به گزارش خبرنگار مهر، شهرستان بروجرد یکی از تاریخی ترین و مهم ترین شهرستانهای لرستان محسوب می شود به طوریکه این شهرستان به واسطه قدمت دیرین و وجود آثار تاریخی تجلیگاه معماری ایرانی - اسلامی است ولی تاکنون در حد شایسته خود معرفی نشده است.
بافت تاریخی بروجرد محدوده‌ای از مناطق مرکزی شهر بروجرد است که هسته قدیمی این شهر را تشکیل می‌دهند. در سالهای اخیر، مطالعه و حفاظت از بناهای ارزشمند این بافت مورد توجه سازمانهای مرتبط قرار گرفته است.
بیشتر آثار موجود در این منطقه مربوط به دوره قاجار و قبل از آن هستند و برخی مسجدها و خانه‌های اعیانی آن از ارزش گردشگری و تاریخی زیادی برخوردارند.
بروجرد میزبان بیش از 50 خانه تاریخی
بافت تاریخی بروجرد، مجموعه‌ای بالغ بر ۲۸۰ هکتار از مناطق مرکز و شرق این شهر را شامل می‌شود که امروزه بیشتر در محدوده خیابانهای جعفری، صفا، شهدا و بحرالعلوم قرار گرفته اند.
این بافت تقریباً شامل حدود تقریبی شهر بروجرد در سال ۱۸۵۰ میلادی است که بر اساس نقشه‌ای که در آن سال توسط ارتش روسیه از این شهر تهیه شده تعریف شده است. بافت تاریخی بروجرد چهار محله یا کوی دودانگه، صوفیان، یخچال و رازان داشته است. دودانگه محله اصلی و مرکز تجاری و اقتصادی این بافت به شمار می‌رود.
بناهای تاریخی قابل توجهی مانند امامزاده جعفر، مسجد جامع بروجرد و مسجد سلطانی در این بافت قرار گرفته اند که قدمت برخی از آنها به بیش از هزار سال می‌رسد.
بازار قدیمی بروجرد و چندین کاروانسرای تاریخی نیز در همین منطقه قرار گرفته اند. بیش از 50 خانه تاریخی در این بافت قرار گرفته که برخی از آنها از معماری جالب توجهی برخوردار هستند. خانه بیرجندی، خانه طباطبایی و خانه افتخارالاسلام از این گروهند.
بر اساس برخی آمارهای موجود بیش از 50 خانه قدیمی و ارزشمند در شهرستان بروجرد وجود دارد که تنها تعدادی از آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و بقیه در اختیار مالکان خصوصی هستند.
خانه حضرت آیت اله العظمی بروجردی
بی تردید در بدو ورود به این خانه آنچه هر بیننده را متاثر می کند روح حاکم برفضای این اثر تاریخی است که هنوز هم پس از گذشت سالها از حضور بزرگمرد عالم دیانت در آن احساس می شود.
خانه آیت اله العظمی بروجردی به لحاظ گونه شناسی از خانه های کاملا درون گراست که عمارت احداثی در دو طبقه حیاط را از چهار سو محصور کرده است.
پیراستگی عناصر و اجزای معماری و دوری از هر گونه آرایه و تزئینات قالب و چشم گیر از مشخصات قابل لمس این خانه تاریخی است.
درست مقابل ورودی اصلی عمارت لنگه دری مسیر طبقه فوقانی را نمایان می سازد، این بخش که با فضاهای پیرامون تالار اصلی راه ارتباطی مستقیم دارد بر روی آب انبار قدیمی احداث و محل تدریس حضرت آیت اله در سالهای حضورشان در بروجرد بوده است.
تفاوت کاربردی این قسمت از پیکره اصلی خانه وجهه آن با سایر خانه های تاریخی این شهر است که هنوز هم با همان کیفیت و با کمترین تصرف حفاظت شده و ارتباط بلافصل با محل زندگی معظم له داشته است.
امروزاین خانه تاریخی پیش از هر چیز میزبان قدوم مریدان آن بزرگمرد و عاشقان خاندان عصمت و طهارت است.
خانه افتخار الاسلام طباطبایی
این خانه از گونه های شاخص منازل مسکونی بروجرد بوده و خانه مذکور مشتمل بر سه بخش اصلی شامل بیرونی، اندرونی و خلوت بوده است.
بخش بیرونی این اثر تاریخی سالها پیش تجدید بنا شد و قسمت اندرون و خلوت شامل فضاهای تعریف شده ای نظیر حیاط اصلی، تالار هفت دری، پس تالار شبستان زمستانی،آب انبار، حمام اختصاصی ، مطبخ و ... است که به طرز ماهرانه ارتباط بین فضاهای آن برقرار شده است.
این خانه تاریخی منحصر به فرد با تزئینات زیبایی نظیر آجر، کاشی، نقاشی روی چوب مزین شده است.
خانه حاج آقا کمال طباطبایی
نمونه ای از خانه های دوران قاجار در بروجرد است. یک حیاط نسبتا بزرگ و ساختمان در سه طبقه، تالار پنج دری، پس تالار، شبستانهای زمستانی و یخچال از مهمترین فضاهای این عمارت مسکونی است.
اجرای تزئینات زیبای چوب در سقف تالار اصلی و نقاشی های سنتی بر روی آنها، کاشی کاری در طاق نماهای پیرامون حیاط، نقاشی های زیبا بر روی بخاری پس تالار، ارسی های حد فاصل بین تالار از زیبایی های قابل توجه این اثر تاریخی است که در حال حاضر به عنوان موزه شهرداری مورد بهره برداری قرار می گیرد.
خانه مغیث الاسلام طباطبایی
این خانه به لحاظ فضاهای تعریف شده در زمان احداث کمترین تغییر و تصرف را به خود دیده و مشتمل بردو بخش اصلی شامل حیاط بیرونی و اندرون است.
بخش بیرونی شامل یک تالار طولانی در وسط بوده که به واسطه دو ارسی و دو در از اطاقهای قرینه مجاور منفک شده است.
تزئینات ماهرانه سقف در کنار ظرافت اجرای ارسی ها هنرنمایی استادکاران درودگر را به حد قابل توجهی چشمگیر کرده است.
با یک گردش 90 درجه از کنج غربی حیاط بیرونی وارد حیاط اندرون می شویم. تالار وسط اطاقهای قرینه طرفین پلکان قرینه اضلاع شرق و غرب است.
نماسازی این بنا تلفیق آجر و کاشی، مهتابی روی تالار، ایوان کاشی کاری ضلع غرب و مهتابی فوقانی آن که همگی به طرز زیبایی با کاشی و آجر مزین و با نیم نگاهی به کاشی های اجرا شده توجه و علاقه ساکنین و مالکین این بنا به شعائر مذهبی خود نمایی می کند.
حمام اختصاصی، مطبخ و اطاق های شاهنشین از دیگر فضاهای این خانه تاریخی منحصر بفرد در بروجرد است.
خانه های تاریخی بروجرد؛ مجموعه ای منحصر به فرد
رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان بروجرد در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: خانه های حاج آقا کمال الدین طباطبایی، افتخار الاسلام طباطبایی و مغیث الاسلام طباطبایی به لحاظ اتصالشان به عنوان یک مجموعه تاریخی در بروجرد شناخته شده اند.
حجت اله یارمحمدی افزود: همچنین مقبره میرزا محمود صاحب مواهب، مقبره جد طباطباییها در پارک صامتیه و مقبره مرحوم مصری و خانه مرحوم بیرجندی تحت عنوان یک مجموعه فرهنگی سادات طباطبایی به لحاظ کاربری مشترک و مرتبط با یکدیگر معرفی شده اند.
وی تصریح کرد: تجمیع این آثار در کنار یکدیگر و یکپارچه کردن این مجموعه به عنوان یک اثر ارزشمند تاریخی شهر در دست اجرا بوده و هدف این طرح، معرفی هرچه بیشتر این آثار منحصر به فرد به مردم و بازدید کنندگان و علاقمندان به آثار تاریخی بروجرد است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان بروجرد یادآور شد: در مجموعه بافت قدیمی بروجرد خانه های تاریخی مغیث الاسلام، افتخارالاسلام و حاج آقا کمال طباطبایی در منطقه غرب کشور بی نظیر هستند.
این مجموعه بی نظیر و منحصر به فرد در این روزهای نوروزی گردشگران و علاقمندان به میراث تاریخی را به خود فرا می خواند.
...........................................
گزارش: کلثوم دلیران