بروجرد؛ تجلیگاه تاریخ و طبیعت/ دیار فرزانگان چشم براه مسافران نوروزی

به گزارش خبرنگار مهر، شهرستان بروجرد که به سبب وجود فرهیختگانی چون آیت الله بروجردی، دکتر سید جعفر شهیدی، عبدالحسین زرین کوب و ... به نام "دیار فرزانگان" شهرت دارد یکی از تاریخی ترین و مهم ترین شهرستانهای لرستان محسوب می شود که هر ساله به لحاظ موفعیت جغرافیایی و جاذبه های بی بدیل مقصد سفر بسیاری از مسافران و گردشگران داخلی و خارجی قرار می گیرد. 

بافت تاریخی بروجرد به محدوده‌ای از مناطق مرکزی شهر بروجرد گفته می‌شود که هسته قدیمی این شهر را تشکیل می‌دهند. در سالهای اخیر، مطالعه و حفاظت از بناهای ارزشمند این بافت مورد توجه سازمانهای مرتبط قرار گرفته است.

بروجرد دارای 50 خانه تاریخی و قدیمی است

بیشتر آثار موجود در این منطقه مربوط به دوره قاجار و قبل از آن هستند و برخی مسجدها و خانه‌های اعیانی آن از ارزش گردشگری و تاریخی زیادی برخوردارند.

بافت تاریخی بروجرد، مجموعه‌ای بالغ بر ۲۸۰ هکتار از مناطق مرکز و شرق این شهر را شامل می‌شود که امروزه بیشتر در محدوده خیابانهای جعفری، صفا، شهدا و بحرالعلوم قرار گرفته اند.

این بافت تقریباً شامل حدود تقریبی شهر بروجرد در سال ۱۸۵۰ میلادی است که بر اساس نقشه‌ای که در آن سال توسط ارتش روسیه از این شهر تهیه شده تعریف شده است. بافت تاریخی بروجرد چهار محله یا کوی داشته است: دودانگه، صوفیان، یخچال و رازان. دودانگه محله اصلی و مرکز تجاری و اقتصادی این بافت به شمار می‌رود.

بناهای تاریخی قابل توجهی مانند امام زاده جعفر، مسجد جامع بروجرد و مسجد سلطانی در این بافت قرار گرفته اند که قدمت برخی از آنها به بیش از هزار سال می‌رسد.

بازار قدیمی بروجرد و چندین کاروانسرای تاریخی نیز در همین منطقه قرار گرفته اند. بیش از 50 خانه تاریخی در این بافت قرار گرفته که برخی از آنها از معماری جالب توجهی برخوردار هستند. خانه بیرجندی، خانه طباطبایی و خانه افتخار الاسلام از این گروهند.

بر اساس برخی آمارهای موجود بیش از 50 خانه قدیمی و ارزشمند در شهرستان بروجرد وجود دارد که تنها تعدادی از آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و بقیه در اختیار مالکان خصوصی هستند.

امامزاده جعفر، نمادی از معماری ناب اسلامی 

امام زاده جعفر به عنوان یک بناي مذهبي و تاريخي در قسمت شرقي شهر بروجرد واقع شده است که به استناد كتيبه هاي موجود امام زاده جعفر(ع) فرزند امام موسي كاظم (ع) است اما برخي از منابع و متون تاريخي با پنج واسطه نسبت اين امام زاده را به امام سجاد(ع) مرتبط مي سازند.

 ساختمان گنبد هرمي شكل اين آرامگاه نمونه اي بسيار زيبا از هنر و معماري عهد سلجوقي مي باشد. داخل حرم هشت ضلعي است و در وسط آن معجري از چوب و ورشوساخته شده است؛ اين معجر روي قبري كه شش پله پايينتر از حرم است قرار دارد. طبقات بقعه غير از مخروط انتهايي 18 طبقه است.

تاريخ وفات امام زاده جعفر 525 هـ .ق است. اندازه كلي زير بناي مقبره 22*20 و ارتفاع آن 20 متر است. سقف آن روپوش و نماي بيروني آن هرمي شكل با مصالح آجر و كاشي و داخل بنا آئینه كاري است و برروي درب كنده كاري شده آن آياتي از قرآن كنده كاري شده است.

 اين مقبره در سال 1208 به فرمان تقي خان حاكم آن زمان بروجرد تعمير و مرمت شده است. در محوطه اين امامزاده پنجاه اصله درخت موجود است كه دو اصله آن چنار و يكي از آنها 380 سال قدمت دارد.

بناي امام زاده جعفر(ع) شهرستان بروجرد مربوط به دوره سلجوقي و به شماره 1855 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

مسجد امام، ارزنده ترین اثر از معماری اسلامی در بروجرد

ازجمله آثار ارزنده معماري دوره اسلامي در لرستان مسجد امام (سلطاني سابق) است. اين بنا يكي از ارزشمند ترين و ممتازترين بناهاي بروجرد به شمار مي رود.

صحن اين بنا دارای طول وعرض 47×61 متر مربع است و در وسط آن حوض بزرگي قرار دارد. مسجد داراي سه درگاه مي باشد؛ درگاه شمالي آن به طرف خيابان جعفري باز مي شود و داراي طاق و مقرنسهاي بسيار زيباست كه با كاشي خشت هفت رنگ به سبک دوره قاجاري تزئين و در ميان آن نام فتحعلي شاه قاجار نقش بسته است.

طرح و نقشه اين بنا از مسجد امام تهران الگو برداري شده است. راه ورودي غربي آن به سمت بازار دواتگران باز مي شود وبه خيابان صفا نیز راه دارد.شبستان جنوبي زير گنبد اصلي قرار دارد. بلنداي طاق آن 17.5 متر است و حاشيه آن با كاشيهاي سياه و قهوه اي تزيين شده و محراب اين شبستان نیز گچبري شده است.

ايوان شمالي مسجد 17متر بلندي دارد و حاشيه آن با كاشي معرق تزيين شده كه در نوع خود از كاشيهاي بي نظير قاجاريه محسوب مي گردد.

مسجد امام يكي از حوزه هاي علميه قديمي به شمار مي آيد كه داراي ارسي هاي مشبک و زيبايي است و در آن 16 حجره براي سكونت طلاب در نظر گرفته شده است. اين بنا مربوط به دوره قاجاريه و به شماره394 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

مسجد جامع بروجرد، از کهن ترین مساجد ایران

مسجد جامع در خيابان جعفري شهر بروجرد واقع شده است. این مسجد يكي ازكهن ترين مساجد غرب ايران است.

بخش قديمي اين بنا شبستان جنوبي و گنبد آن است كه همانند چهارطاقهاي زمان ساسانيان است. نقشه مسجد از نوع يک ايواني است و از يک قسمت وسط به ابعاد 10×10و دو قسمت طرفين به ابعاد20×10مترتشكيل شده است.

 ارتفاع گنبد این مسجد تاریخی كه در وسط بنا ايجاد شده تا كف مسجد نزديک به 20 متر است و زمان ساخت آن به عهد سلجوقي برمي گردد.

براساس كتيبه هاي موجود اين مسجد در زمان شاهان صفوي، در سالهاي 1022 هجري، 1023 هجري، 1091 هجري و سرانجام در سال 1209 هجري تعمير ومرمت شده است.

مسجد جامعه بروجرد داراي تزئينات آجري و كاشيكاري بوده است كه در طول زمان و بر اثر عوامل طبيعي چون زلزله تخريب شده اند. مواد و مصالح آن از آجر، كاشي و ملات است.

 اين بنا مربوط به دوره سلجوقي است و به شماره 228 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

..........

کلثوم دلیران