خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه-نگار احدپور اقبلاغ: انقلاب اسلامی پیش از هر چیزی، یک انقلاب فرهنگی است تا یک انقلاب سیاسی، حقوقی، و اقتصادی صرف. البته این به معنای نفی خصلت‌های سیاسی، حقوقی و اقتصادی این انقلاب نیست. اسلامی بودن فصل ممیز انقلاب اسلامی از سایر انقلاب‌های جهان است. از این‌رو، در این انقلاب، عنصر فرهنگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و انحراف در مسیر چنین انقلابی از همین کانال امکان‌پذیر خواهد بود.
با حجت الاسلام محمد کتابی، پژوهشگر حوزه انقلاب اسلامی، در خصوص دستاوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی به گفت‌وگو نشستیم. آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل این گفت‌وگوست:
حجت الاسلام کتابی عنوان کرد: در بحث تحلیل دستاوردها و خدمات فرهنگی انقلاب اسلامی، دو رویکرد در این زمینه وجود دارد، رویکرد، رویکرد کمی و آماری است، تقلیل فرهنگ به شاخصه‌های خرد و ارائه آمار، بدین صورت که فرهنگ را در شاخصه‌های خرد بیان می‌کنند، به عنوان مثال می‌گویند قبل از انقلاب در حوزه کتاب، سینما، آموزش و پرورش، دانشگاه و… وضعیت اینگونه بوده و بعد از انقلاب به این آمار رسیدیم. بنابراین این رویکرد کمی و آماری ما را به مقصود نمی ساند، البته باید توجه داشت دستاورهای بسیار بالایی هم از این زاویه داشته‌ایم. اگرچه ما در حوزه ترویج فرهنگ قرآنی، تولید کتاب و کتابخوانی، سینما، آموزش و پروش، ساخت مدرسه، دانشگاه، فرهنگسرا و… که اگر بخواهیم آماری ارائه کنیم، آمار درخشانی وجود دارد که نشان می‌دهد هم سطح فعالیت‌ها بالاتر رفته و هم به لحاظ کمی و تعداد شاهد رشد و پیشرفت پس از انقلاب هستیم. البته ممکن است کسی بگوید که اگر رژیم طاغوت الان وجود داشت هم وضعیت همین بود، اما سرعت تحولات و رشد خدمات دراین ۴۰ سال انقلاب، به هیچ وجه قابل مقایسه با قبل از آن نیست.
دستاوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی ایران
وی افزود: اما اگر تنها از این منظر به دستاوردهای انقلاب بپردازیم، به نظرمی رسد حق انقلاب، خدمات و دستاورهای انقلاب درحوزه فرهنگ ادا نمی‌شود و باید رویکرد کلان و تکاملی به دستاوردهای فرهنگی داشته باشیم. بنابراین بزرگترین دستاورد فرهنگی انقلاب در سطح کلان، هویت بخشی و زنده کردن شخصیت ایران و ایرانی است، اگر نگاهی گذرا به وضعیت جامعه ایران و جهان اسلام قبل از انقلاب و همچنین سالهای پس از انقلاب داشته باشیم، متوجه می‌شویم که یک هویت بخشی در فرهنگ سیاسی جامعه اتفاق افتاده است
تحقق خودباوری و عزت نفس
کتابی با اشاره به فرهنگ خودباوری عنوان کرد: پیش از انقلاب شاهد جامعه‌ای بودیم که تحقیر شده، توانایی‌ها و ظرفیت‌هایش انکار شده و خود باوری و عزت نفسش پایمال شده و این باور به او منتقل شده که تنها در سایه سلطه علمی و فرهنگی غرب و تمدن غرب می‌توان زندگی کند و اینکه خوباوری ایجاد شود و نسلی تربیت شود که به ظرفیت‌های خود ایمان دارد، شجاعت ورود به میدان‌های سخت و دشوار را پیدا کند، کارهای به ظاهر نشدنی انجام دهد، انرژی هسته‌ای را سامان می‌دهد، در صنایع دفاعی، نظامی، هوا فضا، موشک و پهباد و… جز چند کشور اصلی دنیا قرار می‌گیرد، هزاران تکنولوژی دیگر را به مرز دانش می‌رساند، ده‌ها هزار شرکت دانش بنیان را پی ریزی می‌کند و در مسیر علم و دانش و خلاقیت و ظرفیت‌ها و نواوری های جدید حرکت می‌کند، این هویت جدید در سایه خودباوری، شهامت ورود به عرصه‌های ناشناخته و زائل نشدنی و شجاعت برخرد با دشمن و استکبار، مهمترین دستاورد نظام اسلامی است و این فرهنگ استقلال خواهی، شهامت در برابر استکبار و کارهای نشدنی و باور به ظرفیت‌های خود، و عقلانیت ایمانی و میراث شیعی، فرهنگ استکبار ستیزی و نترسیدن از دشمن از بزرگترین دستاور فرهنگی انقلاب اسلامی است.
وی افزود: زنده شدن امید در دل‌های مردم، از طرفی صدور فرهنگ و فلسفه انقلاب اسلامی و متأثر شدن جهان مستضعفین و موحدین از فرهنگ انقلاب دستاورد بزرگی است.
تربیت چهره‌های شاخص و تأثیر گذار از بین جوانان این مرز و بوم
این پژوهشگر تاریخ معاصر بیان کرد: از دیگر دستاوردهای انقلاب اسلامی می‌توان به برون داد انسانی انقلاب اسلامی، پرورش نیروهای انقلابی و حزب الهی، اشاره کرد، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، جامعه با شخصیت‌هایی نظیر حسن باقری روبرو می‌شود، کسی که در مدت دو ساعت به تعبیر حضرت آقا از یک خبرنگار به ژنرال و طراح جنگی جوان تبدیل می‌شود و مسیری را در طی دو ساعت طی می‌کند که در تمام جهان سال‌ها برای آن تلاش می‌کنند، شهید مهدی زین الدین در ۲۲ سالگی، ۱۰ الی ۱۵ هزارنفر نیرو از کل کشور، مدیریت می‌کند و می‌شود فرمانده لشکر علی بن ابیطالب (ع)، حضرت آقا یک تعبیری دارند، می‌فرمایند، فتح الفتوح انقلاب اسلامی، همین پرورش نیروهای جوان و انقلابی است، که اکنون از سرداران شاخص ما در سپاه و ارتش و … و صدها هزار انسان گمنامند که در این عرصه آمدند و درخشیند.
شجاعت و استکبار ستیزی
وی تصریح کرد: فرهنگ سیاسی جامعه، خودباوری، شجاعت، استکبار ستیزی، اینکه جامعه‌ای که قبل از آن تحقیر میشده و یک باره جوانان آن جامعه به حدی خودشان را باور کنند و ظرفیت خود را بالا ببرند که وظیفه ساختن ایران و یک پله بالاتر، ساختن افق تمدنی و نیز تغییر مناسبات و محاسبات جهانی و این انگیزه و روحیه را در خود ببیند. بزرگترین دستاورد انقلاب اسلامی، این تغییر روحیات و باورها و نگاه‌های جامعه است.
تحول در سطح فرهنگ مذهبی و سبک زندگی دینی مردم
کتابی در ادامه بیان کرد: بالا رفتن سطح فرهنگ مذهبی جامعه نیز از دیگر تحولات جامعه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است، درست است که قبل از انقلاب هم دعای توسل داشتیم، اما دعاها و توسلات همگانی، زیارت عاشورا، دعای کمیل و فرهنگ دعای دسته جمعی، اعتکاف، هیچگاه به شکل امروزی نبود، به عنوان مثال در اعتکاف، چند نفراز افراد مسن شرکت می‌کردند. اما امسال براساس آمار، ۱ میلیون نفر امسال در اعتکاف شرکت کردند که ۶۰ درصد آنان، جوانان و دانشجویان بودند، این فاصله کمی و کیفی مجالس اهل بیت (ع) است، قبل از انقلاب در فضای عزاداری اهل بیت (ع)، فقط نیمه شعبان و ایام محرم را داشتیم، اما بعد از انقلاب، ظرفیت‌های جدیدی پدید آمد، عزارداری ایام فاطمیه، پیاده روی ابعین، مجالسی که هیچگاه در طول تاریخ شیعه، به این میزان توسعه نداشته، بالا رفتن فرهنگ زیارت، زیارت امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س) و اربعین که هر کدام آمار میلیونی دارد، کسانی که در فضای توسعه غربی فعالیت می‌کنند، معتقدند که از علائم توسعه نیافتگی جوامعی مانند ایران همین فرهنگ زیارت و مجالس اهل بیت (ع) است و ادعا می‌کنند که این امر با فرهنگ و تمدن مادی سازگار نیست.
وی در ادامه افزود: بنابراین بالارفتن سطح فرهنگ سیاسی جامعه، عقلانیت جامعه، بصیرت، دشمن شناسی، ظرفیت غلبه بر فتنه‌های سنگین و جنگ‌های شناختی، عمیق‌ترین سطح و لایه از ظرفیت‌های فرهنگی جامعه است.
تحول جایگاه ایران در مناسبات جهانی
کتابی در ادامه به جایگاه ایران در جامعه جهانی اشاره و خاطر نشان کرد: قبل از انقلاب، جایگاه ایران در جامعه جهانی و در جهان اسلام چگونه بود؟ یک چهره منفعل؛ منزوی، فراموش شده، حیات خلوت آمریکا، وجهه بین‌المللی که به خاطر حکومت طاغوت و پهلوی و سلطه‌ای که ابر قدرت‌ها در ایران پیدا کرده بودند، همچنین وجهه نامحبوب ایران بین کشوری‌های اسلمی به واسطه پیوند با آمریکا و اسرائیل و کمترین کمک به مسئله فلسطین، اما بعد از انقلاب، همه عالم و جهان اسلام تحت تأثیر انقلاب هستند. حوزه علم و فرهنگ را در نظر بگیرید، از یک طرف نگاه کنید، نظریه‌های علوم اجتماعی و سیاسی غرب، در حال تزتلزل است و حتی برخی نظریه پردازان در نظریات خود تجدید نظر می‌کنند، نسل چهارم تئوری‌های انقلاب ایجاد می‌شود. تئوری‌هایی که به نقش مسائل معنوی، مذهبی و فرهنگی در شکل گیری انقلاب‌ها که قبل از انقلاب به آن توجه نمی شده، بعد از انقلاب ایدئولوژی مارکسیست، به شدت دچار چالش می‌شود، قبل از انقلاب مارکسیسم، کشورهای زیادی را تحت سلطه خود گرفته، اما بعد از انقلاب مبارزه‌های جهانی با ایدولوژی مارکسیست، تحت تأثیر فرهنگ و فلسفه انقلاب ایران صورت می‌گیرد.