خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: کتاب «آمریکا و شاه؛ سی‌سال رابطه تسلیحاتی» نوشته استفن مک گلینچی با ترجمه محمد شمس‌الدین عبداللهی‌نژاد، اسفندماه سال ۱۴۰۰ توسط انتشارات ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است. نسخه اصلی این‌کتاب سال ۲۰۱۴ توسط انتشارات راتلج منتشر شده است.
مترجم کتاب پیش‌رو معتقد است رابطه تسلیحاتی ایران و آمریکا در دوران محمدرضا شاه به‌کلی مغفول مانده و کتاب پیش‌رو یکی از کوشش‌های نادر و دانشورانه در این‌زمینه است. نویسنده کتاب هم معتقد است رابطه ایران و آمریکا پیش از اشغال سفارت آمریکا در تهران در سال ۱۹۷۹ حالت دیگری داشت و شاه آمریکامآب ایران محور این‌ارتباط ویژه بود. دوران حکومت او بر ایران، مقارن با رفت و آمد هشت‌رئیس‌جمهور در آمریکا بود. محمدرضا پهلوی به برتری نظامی ایران بر همسایگان اشتیاق شدیدی داشت و همچنین بی‌اعتمادی‌اش به روس‌ها در پایان جنگ جهانی دوم باعث تکاپویش برای برقراری رابطه تسلیحاتی با ایالات متحده شد.
شاه پس از توافق خرداد ۱۳۵۱ با نیکسون که در تهران انجام شد، فرصت را برای خرید هرآن‌چه از آمریکا ممکن بود، غنیمت شمرد. توافق مورد اشاره، خرید هرچیزی به‌جز تسلیحات اتمی را مجاز اعلام کرده بود. به‌هرحال او انواع موشک، ناوشکن و هواپیمای شناسایی و جنگنده را در فهرست خرید خود قرار داد. اما توجه چندانی به امکانات داخلی موجود برای به‌کارگیری این‌خریدها نداشت. تهدید ناسیونالیسم عربی و توسعه‌طلبی شوروی هم فکر و ذکرش را درگیر کرده بود و نبود این‌امکانات را نمی‌دید. به‌همین‌دلیل ۱۵ درصد از تولید ناخالص داخلی را به این‌موضوع اختصاص داد؛ رقمی باورنکردنی که در زمان خود تقریبا چهاربرابر متوسط جهانی بود.
گفته می‌شود روی کار آمدن جیمی کارتر در دی‌ماه سال ۱۳۵۵ باعث شد بستر وسیع انتقال تسلیحات از آمریکا به ایران به هم بخورد. نویسنده کتاب پیش‌رو نشان می‌دهد واقعیت کم‌وبیش عکسِ این‌گزاره تاریخی بوده است. چون کارتر در مواجهه با درخواست‌های شاه از شعارهای انتخاباتی‌اش عقب‌نشینی کرد. یکی از مسائل مهمی که در کتاب مورد اشاره به آن پرداخته شده، تلاش‌های شاه برای سرمایه‌گذاری، مشارکت در تولید و مونتاژ برخی ادوات نظامی مثل بالگردهای بل، موشک‌های ماوریک و لانس است؛ همچنین تلاش مرموزش برای دستیابی به تکنولوژی‌های پیشرفته تسلیحاتی و احتمالا جنگ‌افزار هسته‌ای.
کتاب «آمریکا و شاه؛ سی‌سال رابطه تسلیحاتی» ۶ فصل اصلی دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از: «سال‌های شکل‌گیری رابطه تسلیحاتی آمریکا_ایران»، «دوران بازسازی: مسلح ساختن ایران در دوره کندی»، «از کمک بلاعوض تا فروش اعتباری: سال‌های ریاست جمهوری لیندون جانسون»، «انقلاب ریچارد نیکسون در فروش تسلیحات به ایران»، «تداوم روابط در فضایی مبهم: جرالد فورد و ایران» و «جیمی کارتر و مرحله پایانی روابط تسلیحاتی آمریکا و ایران».
خبرگزاری مهر از ۵ تا ۲۱ فروردین ۱۴۰۱ پرونده‌ای را برای بررسی مطالب این‌کتاب باز کرد که بازخوانی آن در ایام دهه فجر و چهل‌وپنجمین‌سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی بی‌لطف نیست. قسمت‌های پنج‌گانه این‌پرونده در پیوندهای زیر قابل دسترسی و مطالعه هستند:
* ۱- «تحلیل آمریکایی‌ها از رفتار شاه؛ بیشتر احساسی تا منطقی! / ماجرای خرید F86 و F5 چه بود؟»
* ۲- «رابطه تسلیحاتی شاه و جانسون؛ خرید فانتوم های F4 و شروع پرداخت به جای خرید رایگان»
* ۳- «شاه وخرید F14 و F15 از آمریکا / انقلاب نیکسون در فروش سلاح به ایران»
* ۴- «چالش‌های شاه برای خرید F16 و F18/ تلاش‌های پهلوی برای هسته‌ای شدن»
* ۵- «ماجرای آواکس، F18L ،F4G و سنگینترین فهرست خرید نظامی جهان توسط شاه»