به گزارش خبرنگار مهر، همایش دو روزه مسجد و نظم اجتماعی در ایران در حال برگزاری است.پنل مسجد اجتماعی و حکمرانی فرهنگی از سلسله نشست‌های همایش ملی مسجد و نظم اجتماعی در ایران در ابتدا با سخنان مدیر پنل محمد تقی آزاد ارمکی آغاز شد.
آزاد ارمکی در این نشست گفت: مسجد یکی از اساسی‌ترین موضوعات و نهادها و فضای میدان فرهنگی و اجتماعی است که در حوزه اندیشه به آن نپرداختیم.
وی ادامه داد: ما در مسجد به عنوان فضای کاملاً دینی و میدان مذهبی مفروضاتی داریم که در این همایش به آن پرداخته می‌شود.ما در دوره جدید بازگشت به مسجد به دلیل اضطرار فقدان نهادهای مدنی دیگر کردیم. اتفاقی در دوره تاریخی زمان انقلاب افتاد و چون خوب آن را نشناختیم فکر می‌کنیم مسجد و مسجدی‌ها در زمان حال مشکل دار هستند.
آزاد ارمکی بیان داشت: مسجد امروز بازاندیشی حوزه اندیشه و مطالبات اجتماعی است. اگر این فضا وجود نداشت خیلی کارها را نمی‌توانستیم انجام دهیم.
وی با تاکید بر اینکه مسجد یک کانون و نهاد و پاتوقی است که برای بازاندیشی فرهنگی و اجتماعی مؤثر است، افزود: مسجد در حیات فرهنگی اجتماعی مؤثر واقع شده است.پیوستگی مسجد با حوزه، با دانشگاه، با امامزادگان و این امور بسیار مورد توجه است. مسجد با دو گانه «خدا، جامعه» عمل می‌کند.ما باید این دو گانه را در سطح جامعه سامان می‌دادیم. تنها جایی که ما این درهم تنیدگی را شاهدیم در رمضان و اربعین بوده است. اما در بقیه زمان‌ها این دوگانه را منفک شده از هم می‌بینیم.یعنی زیست اجتماعی و خدا باهم جدا هستند. مسجد ظرفیت درهم شدگی خدا و جامعه را دارد.و ما از این منظر به مسجد توجه نکردیم که دو امر منفک شده را با هم تلفیق می‌کند.
عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با اعلام اینکه ورودی و خروجی‌های مسجد قابل اعتنا هستند، گفت: مسجد پاسخ خوبی به سکولاریزم در عرصه دینی می‌دهد و از آنجایی که افرادی با سطوح متفاوت به مسجد می آیند می‌تواند جایگاه ویژه ای داشته باشد. عموم جامعه ما مسجدی هستند و می‌تواند آشتی خدا و جامعه در مسجد رخ دهد.
وی در پایان گفت: قرار بود مسجد محل تجمیع تکثر گروه‌های اجتماعی شود اما اگر ما به مسجد سویه های جدید مانند بسیج بدهیم ممکن است بازدارنده باشند.
چهار رویکرد در خصوص احیای مسجد
در ادامه این همایش میثم فرخی عضو هیأت علمی دانشکده رفاه با مقاله‌ای با عنوان رویکردهای مطلوب خط مشی گذاری حکومت پیرامون مسجد در جمهوری اسلامی به ارائه پرداخت و گفت: رویکردهای زیادی مرتبط با دخالت دولت در حوزه فرهنگ داریم اعم از رویکرد خادمانه، حمایتی، و ….
وی ادامه داد: سیاست گذاری در حوزه مسجد جنسش متفاوت از عرصه‌های دیگر است و ویژگی‌های مسجد دارد که چالش‌های آن در حوزه‌های دیگر وجود ندارد. امر دیگر و مهم پشتوانه مردمی داشتن نهاد مسجد است که قبل از انقلاب تا بعد از انقلاب ادامه داشته و مسجد با فضای جامعه ما همراه است.
فرخی با بیان چهار رویکرد در خصوص احیای مسجد گفت: ما چهار رویکرد متفاوت برای احیای مسجد داریم.رویکردهای حمایتی، ضمانتی، نظارتی و اقتضایی را در مسجد می‌توان داشت. در رویکرد حمایتی ما باید تلاش‌هایی را در حوزه مساجد انجام دهیم. صنف شناسی و گونه شناسی داریم تا مساجد بین راهی داریم تا مسجد جامع شهر تا مسجد بازار و محله که هر کدام شرایط و اقتضایات خودشان را دارند. حاکمیت هم در این زمینه می‌تواند مساعدت‌هایی را انجام دهد.
عضو هیأت علمی دانشکده رفاه با اشاره به دیگر رویکردها اظهار داشت: در زمینه رویکرد ضمانتی بحث‌ها تقنینی مد نظر است.روند بروکراتیک را باید در مسجد کم کنیم. در رویکرد نظارت باید امورات مسجد در مسائل نرم افزاری قرار بگیرد در حوزه داخل مسجد اختلافات درونی، تعیین امام جماعت، نظارت ذیل شورای نظارت هیأت امنا رخ دهد. رویکرد اقتضایی نیازمند اقتضایات زمانی و مکانی است و این رویکرد چتر حاکم بر سه رویکرد دیگر است. امام جماعتی که در مسجد بازار می‌رود با مسجد دانشگاه متفاوت است. بر همین اساس مساجد از حال همدیگر خیلی خبر نداشته و تعاملی باهم در حوزه محلات با همدیگر ندارند و این امر بسیار در زمینه مسجد مهم است.
ارائه بعدی توسط جواد زاهدی با عنوان نقش مسجد در خط مشی گذاری و حکمرانی فرهنگی بود.
وی با بیان اینکه رهیافت‌ها و کارکردهای مسجد در خط مشی گذاری و حکمرانی فرهنگی از اهمیت بسزایی در پیشرفت جامعه برخوردار است، افزود: اما متأسفانه کشورهای اسلامی از مسجد دور شده و به مسائل کاربردی مسجد نپرداخته است.
زاهدی ادامه داد: ما می‌توانیم ابعاد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و علمی و اقتصادی را در مورد مسجد مطرح کنیم که هرکدام پیشینه‌ای دارند. مساجد در طول تاریخ ظرفیت‌های مختلفی دارند که در قرآن و روایات به آنها اشاره شده است. در وسایل الشیعه تقریباً هفتاد باب در مورد مسجد بیان شده است. مسجد در عرصه فرهنگی، سیاسی، آموزشی و اقتصادی تأثیر گذار است و ذیل آن بر حکمرانی و خط مشی گذاری مؤثر واقع خواهد شد.
مشارکت در حضور مسجد امر مهمی تلقی می‌شود
سید مجید امامی دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور از دیگر اعضای این پنل بود و با بیان اینکه ما به هر دلیلی در شرایطی هستیم که چالش‌ها و مسائل مختلفی داریم، افزود: مشکلات در مورد حاشیه نشینی و بافت فرسوده و دیگر مسائل وجود دارد، اما در این بین مسجد نقش ویژه ای دارد اما غایب سیاست‌های اجتماعی در دو دهه گذشته بوده است.
وی در مورد نسبت مسجد و مسائل اجتماعی اظهار کرد: شاید برای همه شما اتفاق افتاده باشد که در مسجدی حضور داشته باشید و فرد غریبه ای، بلند شود و بگوید به من کمک کنید، من همواره وقتی این صحنه را می‌دیدم دچار پارادوکس می‌شدم که اگر اینجا مسجد است این شخص اینجا چه می‌کند؟ اگر مسجد قلب مشارکت اجتماعی محله بود نیازمندی در آن باقی نمی‌ماند و اگر نیازمندی از محله دیگر می‌آمد مشخص می‌شد که برای محله دیگر است و علت ارتباط و آشنایی بود که در محله وجود داشت و آدم‌ها از حال هم با خبر بودند.
دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور تصریح کرد: ما در تجربه شهرهای ایرانی از مساجد کسانی را داریم که فقط در مجلس ختم و تشییع جنازه به مسجد می‌آیند اما باز هم به دلیل شبکه و ارتباطی که هست از اهل مسجد هستند، این با جامعه مسجدی و غیرمسجدی تفاوت دارد، ماجرای مشارکت که در یکی از مقالات اشاره شد بسیار اهمیت دارد. اینکه جامعه به دو دسته مسجدی‌ها و غیر مسجدی‌ها تقسیم می‌شوند که اقلیتی مسجدی و اکثریتی با مسجدشان قهر هستند، اصلاً زیبنده نیست. ماجرای مشارکت خیلی مهم است.
امامی بیان کرد: مسجد به عنوان محور احساس زیست شهری بر اساس مشارکت باید باشد. مسجد به عنوان تاریخ ایران و نسبتش با اندیشه اسلامی می‌تواند اثر گذاری بالایی داشته باشند. بزرگترین روضه امروز مسجد است و سویه سیاسی اش را می بینم و دلمان می سوزد که تنها در این زمینه در آن گام‌هایی برداشته می‌شود.
در پایان این نشست مجدد تقی آزاد ارمکی به بیان نتیجه‌ای از سه مقاله ارائه شده پرداخت و گفت: از ترکیبی بین همه مقاله‌های ارائه شده به این پرسش می رسیم که مسجد کجای جامعه است؟ ما یک مسجد نداریم و به همین دلیل نمی‌توانیم سیاست واحدی در پیش بگیریم. با دگر دیسی حیات جامعه ایرانی مسجد هم به لحاظ همه امور با تغییر رخ داده است. ما باید به شرایط و مقتضیات توجه کنیم و بر خلاف تصور این امر منازعه بین خدا و جامعه را حل می‌کند. جامعه ما جامعه مدرنیته عاطفی_احساسی است و این مسأله به بازسازی و بازآفرینی و انطباقش کمک می‌کند.این امر انطباق پذیری و دین داری را ارتقا دهد. ما اجازه نداریم عده‌ای را مسجدی بدانیم و عده‌ای را نه. این بزرگترین خیانت به مسجد است. مسجد باید اجازه دهد با دین سازگاری کنیم و در همین سطوح به دینداری بپردازیم.