به گزارش خبرنگار مهر، تغییر اقلیم یکی از پدیده‌هایی است که در قرن حاضر کشورها را درگیر خود کرده است. عوامل مختلفی منجر به این مسئله شده که مهم‌ترین دلیل آن مربوط به گازهای گلخانه‌ای است. سهم کشاورزی در این خصوص چقدر است؟ سهم صنعت دامپروری در تأمین پروتئین حیوانی جامعه انسانی در این مسئله قابل تأمل است.
بر اساس نظر کارشناسان و تحلیلگران کشاورزی توسعه تولید، پردازش و حمل و نقل خوراک ۴۵ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای را تشکیل می‌دهد و سهم متان روده‌ای ۳۹ درصد است که به نوع خوراک تغذیه دام بستگی دارد.
پس از دی اکسید کربن، متان دومین عامل بزرگ تغییرات آب و هوایی است. تولیدات دامی که نماینده یک سوم انتشارات گلخانه‌ای جهان است، بزرگترین منبع متان انسانی است که عمدتاً از تخمیر روده‌ای نشخوارکنندگان و مدیریت کود ناشی می‌شود.
حسین شیرزاد، مدیرعامل پیشین شرکت پشتیبانی امور دام در خصوص رفع این معضل در کشورهای با اقتصاد صنعت کشاورزی به خبرنگار مهر گفت: در جهان رویکردهای جدیدی برای پرداختن به این چالش‌ها و تلاش برای پایدارتر کردن نظام بهره برداری دام ارائه شده است.
وی با بیان این که پیشرفت در فناوری، کشاورزی دام را متحول کرده است و در تغذیه دقیق نقشی اساسی دارد، افزود: تغذیه دقیق شامل استفاده از حسگرها، تجزیه و تحلیل داده‌ها و اتوماسیون برای تنظیم جیره غذایی برای حیوانات یا گروه‌ها بر اساس نیازها و عملکرد خاص آنها است. به عنوان مثال، حسگرها می‌توانند وزن، سطح فعالیت و حتی سلامت دستگاه گوارش حیوان را در زمان واقعی کنترل کنند. سپس از این داده‌ها برای تنظیم برنامه‌های تغذیه و فرموله کردن رژیم‌های غذایی استفاده شود.
وی اظهار کرد: تغذیه دقیق نه تنها عملکرد حیوانات را بهینه می‌کند، بلکه ضایعات را کاهش می‌دهد و تغذیه بیش از حد را به حداقل می‌رساند و در نهایت به صنعت دامداری پایدارتر کمک می‌کند.
وی با بیان این که تاریخچه خوراک دام با تاریخ خود کشاورزی در هم آمیخته است، ادامه داد: جوامع بشری اولیه برای نگهداری از حیوانات اهلی خود به مراتع طبیعی و علوفه متکی بودند. منبع اصلی تغذیه حیوانات هر چیزی بود که حیوانات می‌توانستند به تنهایی چرا یا غذا پیدا کنند. این شکل ابتدایی تغذیه تا حد زیادی تنظیم نشده و غیرقابل پیش بینی بود. با تکامل کشاورزی، انسان‌ها شروع به کشت محصولات برای غذا کردند و در نتیجه، بقایای محصولاتی مانند کاه و پوسته تولید شد. این باقیمانده‌ها جز ضروری رژیم‌های غذایی حیوانات شدند و منبع تغذیه مطمئن‌تری را ارائه کردند.
کشاورزی پس از انقلاب صنعتی
این تحلیلگر حوزه کشاورزی با بیان این که استفاده از بقایای گیاهی، پیشرفت قابل توجهی را در دامپروری نشان داد و امکان تولید دام قابل توجه و قابل پیش بینی را فراهم کرد، ادامه داد: انقلاب صنعتی تغییرات شگرفی را در کشاورزی ایجاد کرد از جمله ظهور خوراک‌های مرکب. خوراک‌های مرکب مخلوط‌های فرموله شده‌ای از مواد مختلف هستند که برای تأمین نیازهای غذایی خاص برای حیوانات طراحی شده‌اند. این نوآوری امکان کنترل بیشتر بر تغذیه حیوانات را فراهم کرد و در نتیجه نرخ رشد و سلامت کلی را بهبود بخشید. لذا قرن نوزدهم شاهد پذیرش تدریجی خوراک‌های مرکب به ویژه در اروپا و آمریکای شمالی بود. اما امروز، خوراک دام به یک صنعت پیچیده تبدیل شده است و طیف گسترده‌ای از گزینه‌های خوراک متناسب با نیازهای گونه‌های مختلف دام را ارائه می‌دهد.
شیرزاد گفت: برخی از رایج‌ترین انواع خوراک دام عبارتند از علوفه مانند علف‌ها، حبوبات و یونجه که جز اصلی رژیم غذایی حیوانات نشخوارکننده مانند گاو و گوسفند است. چرا دام و جستجوی در مراتع هنوز اجزای ضروری تغذیه حیوانات به شمار می‌رود. همچنین کنسانتره‌ها خوراکی‌های پر انرژی هستند که معمولاً از غلات، دانه‌های روغنی و مواد غنی از پروتئین مانند کنجاله سویا تشکیل شده‌اند. آنها برای حیوانات غیر نشخوارکننده مانند طیور ضروری هستند. یا مکمل‌های معدنی برای تأمین مواد معدنی ضروری مانند کلسیم، فسفر و منیزیم که برای رشد استخوان و سلامت کلی ضروری هستند، حیاتی هستند.
وی درباره صنعت دامپروری عنوان کرد: خوراک‌های تخصصی نیازهای خاص دام مانند گاوهای شیرده، حیوانات پرورشی و حیوانات جوان را برآورده می‌کند. آنها برای برآوردن نیازهای تغذیه‌ای دقیق فرموله شده‌اند تا مانع هرز رفتن خوراک در این بخش شود.
فناوری مدرن در تأمین خوراک دام
شیرزاد تاکید کرد: فرمولاسیون مدرن خوراک دام یک فرآیند علم محور است. متخصصان تغذیه و دامپزشکان با یکدیگر همکاری می‌کنند تا خوراک‌هایی را تولید کنند که نیازهای غذایی دقیق حیوانات را در مراحل مختلف رشد و تولید برآورده کند. پیشرفت‌ها در علم تغذیه منجر به توسعه خوراک‌هایی شده است که سلامت، رشد و کیفیت محصول را بهینه می‌کنند و در عین حال اثرات زیست‌محیطی را به حداقل می‌رسانند.
وی با بیان این که یکی از چالش‌های اصلی صنعت خوراک دام، تأمین منابع پایدار مواد تشکیل دهنده است، گفت: با ادامه رشد جمعیت جهان، تقاضا برای محصولات حیوانی مانند گوشت، لبنیات و تخم مرغ نیز افزایش می‌یابد. این افزایش تقاضا بر منابع غذایی مانند غلات و دانه‌های روغنی فشار وارد می‌کند. در پاسخ، تاکید فزاینده‌ای بر شیوه‌های منبع‌یابی پایدار وجود دارد.
وی تصریح کرد: در واقع نوآوری‌ها در کشاورزی دقیق، تناوب زراعی و مدیریت سلامت خاک به کاهش اثرات زیست محیطی تولید خوراک کمک می‌کنند. علاوه بر این، استفاده از محصولات جانبی و جریان‌های ضایعاتی از صنایع تبدیلی مواد غذایی رایج‌تر می‌شود و ضایعات را به حداقل می‌رساند و این امر کارایی منابع را به حداکثر می‌رساند.
این کارشناس حوزه کشاورزی یادآور شد: اتکای مرسوم به کنجاله سویا و سایر محصولات غنی از پروتئین به عنوان مواد تشکیل دهنده خوراک، نگرانی‌هایی را در مورد استفاده از منابع و تغییر کاربری زمین ایجاد کرده است. برای رسیدگی به این مسائل، محققان در حال بررسی منابع پروتئینی جایگزین برای خوراک دام هستند. استفاده از منابع جدید خوراک غیرخوراکی انسان مانند کنجاله حشرات، کنجاله‌های برگ، پروتئین‌های ایزوله، پروتئین تک سلولی تولید شده با استفاده از جریان‌های زباله، هیدرولیزهای پروتئینی، کاکتوس‌ها، جلبک‌ها، محصولات جانبی صنعت سوخت‌های زیستی و ضایعات مواد غذایی باعث شده است تا چشم اندازهای عظیم استفاده کارآمد از مراتع همچنین امکان افزایش ترسیب کربن، احیای زمین و بهره‌وری نظامات دامی فراهم شود.
وی اضافه کرد: همچنین فرصت‌هایی برای کاهش هدر رفت خوراک با روش‌های ساده و اثبات‌شده مانند افزایش راندمان برداشت بقایای گیاهی و تبدیل آنها به خوراک کامل به‌ویژه در قالب بلوک‌های خوراک متراکم و تغذیه بر اساس نیاز به مواد مغذی فراهم آمده است. در حالی که مواد غذایی سنتی همچنان با نرخ‌های بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند، مواد غذایی جدیدی اکنون به طور معمول در فرمولاسیون خوراک دام استفاده می‌شوند.