خبرگزاری مهر - گروه استانها: ایام محرم از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب لرستان سیاه‌پوش عزای حسینی می‌شود؛ اما آنچه این استان را در این ایام متفاوت می‌کند رنگ و بوی بومی و محلی آئین‌های عزاداری است.
لرستانی‌ها از گذشته‌های دور تاکنون همواره تلاش کرده‌اند با حفظ سبک زندگی و فرهنگ محلی خود به مراسم‌های دینی نیز رنگ و بوی بومی بدهند، نمود آن را می‌توان در آئین‌های عاشورایی دید.
هر شهرستان لرستان متناسب بافرهنگ و خرده‌فرهنگ‌های سوگ خود در مسیر اقامه عزای حسینی (ع) گام برداشته است به‌طوری‌که اصیل‌ترین مراسم‌ها را می‌توان در این پهنه جغرافیایی از ایران دید.
از مراسم «گل‌مالی» و «چهل‌منبری» گرفته تا نوای حزن‌انگیز موسیقی سوگ یعنی «چمرانه» همگی نشان می‌دهد که مردمان لر هر آنچه از غنای فرهنگی خود در چنته داشته‌اند به خدمت اقامه عزای اباعبدالله آورده‌اند و این تلاش را می‌توان ادای دینی تاریخی و اصیل به مسیر سرخ حسینی دانست.
آئین سوگ در لرستان برگرفته از برخی سنت‌های قدیمی و تاریخی است
عطا حسن‌پور مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان دراین‌رابطه، اظهار داشت: مردم لرستان چند روز قبل از ماه محرم تکیه‌های عزاداری را در سطح شهر ایجاد می‌کنند و علاوه بر مساجد در خیابان‌ها و محلات هم به عزاداری می‌پردازند.
وی افزود: آئین سوگ و عزاداری در لرستان برگرفته از برخی سنت‌های قدیمی و تاریخی، منحصربه‌فرد بوده و در روز عاشورا با تاسی از این آئین و سنن، بالاترین درجات غم و اندوه و ماتم را به نمایش می‌گذارند.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان، تصریح کرد: وجود موسیقی و نوای حزن‌انگیز سوگ «چمرانه» در آغاز این آئین؛ همواره فراخوانی برای آغاز عزا بوده تا عزاداران در محل‌های اقامه عزا جمع شوند.
حسن‌پور، اضافه کرد: استان لرستان به فراخور تنوع فرهنگی از شرق تا غرب استان و از شمال تا جنوب آن، از آئین سنتی سوگواری متفاوت و متنوعی بهره‌مند است که شکوه و تنوع این فرهنگ‌ها را در ماه محرم و روزهای تاسوعا و عاشورا می‌توان دید.
وی با اشاره به آئین منحصربه‌فرد گل‌مالی لرستانی‌ها در روز عاشورا و به یاد شهدای دشت کربلا، بیان داشت: این آئین با نام سنتی «خَرَه» در جای‌جای استان و در هر هیئت و کوی و برزن به چشم می‌خورد و مردم استان با خلوص نیت این آئین را در روز عاشورا به‌جای می‌آورند.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان، افزود: همچنین آئین سنتی آتش‌زدن خیمه‌ها در «اشترینان»، «چهل‌منبر» در خرم‌آباد، آماده‌کردن خاک و گلاب و هیزم برای روز تاسوعا، سقاخانه‌های سنتی بروجرد و نذری‌های سنتی را در شهرستان‌های مختلف استان می‌توان دید.
هیئت‌های مذهبی و عزاداری با قدمت بیش از چند صدسال
یک کارشناس مردم‌شناسی لرستان نیز دراین‌رابطه با اشاره به تنوع فرهنگی استان لرستان در ماه محرم، اظهار داشت: در خرم‌آباد تکایای محلی، محل خاصی برای عزاداری جوانان این شهر است و به استناد کتیبه‌های موجود، برخی از هیئت‌های مذهبی و عزاداری خرم‌آباد با قدمت بیش از ۶۰۰ سال فعالیت دارند.
محمد بیرانوند، افزود: مردم ولایت‌مدار لرستان از دیرباز و با ورود اسلام به ایران، پیرو اهل‌بیت بوده و این استان با مردم ۱۰۰ در صد شیعه در عزاداری ماه محرم و روزهای تاسوعا و عاشورا، از تنوع فرهنگی بالایی برخوردار است.
وی اضافه کرد: هیئت‌های عزاداری حسینی (ع) محله «پشت بازار» خرم‌آباد از سال ۶۰۰ ه. ق تاکنون به‌صورت سنتی در حال اقامه عزا در ماه محرم است و سنت‌های کهن این مرزوبوم را به‌صورت سینه‌به‌سینه به جوانان امروز انتقال داده است.
این کارشناس مردم‌شناسی، افزود: روز هفتم محرم نیز در برخی شهرهای استان به‌روز «تراش عباس» (ع) موسوم است.
از برگزاری آئین «چهل‌منبر» تا مراسم عزاداری در «سقاخانه‌ها»
بیرانوند، گفت: در روز هفتم محرم عزاداران حسینی به حمام رفته و پس از اصلاح سروصورت و نظافت کامل، لباس‌های تمیز می‌پوشند.
وی به سقاخانه‌های سنتی بروجرد نیز اشاره کرد و گفت: این سقاخانه‌ها نیز در شهرستان بروجرد از اهمیت بالایی در مراسم اقامه عزا ماه محرم برخوردار بوده و مردم این شهرستان و بسیاری از علاقه‌مندان با حضور در محل برقراری آنها به عزاداری و سوگواری می‌پردازند.
این کارشناس مردم‌شناسی با اشاره به آئین «چهل‌منبر» خرم‌آباد نیز، بیان داشت: این آئین به‌صورت سنتی در برخی محله‌های قدیمی این شهر برگزار می‌شود و بسیاری از علاقه‌مندان و حاجتمندان در آن شرکت می‌کنند.
بیرانوند، افزود: مراسم «چهل‌منبر» خرم‌آباد، به شماره ۳۲۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
«گل‌مالی» اوج شکوه عزاداری لرستانی‌ها
وی اضافه کرد: آئین ویژه «گل‌مالی» نیز به‌عنوان اوج و شکوه عزاداری لرستانی‌ها نشان‌دهنده عمق عزاداری آنها است.
این کارشناس مردم‌شناسی، گفت: آئین «گِل‌مالی» لرستان نیز باشکوه هرچه‌تمام‌تر در روز عاشورا برگزار می‌شود که این آئین نیز با شماره ۵۳ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
بیرانوند، تصریح کرد: بعدازظهر عاشورا نیز به گویش محلی می‌گویند «طوق اِشکِس»، مراسم عزاداری به پایان می‌رسد، «طوق» نوعی علامت یا همان عَلَم است که مردم حاجتمند آن را با پارچه‌های رنگی و آینه‌های کوچک آذین‌بندی می‌کنند؛ و در پایان روز عاشورا به یاد علم حضرت عباس (ع) گردانده و پیشاپیش هیئت‌ها و دسته جات عزاداری توسط برخی جوانان در حرکت است.
«چمرونه» از عمق اندوه دل‌ها می‌گوید
وی تصریح کرد: در کنار همه این رسوم و آئین سوگ، موسیقی لرستان نیز توانسته است اهمیت و شکوه مراسم عزاداری دوچندان شود و با نواختن دهل و سرنا و موسیقی «چمرانه»، حزن و اندوه آن بیشتر می‌شود.
این کارشناس مردم‌شناسی، عنوان کرد: آئین شام غریبان نیز در غروب روز عاشورا در همه شهرهای استان برگزار شده و مردم با دردست‌داشتن شمع‌های روشن در سطح شهر و روستا به عزاداری می‌پردازند.
بیرانوند، گفت: در برخی هیئت‌ها با نذری ساده و یا پخش‌کردن کاه بر سر عزاداران، به یاد اسیران دشت کربلا، به اقامه عزا می‌پردازند.
وجود بیش از ۳ هزار هیئت مذهبی در لرستان
رئیس هیئت‌های مذهبی لرستان نیز دراین‌رابطه، اظهار داشت: در لرستان بیش از سه هزار هیئت فرهنگی، مذهبی، سینه‌زنی و زنجیرزنی داریم.
حجت‌الاسلام روح الدین دریکوند، عنوان کرد: این هیئت‌ها در طول سال فعالیت‌های هفتگی و ماهانه دارند و برخی از آنها نیز به‌صورت شاخص و محوری مناسبت‌های مختلف را برگزار می‌کنند.
وی اضافه کرد: بسیاری از این هیئت‌ها در دهه اول محرم به اقامه عزا پرداخته و در روزهای تاسوعا و عاشورا نیز با حضور در خیابان‌ها و جایگاه‌های از پیش تعیین شده، به عزاداری می‌پردازند.