنگو» نخست وزیر بلاروس در صدر هیأتی بلندپایه از مقامات سیاسی و اقتصادی به ایران آمد.
این مقام بلاروسی به دنبال توافقات صورت گرفته در مذاکرات شانگهای میان جمهوری اسلامی ایران و این کشور در سمرقند به تهران آمده‌بود تا درباره گسترش روابط دو جانبه در زمینه‌های مختلف از جمله ترانزیت، صادرات و واردات، تأمین انرژی و غیره، با «محمد مخبر» معاون‌اول رئیس‌جمهور مذاکره کرده و یک نقشه راه جامع برای توسعه روابط اقتصادی تهران و مینسک ترسیم کنند.
چند ماه بعد (اسفند ۱۴۰۱)، لوکاشنکو به دعوت آیت‌الله «سیدابراهیم رییسی» رئیس جمهور ایران به تهران سفر کرد و در جریان این سفر، نقشه راه همکاری‌های همه‌جانبه و هشت سند همکاری در حوزه‌های مختلف تجاری، حمل و نقل، کشاورزی و فرهنگی میان دو کشور امضا شد.
رییس جمهور بلاروس در این سفر از نمایشگاه توانمندی‌ها و دستاوردهای دانش‌بنیان تعدادی از شرکت‌های ایرانی در حوزه‌های سلامت، صنایع الکترونیکی و مخابراتی، نفت، گاز و پتروشیمی و ساخت نیروگاه بازدید کرد.
این سفر که پس از ۱۷ سال صورت می‌گرفت نشان از تعمیق همکاری‌های دوجانبه و نیز چندجانبه در قالب پیمان‌های منطقه‌ای همچون «شانگهای» و «اتحادیه اوراسیا» داشت.
بسیاری از تحلیلگران، سفر لوکاشنکو به ایران را نشان از تعمیق همکاری‌های دوجانبه و نیز چندجانبه در قالب پیمان‌های منطقه‌ای همچون «شانگهای» و «اتحادیه اوراسیا» توصیف کردند.
آیت‌الله دکتر سید ابراهیم رییسی در نشست مطبوعاتی مشترک با همتای بلاروسی که در پایان مراسم امضای اسناد همکاری بین دو کشور برگزار شد، سفر الکساندر لوکاشنکو به تهران را نقطه عطفی برای توسعه روابط تهران - مینسک دانست و گفت: امروز پس از ۳۰ سال روابط دوستانه، جمهوری اسلامی ایران و بلاروس، نقشه راه جامعی برای توسعه روابط راهبردی خود در حوزه‌های مختلف طراحی کرده‌اند که حتماً آینده متفاوتی را رقم خواهد زد.
لوکاشنکو در تهران فرصتی یافت تا با آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار کند. رهبر انقلاب در دیدار رئیس جمهوری بلاروس و هیأت همراه، ظرفیت همکاری‌های دو کشور را بسیار فراتر از سطح کنونی دانستند و تاکید کردند: باید با استفاده از روحیه و اراده‌ای که در دو طرف برای عملی کردن توافق‌ها وجود دارد، سطح روابط افزایش چشمگیری یابد.
ایشان با اشاره به مشترکات فراوان ایران و بلاروس، یکی از این اشتراکات را تحریم‌های قلدرمابانه آمریکا و برخی کشورهای غربی برشمردند و افزودند: کشورهایی که مورد تحریم آمریکا قرار گرفته‌اند باید با همکاری یکدیگر و با تشکیل یک مجموعه مشترک، حربه تحریم را از بین ببرند و ما معتقدیم این کار شدنی است.
در این دیدار که آیت‌الله رییسی رئیس جمهور کشورمان نیز حضور داشت، لوکاشنکو با ابراز خرسندی فراوان از دیدار با رهبر انقلاب گفت: من به ایران آمده‌ام تا اطمینان خاطر بدهم که برای گشودن صفحه جدیدی در روابط دو کشور مصمم هستم و با همکاری و اراده رئیس جمهور ایران همه توافق‌ها را با پیگیری ویژه و زمان‌بندی مشخص، اجرایی خواهیم کرد.
ابعاد مناسبات دوجانبه؛ از روابط پارلمانی و قضایی تا مراودات علمی- فرهنگی
روابط پارلمانی ایران و بلاروس به موازات مناسبات سیاسی و اقتصادی از همان سال‌های اولیه پس از برقراری روابط سیاسی دو کشور شکل گرفت. همچنین همکاری‌های وزارتخانه‌های امور خارجه و نیز سیستم قضایی ایران و بلاروس به موازات حوزه‌های سیاسی و پارلمانی نیز گسترش یافت و بارها شاهد رفت و آمدها و نشست‌های مختلف میان مقامات ذیصلاح بوده‌ایم.
در ارتباط با همکاری فرهنگی لازم به ذکر است که مهمترین توافقنامه دوجانبه در زمینه فرهنگ، یادداشت تفاهم همکاری در زمینه فرهنگ، علوم، آموزش، ورزش و جهانگردی بین دولت جمهوری بلاروس و دولت جمهوری اسلامی ایران است که ۲۳ تیرماه سال ۱۳۷۴ در شهر مینسک به امضا رسید.
در سال‌های ۲۰۰۵، ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱، جشنواره‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در جمهوری بلاروس برگزار شد که طی این جشنواره‌ها نزدیک به ۱۰۰ نفر از فعالان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از قبیل اساتید فرش دستباف، هنرمندان تئاتر، اساتید خوش‌نویسی، لباس‌های محلی ایرانی و نیز اساتید انواع مختلف هنرهای ایرانی، شرکت کردند.
در ارتباط با روابط علمی تهران- مینسک نیز لازم به ذکر است که همکاری بلاروس و ایران در این زمینه بر اساس تفاهم نامه تنظیم شده بین کمیته دولتی علمی و فناوری جمهوری بلاروس و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلامی ایران در زمینه همکاری‌های علمی و فنی صورت می‌پذیرد.
زمینه‌های مشترک همکاری بلاروس و ایران در زمینه علوم و فن‌آوری بین‌المللی عبارتند از پزشکی و تجهیزات پزشکی؛ انرژی، منابع جدید انرژی؛ میکروبیولوژی و فناوری نانو؛ کشاورزی و مدیریت طبیعت (محوطه سازی سرزمین‌های بیابانی) و غیره.
آن طور که سفارت بلاروس در تهران در وبسایت رسمی خود نوشته است «از آغاز سال ۲۰۱۷، حدود ۱۲۰۰ دانشجوی ایرانی و دانشجوی کارشناسی ارشد در مؤسسات آموزش عالی جمهوری بلاروس تحصیل کرده‌اند.»
فرجام سخن
اسفندماه ۱۴۰۲، سی و یکمین سالگرد روابط دوستانه و توأم با همکاری جمهوری اسلامی ایران و جمهوری بلاروس از راه خواهد رسید؛ مناسباتی که به رغم فراز و نشیب‌ها همواره جریان داشته‌است و چشم‌انداز روابط تهران- مینسک در دولت سیزدهم، روشن‌تر از همیشه به نظر می‌رسد.
باوجود تحولات گوناگون در اقصی نقاط کره خاکی طی سه دهه گذشته و تأثیرگذاری آن بر معادلات منطقه و بین‌الملل، جمهوری اسلامی ایران و جمهوری بلاروس با اتخاذ سیاستی مستقل، عزم خود را برای توسعه همکاری‌ها در جهت منافع دو کشور و دو ملت به نمایش گذاشته‌اند. تبادل هیأت‌ها در سطوح مختلف و گسترش روابط در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، به خوبی بیانگر تعمیق و تحکیم روابط دو کشور است.
برگزاری ۱۶ دور نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و بلاروس که آخرین دور آن دوشنبه هفته گذشته (۱۷ مهر) انجام گرفت به همراه امضای «نقشه راه جامع همکاری همه‌جانبه بلاروس و ایران» از سوی رؤسای جمهوری دو کشور و نیز اسناد همکاری تهران- مینسک در حوزه‌های گوناگون از تعمیق روابط در دولت سیزدهم نشان دارد.
در همین ارتباط وبسایت اروپایی «یورونیوز» در گزارشی اعلام کرد که ایران پس از توافق با عربستان سعودی بر سر احیای مناسبات فی‌مابین که با میانجیگری چین محقق شد، اینک با میزبانی از الکساندر لوکاشنکو رئیس جمهوری بلاروس و متحد نزدیک روسیه در تلاش است تا روابط خود را با جبهه شرق تقویت کند.