دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با تأکید بر اینکه نمی‌توان سطح تبلیغ جامعه را در حد کمال دانست و بی‌تردید ضعفهایی در این رابطه وجود دارد، اظهار داشت: یکی از علل گرایش به مادی گرایی تبلیغ ضعیف و منحرف است.
تبلیغ دین در جامعه امروز ضعیف است/ مبلغ باید عالم به زمان و اسلام باشد
آیت‌الله محمد علی تسخیری دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با اشاره به اینکه خود واژه تبلیغ دربرگیرنده مسئله خلاقیت است اظهار داشت: واژه تبلیغ به معنای انتقال و رساندن مفاهیم جدید است و ما با توجه به رسالت جهانی اسلام از یک طرف و اینکه هر فرد مسلمان به امر تبلیغ مأمور است و همچنین این رسالت باید دقیق به مخاطبین منتقل شود باید مسئله خلاقیت را همواره مورد مطالعه قرار داده و از بهترین شیوه ها برای ابلاغ مفاهیم جدید به مخاطبان استفاده کنیم.
وی افزود: به طور طبیعی وقتی تبلیغ ضعیف باشد اثرات منفی خواهد داشت . همانطور که مرحوم شهید مطهری در کتاب "علل گرایش به مادی گرایی" یکی از علل گرایش به مادی گرایی و الحاد را تبلیغ ضعیف و منحرف دانسته و مثالهایی را در این رابطه ارائه کرده است.
آیت الله تسخیری تصریح کرد: اعتقاد دارم با توجه به اصالت اسلام، به جهانی بودن این رسالت و اینکه کسی که تبلیغ می کند ندای خداوند، پیامبر اکرم و ائمه طاهرین (ع) را به دیگران می رساند باید خود در سطح شناخت دقیق مفاهیم اسلامی باشد و تلاش کند این این رسالت را به نحوی عمیق به دیگران منتقل کند.
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی تأکید کرد: در جامعه ما در زمینه تبلیغ ضعفهایی وجود دارد و نمی توانیم بگوییم به کمال رسیده است که در میان برخی از ضعفها می توان به فهم اسلام، وقایع سیاسی، اجتماعی اشاره کرد. با توجه به تأثیرات تلاشهای دشمن با وجود رسانه های عظیم تبلیغی که همه آگاهی مردم را مورد هدف قرار داده، مبلغ به طور طبیعی باید عالم به زمان و اسلام باشد و شرایط سیاسی اجتماعی را خوب بداند و به نحو احسن زمینه ها را بشناسد و به لسان قوم تعبیر کند که هم با زبان مردم گفتگو کرده باشد و هم متناسب با فهم و ادراک و پذیرش آنها مطالب مورد نظر خود را بیان کند.
تلفیق روشهای سنتی و نوین ضرورتی برای تبلیغات دینی است
رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه با بیان اینکه نوآوری و خلاقیت در تبلیغ و ترویج ارزشهای دینی، منجر به جذب مخاطب می‌شود، بر ضرورت بهره‌گیری از روشهای نوین در کنار شیوه‌های سنتی تأکید کرد.
حجت الاسلام سید رضا تقوی با اشاره به اینکه خالق حکیم، این خواهش و خواست را در نهاد پیچیده انسان قرار داده تا او را در صحنه های مختلف زندگی وارد سازد و از این طریق به حیات انسانی انسان، شور و گرما بخشد، اظهار داشت: اگر همین حس کنجاوی و نوخواهی در وجود بشر نبود، ما شاهد این همه تحول و دگرگونی نبودیم.
وی با اشاره به اینکه اسلام به مبلغان و مربیان جامعه تأکید می کند به نسل جوان با همه خصوصیاتی که دارند توجه کنیم و در احادیث "اوصیکم بالشبان خیرا" یا "علیکم بالاحداث" این مسئله را مورد توجه قرار می دهد، اظهار داشت: زمانی که انسان به مسلمانان اینطور آموزش می دهد که دو روز تو نباید مساوی باشد و گرنه تو زیانکاری "من ساوا یوماه فهو مغبون"؛ طبیعی است که این تفکر نمی تواند به نوآوری و خلاقیت نیندیشند.
وی با تأکید بر اینکه بهره گیری از روشهای نوین نباید به این معنا باشد که شیوه های سنتی تبلیغی را منسوخ و مردود اعلام کنیم، افزود: هنوز هم در جامعه ای مانند ایران شیوه های سنتی از مقبولیت بسیار بالایی برخورار هستند و در هر حوزه ای آثار مفیدی را به جای می گذارند. ضمن اینکه باید از روشهای نوین استفاده کنیم، باید شیوه های سنتی مؤثر و مقبول را نیز حفظ کنیم. ارزشهای اسلامی ثابت هستند و تغییر و تحولی در آنها ایجاد نخواهد شد ولی روشهای تبلیغی می توانند در طول زمان تغییر کنند.
استفاده مناسبی از توان نیروهای تبلیغی نمی‌شود
مدیر دفتر هنر و ادبیات هلال با اشاره به نقش خلاقیت در تبلیغ صحیح دین، پرهیز از تظاهر به نوآوری برای گفتار و اعمال ناشایست را مورد تأکید قرار داد و گفت: به رغم عملکرد مثبت مبلغان اما با توجه به ظرفیتها، استفاده مناسبی از توان نیروهای تبلیغی نمی‌شود.
وی با اشاره به اینکه علت رشد اسلام و عالمگیر شدن، نوآوری و خلاقیت است، تصریح کرد: اسلام دینی است که به نوآور بودن و خلاقیت دعوت می کند، کسی که در زمینه تبلیغ دین به عنوان مبلغ فعالیت می کند، باید به این نکته دقت کند که نوآوری در بیان مفاهیم دین باید در چارچوبی باشد که به ما اجازه داده شده و هر حرفی را نباید به عنوان نوآوری برای جلب نظر عده ای که ارزش و قیمتی ندارند با ادعای نوآوری مطرح کرد، در واقع نباید ادای روشنفکری و خلاقیت را در آورد، از سوی دیگر دین انسان را به نوآوری رهنمون می کند.
وی با تأکید بر اینکه اگر متفکران و صاحبان تفکر نیروی عظیم تبلیغ در فرصتهای مختلف به طور همگانی رو به تبلیغ آورند و تنها به مناسبتهایی چون محرم و رمضان اکتفا نکنند و استمرار دهند، دستاورد بیشتری خواهیم داشت، گفت: باید در طول سال و در طول عمر افراد برنامه ریزی شود و بهترین زمانها و بهره برداریها از فرصتهای تبلیغی داشته باشیم. اما در برنامه ریزی و استمرار آن هنوز کامل نشدیم.
مبلغ باید به طور مستمر تبلیغات دینی دنیا را رصد کند
دبیر شورای معارف سیما با اشاره به اینکه برای تبلیغ مؤثر باید به طور مستمر تبلیغات دینی دنیا را رصد کرد، گفت: شناخت میل و نیاز مخاطبان وظیفه جدی مبلغان دینی است تا به آخرین دستاوردهای دست یافته و با همین دستاورد اثرگذار پیام را به مخاطب برسانند.
دکتر پرویز فارسیجانی دبیر شورای معارف سیما با اشاره به اینکه در تبلیغ دین و ارسال پیام به مخاطب 4 عامل مهم وجود دارد، این عوامل را ماهیت پیام تبلیغ، ابزار پیام، روش و شیوه های تبلیغ و خود مبلغ خواند و اظهار داشت: اگر این 4 عامل بتواند مسیر را درست بپیماید در ارسال پیام به مخاطب اثرگذار خواهد بود که هدف اصلی تبلیغ نیز هدایت و ارشاد مخاطب است.
دبیر شورای معارف سیما گفت: اگر منظور از نوآوری ابتکار و خلاقیت، ذوق و سلیقه باشد در بحث ابزارها کاملا ضرورت دارد که متناسب با شرایط استفاده شود. با این تعریف مبلغان ما به خوبی از این شیوه استفاده کردند و رشد خوبی در حوزه مبلغان دینی و تبلیغ اتفاق افتاده و برخی هم به این مسئله باید وقوف یابند و از آن استفاده کنند.
وی با تأکید بر اینکه پژوهشهای خوبی در حوزه آموزش برنامه سازان و مدیران انجام گرفته تا از خلاقیت در رسانه استفاده کنند، اظهار داشت: باید به طور دائم تبلیغات دینی را در دنیا رصد کنیم و ببینیم چگونه می توان این شیوه ها و ابزارها را تقویت کرد. زیرا مخاطبان ما دائما در حال تغییر هستند و شناخت ذائقه، میل و نیاز مخاطبان وظیفه جدی برای مبلغان دینی است که باید به آخرین دستاوردها دست یافته و با همین دستاوردهای اثرگذار پیام را به مخاطب برسانند.
تبلیغات سنتی همچنان کارآمد/ بسترهای جدید تبلیغی مورد توجه قرار گیرند
نایب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با تأکید بر اینکه تبلیغات سنتی همچنان کارآمد و تأثیرگذار هستند، یادآور شد: برای جلب و جذب عمیق‌تر اقشار مختلف جامعه باید بسترهای جدید تبلیغی متناسب با شرایط روز نیز مورد توجه قرار گیرند.
حجت الاسلام سید هاشم حسینی بوشهری نایب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و عضو شورای عالی این حوزه گفت: مسئله تبلیغ چند عنصر کلیدی دارد که باید هرکدام جایگاه واقعی خود را پیدا کند.
وی افزود: این عناصر عبارت است از شخص مبلغ، محتوای تبلیغ سوم مخاطب تبلیغ و مسئله خلاقیت باید درباره هرکدام از این عناصر وجود داشته باشد. مبلغی موفق خواهد بود که در عرصه کار تبلیغی از نظر مطالعه غنی باشد، خلاقیت، نوآوری و ابتکار داشته باشد و بتواند متناسب با هر جامعه ای کارایی و توانایی خود را تجلی دهد.
عضو شورای عالی حوزه علمیه قم تصریح کرد: مسئله دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، مخاطب و این حقیقت است که همه مخاطبها یکسان نیستند. افراد تمام اقشار سنی ، سطح تحصیلات مختلف، آشنا و ناآشنا با مسائل دینی می توانند مخاطب تبلیغ باشند و اگر بخواهیم یک نوع محتوا را برای همه مخاطبان در نظر گیریم کار تبلیغی ما کوچکترین تأثیری در مخاطب نخواهد داشت.
مبلغان عملکرد مناسبی ندارند/ مبلغ باید اصالت و معاصرت داشته باشد
رئیس مرکز مطالعات فرهنگی ایران و عرب با تأکید بر اینکه مبلغان باید اصالت و معاصرت داشته و آرمان‌خواه باشند، گفت: عملکرد مبلغان دینی رضایت‌بخش نیست.
دکتر آذرشب استاد دانشگاه تهران تأکید کرد: این مصادیق نوآوری ها و خلاقیتها به دقت در آیه 125 سوره نحل تبیین شده است.
وی با اشاره به واژه حکمت آن را نشانه عقلانیت در تبلیغ دانست و گفت: عقلانیت ایجاب می کند، مبلغ مخاطب شناسی داشته باشد. باید سخنان مبلغ در جا و براساس استعدادها مورد پسند و پذیرش مخاطب باشد.
محمد علی آذرشب تأکید کرد: اینکه تا چه اندازه ای که مبلغین روی مخاطب شناسی کار کرده اند، باید مور بحث قرار گیرد. باید مراکز تحقیقاتی و مطالعاتی وجود داشته باشد که مخاطبین را شناسایی کرده، ذهنیت افراد، جوانان و جامعه را دسته بندی، نیازها را مشخص کرده و در اختیار مراکز تبلیغ قرار دهند.
استاد دانشگاه تهران گفت: دومین مسئله ای که این آیه مطرح کرده مسئله زیب شناسی است. ذوق مبلغ باید ذوق زیبا شناس باشد تا به بهترین روش و اسلوب مطالب را بیان کند. درگذشته مبلغان از شعر و ضرب المثل، سجع و بلاغت و معنا استفاده می کردند. امروز مبلغ باید در نیازهای روز زیبا شناس باشد ، تا به زیباترین صورت پیام خود را برساند.
رئیس مرکز مطالعات فرهنگی ایران و عرب تصریح کرد: سومین ضرورت در امر تبلیغ استفاده از ابزار مناسب است، ابزار اصلی تبلیغ در گذشته منبر بوده که امروز هم باید در جای خود بماند چرا که عامل مهم تأثیرگذاری است اما نباید تنها به منبر اکتفا کرد. بلکه باید از ابزارهای مختلف تبلیغی و ارتباطی چون رسانه ها، داستان، نمایشنامه، فیلم و همه وسایل مهم استفاده کرد.
آذرشب در ادامه یادآور شد: مبلغ باید بتواند اصالت و معاصرت را در فعالیتهای خود جمع کند به عبارت دیگر اصالت ریشه در اندیشه های عمیق قرآنی دارد و معاصرت به معنای جامعه شناسی، موقعیت شناسی و مخاطب شناسی است.