خبرگزاری مهر -گروه هنر-آزاده فضلی؛ نمایشگاه کارتون و کاریکاتور «آمریکای لاتین» که قرار بود تا ۲۸ آبان ماه تمام شود تا سوم دی ماه تمدید شد تا فرصتی دوباره برای علاقه‌مندان به هنر کاریکاتور فراهم کند. کاریکاتور زبانی مشترک برای همه ملت‌هاست و هنرمندان به واسطه این هنر، می‌توانند نظرات و اعتراضات خود را در این قالب مطرح کنند. نمایشگاه کارتون و کاریکاتور «آمریکای لاتین» حاصل تلاش مشترک امور بین‌الملل حوزه هنری و مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که البته با روابط خوب بین‌المللی سیدمسعود شجاعی طباطبایی رقم خورد.
این نمایشگاه را شاید بتوان یکی از منحصر به فردترین نمایشگاه‌های بین‌المللی عرصه هنرهای تجسمی و کاریکاتور و کارتون در منطقه برشمرد، چراکه کارتون و کاریکاتور آمریکای لاتین و آمریکای جنوبی یکی از قطب‌های اصلی این هنر محسوب می‌شود. ارتباطات و تعاملات خوب بین هنرمندان بین‌المللی و هنرمندان ایرانی به ویژه سیدمسعود شجاعی طباطبایی با برخی از این هنرمندان را می‌توان یکی از نکات مثبت دانست تا یکی از رویدادهای خوب کاریکاتوری در چند سال گذشته در ایران اتفاق بیفتد. این رویداد سبب شد تا کاریکاتور ایران که همیشه جزو بهترین‌های جهان به شمار می‌آمد، یک گام دیگر بالا رود و به وزنه‌ای سنگین‌تر تبدیل شود و همین موضوع نمایشگاه را حائز اهمیت می‌کند.
در این نمایشگاه نزدیک به ۴۰۰ اثر از ۱۵ کشور همچون آرژانتین، اکوادور، هندوراس، مکزیک، کوبا، شیلی، کاستاریکا، کلمبیا، جمهوری دومینیکن، پرو اروگوئه، ونزوئلا و نیکاراگوئه ارایه شده است اما غالب آثار از ۵ کشور کوبا، برزیل، آرژانتین مکزیک و ونزوئلا است. در گزارش پیش‌رو قصد داریم نگاهی اجمالی به برخی هنرمندان مشهورتر این نمایشگاه و آن‌هایی که در ایران حضور پیدا کردند، داشته باشیم.
آثاری که برای غزه تغییر کرد
خوزه آرتورو کمچز که مدیر موزه کاریکاتور در متروی مکزیک و از کاریکاتوریست‌های باسابقه مکزیک است، درباره آثاری که در نمایشگاه کارتون و کاریکاتور «آمریکای لاتین» روی دیوار دارد، به خبرنگار مهر گفت: قبل از اتفاقات و جنایات رژیم صهیونیستی در غزه، یک سری از آثارم را برای این نمایشگاه ارسال کرده بود اما وقتی این جنگ غزه شروع شد، آثار قدیمی‌ترم را که مرتبط با موضوعات ضد استکباری و ضدصهیونیستی بود، برای نمایشگاه فرستادم تا جایگزین قبلی‌ها شود.
آثار خوزه آرتورو کمچز در نمایشگاه
وی همچنین در نشست تخصصی نمایشگاه کارتون و کاریکاتور «آمریکای لاتین» در سخنانی بیان کرد: هنر کاریکاتور در آمریکای لاتین و در کشور من یک هنر منتقدانه و روی حقیقت متمرکز است. در حقیقت اتفاقی که در مکزیک رخ می‌داد این بود که بسیاری از مقامات اقداماتی انجام می‌دادند که موجب نقد کاریکاتوریست‌ها از طریق نقد تصویری قرار می‌گرفت و من نیز به عنوان «کاریکاتور نقاد» شناخته شده‌ام و نقد خود را همیشه در رابطه با مسایل جامعه از طریق هنری که دارم به مخاطب هدف خود رسانده‌ام. به عقیده من اهل رسانه و حتی افراد عادی به نوبه خود یک پیامی را به دیگران منتقل می‌کنند. ما کاریکاتوریست‌ها این شانس را داشتیم که توانستیم این انتقال پیام را به صورت تصویری و به صورت طنز به مخاطب خود ارایه دهیم. ماندگاری انتقال پیام از طریق تصویر اثرش در ذهن مخاطب بیشتر است.
ایوان ارنستو لیرا گومز از ونزوئلا، رائول فرناندو زولتا از کلمبیا و خوزه آرتورو کمچز از مکزیک
کاریکاتور مرزها را از بین می‌برد
رائول فرناندو زولتا از کشور کلمبیا کاریکاتوریست، معلم هنر و مورخ هنر است. او دارای مدرک کارشناسی ارشد هنر از دانشگاه ملی کلمبیا، کارشناسی ارشد تاریخ هنر و دیپلم نقد هنر از دانشگاه آنتیوکیا و استاد این دانشگاه است. زولتا به عنوان یکی از آخرین نسل از کاریکاتوریست‌ها و هنرمندان آمریکای لاتین شناخته می‌شود که برنده بیش از ۶۵ جایزه بین‌المللی در کشورهای مختلف در سراسر جهان (کلمبیا، ایران، ترکیه، ایتالیا، آرژانتین، مکزیک، چین، مقدونیه و غیره) شده است. کاریکاتورهای او در بسیاری از مسابقات و نمایشگاه‌های جهانی برگزیده شده‌اند. علاوه بر این، او برنده بورسیه تحصیلی استعداد خلاق Antioquia در سال ۲۰۱۴ است. در حال حاضر این هنرمند در روزنامه‌های ال اسپکتادور و ال کلمبیانو در کلمبیا مطالبی را منتشر می‌کند. طرح‌ها و آثار زولتا در بسیاری از کاتالوگ‌ها، مجله‌ها و سایت‌ها در سراسر جهان منتشر شده است.
یکی از آثار رائول فرناندو زولتا در نمایشگاه
رائول فرناندو زولتا در نشست تخصصی نمایشگاه کارتون و کاریکاتور «آمریکای لاتین» درباره کاریکاتور توضیح داد: من کاریکاتوریستی نیستم که فقط لبخند روی لب‌ها بنشانم بلکه کاری می‌کنم تا مخاطب به فکر فرو رود. با اتفاق مهمی که در قرن ۱۹ میلادی در عرصه عکاسی رخ داد، برخی فکر می‌کردند هنرهای سنتی مثل نقاشی و طراحی از بین می‌رود اما عکاسی در حقیقت شروع یک هنر مهم بود. در قرن بیستم میلادی مهمترین وظیفه و نقش یک هنرمند کاریکاتوریست، خنده بر چهره آوردن بود اما وقتی که جلوتر رفتیم، بیشترین نقش یک هنرمند کاریکاتوریست، نقد کردن و به فکر فرو بردن مخاطب بود. من نیز در آثار خود بیشتر به جنبه به فکر فرو بردن و یا آگاهی دهنده تمرکز داشتم. آثار من از جهت روحی، روانی و فکری و معنوی تاریخ اعتبار ندارد و در هر زمانی می‌شود از آن بهره برد.
این هنرمند کلمبیایی با اشاره به نمایشگاه موزه هنرهای معاصر تهران گفت: ممکن است بسیاری از پیام‌هایی که در آثار نمایشگاه وجود دارد، به مخاطبان منتقل شده و آنها علاقه مند شده باشند و از موضوعاتی نظیر این، می‌توان متوجه شد که در حوزه کاریکاتور، آن چیزی که مد نظرمان است همان نقطه اشتراکی است که بین ما وجود دارد. هیچ مرزی بین ما نیست و پیامی که کاریکاتور می‌دهد پیام مشترک ما است. همچنین از این طریق می‌توان متوجه شد که جایگاه کاریکاتور فقط در نشریات و مجلات نیست، بلکه می‌توان آن را در موزه‌ها و روی دیوارها و در نمایشگاه‌های متفاوتی مانند نمایشگاه فعلی به نمایش گذاشت. چون این آثار تصویری است، جنبه تصویری کاریکاتور باعث می‌شود انتقال پیام به صورت موثرتری صورت گیرد.
دفاع از انقلاب ونزوئلا با کاریکاتور
ایوان ارنستو لیرا گومز نیز که از کشور ونزوئلا در نمایشگاه کارتون و کاریکاتور «آمریکای لاتین» حضور دارد و در افتتاحیه نمایشگاه نیز حاضر بود، در نشست تخصصی این نمایشگاه در سخنانی درباره کاریکاتور و این نمایشگاه گفت: به اعتقاد من، در برگزاری این نمایشگاه دقت فراوانی شده است و یکی از بزرگترین نمایشگاه‌ها در سبک خودش در دنیا است. من با مجلات بسیار مهمی در کشورم همکاری می‌کنم. شاید کشور من ونزوئلا را بشناسید؛ ونزوئلا کشوری است که مدام در معرض تهدیدات سیاسی، اقتصادی و بین المللی است. در داخل کشور نیز مشکلاتی وجود دارد و ما همه آن مشکلاتی را که در کشور وجود دارد در مجلات به نمایش می‌گذاریم. مسئولیتی که من به عنوان یک طنزپرداز تصویری در کشور خود دارم این است که تعهد خودم را به انقلاب بولیواری ونزوئلا نشان بدهم و از این انقلاب در مقابل تهدیدات بین المللی از طریق هنری که دارم، دفاع کنم.
تیغ دو دم کاریکاتور برای مخاطب
وی تاکید کرد: ما کاریکاتوریست‌ها از طریق هنری که داریم احساسات و نظرات خود را با جلوه طنز برای مخاطب هدف خود به نمایش می‌گذاریم و همین موضوع سبب می‌شود مخاطب، هم بخندد و هم به فکر فرو رود.
آثار ایوان ارنستو لیرا گومز در گالری شماره دو موزه هنرهای معاصر تهران
لیرا با اشاره به آثار نمایشگاه کارتون و کاریکاتور «آمریکای لاتین» بیان کرد: از نظر من این نمایشگاه، مرزهای فرهنگی را در نوردیده و باعث شده که روی صورت بازدیدکنندگان لبخند بنشیند و ما را که از ۲ منطقه جغرافیایی بسیار دور هستیم به هم نزدیک کند و دست به دست هم بدهیم و این نقاط را به اشتراک بگذاریم. از هر منظری که نگاه کنیم، با برپایی این نمایشگاه، یک تبادل فرهنگی صورت گرفته است که بسیار اهمیت دارد. مساله مهم این است که در این دوران تاریخی، کاریکاتور دوباره اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است.
وی همچنین از اینکه توانسته در نمایشگاهی حاضر باشد که بخشی از آن به آثار مرتبط با غزه و فلسطین اختصاص دارد، ابراز خوشحالی کرد که توانسته با حضور در این نمایشگاه، همبستگی خود را با مردم ایران در مبارزات عدالت طلبانه خودشان و هم با مردم غزه که زیر بمباران رژیم صهیونیستی هستند اعلام کند.
۲ اثر ضد آمریکایی و ضد استکباری لیرا
این هنرمند کاریکاتوریست ونزوئلایی، کاریکاتور را یک ابزار رسانه‌ای برای نقد برشمرد و گفت: کاریکاتور هم ژانر رسانه‌ای دارد و هم ژانر هنری؛ چراکه کاریکاتور نوعی طراحی و نقاشی محسوب می‌شود و این ژانر هنری آن را تکمیل می‌کند، از طرفی دیگر کاریکاتور را هنرمند که خودش یک رسانه است، خلق می‌کند و بعد رسانه‌ای آن این‌گونه تکمیل می‌شود.
اعتراض آرس به بی‌عدالتی آمریکا در آثار کارتونی
آریستید هرناندز گوئررو (آرس) از کوبا نیز یکی دیگر از هنرمندان برجسته کاریکاتوریست جهانی است که در نمایشگاه کارتون و کاریکاتور «آمریکای لاتین» حضور دارد،. این هنرمند شاید بیش از دیگر هنرمندان حاضر در نمایشگاه «آمریکای لاتین»، برای مخاطبان ایرانی شناخته شده باشد. وی سال ۱۹۶۳ در هاوانا، پایتخت کوبا به دنیا آمد، در سال ۱۹۸۷ تحصیلات پزشکی را به پایان رساند و در سال ۱۹۹۳ در رشته روانپزشکی تخصص گرفت. او یک کارتونیست، تصویرگر و نقاش خودساخته است و در هاوانا به صورت یک هنرمند آزاد فعالیت می‌کند. اولین کارتون از آرس در سال ۱۹۸۴ در مجله «اُپینا» منتشر شد. هم‌اکنون کارهای وی در تمام دنیا منتشر می‌شود و او به عنوان تصویرگر کتاب (بیشتر کتاب‌های کودکان) و نقاش نیز شهرت دارد. شرکت او در مسابقات فراوان طنز، برایش بیش از ۱۰۰ جایزه معتبر بین‌المللی به ارمغان آورده است و هم‌اکنون او بیشترین تعداد جوایز بین‌المللی را در کوبا دارد. وی ۱۴ کتاب کاریکاتور منتشر و چهار کتاب را نیز تصویرگری کرده است. او تاکنون همایش‌های متعددی نیز در زمینه کارتون و کمیک در دنیا و در کشورهای کوبا، ایران، مکزیک، کلمبیا، ترکیه، کانادا، اسپانیا، ونزوئلا و فنلاند برگزار کرده، همچنین داور مسابقات بین‌المللی متعددی بوده است.
آثار آرس در نمایشگاه کارتون و کاریکاتور «آمریکای لاتین»
در سال ۱۹۹۴ مجله «ویتی ورد» در آمریکا نام وی را در فهرست بهترین کارتونیست‌های دنیا ثبت کرد. او همچنین در سال ۲۰۰۲ از طرف وزارت فرهنگ دولت کوبا برنده مدال فرهنگ این کشور شد و نامش به فهرست بهترین کارتونیست‌های قرن بیستم این کشور راه یافت. آثار آرس در گالری شماره یک موزه هنرهای معاصر تهران در نمایشگاه کارتون و کاریکاتور «آمریکای لاتین» به نمایش گذاشته شده است.
آرس در این نمایشگاه ۱۵ اثر دارد که با موضوعاتی مثل جنگ رسانه‌ای، اقدامات ظالمانه و جنگ‌طلبانه آمریکا، تروریسم، حقوق بشر و بیماری کرونا خلق شده‌اند. در یکی از این آثار نمای بسته‌ای از چهره مجسمه آزادی آمریکا دیده می‌شود که چشمانش با آجرهایی سنگی دیوارچینی شده و او را برابر حقایق نابینا کرده است. آرس در این اثر اعتراض خود را به بی‌عدالتی سیاست‌های کشورهایی که دم از حق‌طلبی بشر و آزادی می‌زنند، نشان می‌دهد و آمریکا را به بی‌عدالتی محکوم می‌کند.
مبارزات خلاقانه طراحانه آرس با استکبار جهانی به این اثر ختم نمی‌شود و او در اثر دیگری سربازی آمریکایی را ترسیم کرده است که اسلحه به دست دارد و پرچم کشورش را در بالای کوله‌جنگی‌اش نصب کرده است. روی تن این سرباز که گویی در حال حمله است، نقشه کشورهایی کشیده شده که آمریکا طی قرن اخیر آنها را مورد هجوم نظامی، سیاسی، سایبری، فرهنگی، تحریم‌های اقتصادی و دارویی قرار داده است. در مرکز طراحی این سرباز، نقشه ایران خودنمایی می‌کند که شهرهای مشهد مقدس، تهران، اصفهان و شیراز نیز در این نقشه دیده می‌شود که در واقع اعلام نفرت هنرمند از آمریکا و تاکید او بر دوستی با ایران است.
آدان ایگلسیاس تولدو و آرس هنرمندان کوبایی در کنار سفیر کوبا در ایران
لوئیز کارلوس فرناندز از برزیل با نام مستعار فرناندس کارتونیست، تصویرگر، هنرمند طنز، مجسمه ساز و کاریکاتوریست برزیلی است. وی متولد ۱۹۵۹ و اهل شهر Avaré برزیل است. او ۳۴ سال است که در مطبوعات روزانه فعالیت می‌کند و برنده جوایز متعددی در سالن‌های طنز در چندین کشور شده است. او چندین کتاب کودک را تصویرگری کرد و با مجموعه کاستلو را تیم بوم (۱۹۹۷) و «بهترین کاریکاتوریست برزیل» (۲۰۰۹) جایزه HQMix «بهترین تصویرسازی کودکان» را به دست آورد.
فرناندز بیش از ۶۰ جایزه در برزیل و خارج از کشور کسب کرده که از آن جمله می‌توان به مقام اول بخش کاریکاتور مطبوعات جهان (پرتغال سال ۲۰۱۸)، جایزه بزرگ بین‌المللی طنز پیراسیکایا اشاره کرد.
اثر معروف لوئیز کارلوس فرناندز برزیلی از فیدل کاسترو
لوئیز کارلوس فرناندز، علاوه بر فعالیت و موفقیت‌های جدی در زمینه کارتون و تصویرگری، همواره اقدام به خلق کاریکاتورهایی می‌کند که وجه بارز آنها اغراق بدون تحریف چهره‌ها، برجسته کردن عناصری از صورت، ایجاد بافتی خاص و کار خلاقانه و بدعت آمیز با خطوط، رنگ، اشکال هندسی و حجم به نحوی غیر متعارف است.
نقاط مشترک زیادی با ایران داریم
رامیرو سانچز از کوبا یکی دیگر از هنرمندان حاضر در این نمایشگاه است که اتفاقاً در یک نشست تخصصی با موضوع «انیمیشن در هنر معاصر کوبا» به ایراد سخنانی پرداخت.
سانچز در این نشست گفت: کاریکاتور همچون موسیقی و فیلم، وسیله ارتباطی قوی است که به راحتی پیام خود را به مخاطب منتقل می‌کند. برای هنر کاریکاتور د ۲ چشم کافی است تا پیام یک رسانه درک شود. کاریکاتور با ظرفیت بصری که دارد طی چند ثانیه، یک پیام مهم را به مخاطب می‌رساند. هنر پیام‌آور فرهنگ یک کشور است و با هنر می‌توان ایده‌های سیاسی، فرهنگی و … را بیان کرد. ما با زبان کارتون با هم صحبت می‌کنیم و آثاری که در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شد اگرچه به نظر ساده می‌آید اما هنوز هم در آمریکای لاتین به مخاطب عرضه می‌شود.
وی همچنین درباره رشد انیمیشن ایران بیان کرد: خیلی بیشتر از آنچه فکر می‌کردیم نقاط مشترک با ایران داریم اما با توجه به بعد فاصله‌ای که بین ایران و آمریکای لاتین به لحاظ جغرافیایی وجود دارد، رسانه‌ها آن‌طور که باید و شایسته است نتوانسته‌اند نقاط مشترک را به مردم کوبا منتقل کنند.
بردی رودیگرز کوبایی از دیگر هنرمندان کاریکاتوریست حاضر در نمایشگاه کارتون و کاریکاتور «آمریکای لاتین» است. کارهای گرافیکی او شامل کارتون، تصویرسازی، نقاشی و حکاکی است. او به عنوان کاریکاتوریست با روزنامه‌های مختلف داخلی و بین المللی همکاری می‌کند و تصویرگری ۹ کتاب را نیز برعهده داشته است.
وی جوایز متعددی از جشنواره‌ها و مسابقه‌های کارتون و کاریکاتور جهان دریافت کرده است که از جمله آنها می‌توان به لوح افتخار جشنواره سالائو بین المللی طنز لیمیرا (برزیل)، لوح افتخار اولین مسابقه بین‌المللی کارتون کووید ۱۹ شهرداری کارتال و نفر دوم دوسالانه بین المللی طنز گرافیک (کوبا) اشاره کرد.
آدان ایگلسیاس تولدو در مراسم افتتاحیه نمایشگاه «آمریکای لاتین»
آدان ایگلسیاس تولدو در سال ۱۹۶۵ از سیوداد د لا هابانا کوبا متولد شد. وی لیسانس آموزش هنرهای تجسمی دارد و از دانشکده آموزش هنر و مؤسسه عالی آموزشی فارغ التحصیل شده است.
او در شهر هاوانا کاریکاتوریست روزنامه Juventud Rebeld، مدیر مجله طنز گرافیکی dedete از ژانویه ۲۰۰۹ است. تولدو بخش طنز گرافیک اتحادیه ملی نویسندگان و هنرمندان کوبا را مدیریت می‌کند و کاریکاتوریست سرمقاله شبکه ماهواره‌ای عربی AL Mayadeen (به زبان اسپانیایی) است. او همچنین کارتون‌های زنده را در تلویزیون کوبا در برنامه تلویزیونی Mesa Redonda اجرا می‌کند و به طور هفتگی در مجله دیجیتال NACION Y EMIGRACION فعالیت دارد.