به گزارش خبرنگار مهر، محیط زیست ایران طی یک دهه گذشته فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشته است اما شاید بتوان موضوع آلودگی هوا را اصلی ترین و چالش برانگیزترین رخداد زیست محیطی این دهه دانست؛ موضوعی که سلامت میلیونها ایرانی را تحت تاثیر قرار داده است.
ریزگردها در یک دهه اخیر نزدیک به 25 استان کشور را درگیر خود کرده اند تا بدین ترتیب سلامتی ساکنان این استانها با تبعاتی چون بیماریهای حاد تنفسی، قلبی و عروقی دست به گریبان باشد؛ چیزی که به گفته محققان و کارشناسان می تواند در بلندمدت اثرات خود را بر سلامت ایرانی ها نشان دهد.
آیا اتفاق امیدوار کننده ای رخ داده است؟!
کارشناسان حوزه بهداشت و درمان، فعالان محیط زیست و متخصصان آلودگی هوا تاکنون بارها در خصوص اثرات و نتایج پدیده ریزگردها در آسمان ایران سخن گفته اند و مسئولان مختلف نیز بارها از طرق مختلف از جمله رایزنی با کشورهای منشا ذرات گرد و غبار برای جلوگیری از تداوم ورود این ذرات تلاش کرده اند؛ اما سوال اصلی اینجاست، آیا اتفاق امیدوار کننده ای رخ داده است؟!
برای پاسخ دادن به این سوال می توان آمار چند سال اخیر آلودگی هوا در لرستان را مرور کرد.
استان لرستان سال 88 را با 100 روز آلوده را پشت سر گذاشت تا در سال 89 نیز شاهد چندین موج ضعیف و شدید ریزگردهای عربی باشد که حاصل آن 90 روز آلوده و پرغبار بوده است.
در سال 90 نیز تعداد روزهای آلوده در این استان به 100 روز رسید و در سال 91 نیز مطابق آمار خوشبینانه نزدیک به 60 روز هوای لرستان در شرایط ناسالم و خطرناک بوده است.
طی کمتر از دو ماه طی شده از سال 92 نیز آسمان این استان شاهد 12 روز آلوده بوده به طوریکه ریزگردها طی هفته جاری در این استان بازهم رکورد زدند تا میزان ذرات معلق در هوا به 12.5 برابر حد استاندارد برسد.
این آمارها خود حکایت از آن دارد که هم نشینی مردم این استان با پدیده گرد و غبار به موضوعی دائمی تبدیل شده است؛ چالشی که معلوم نیست چه بر سر سلامت مردم خواهد آورد.در حاشیه کنفرانس بین المللی ریزگردها در دانشگاه لرستان سخنان برخی شرکت کنندگان قابل تامل بود.
ذرات معلق قاره پیما!
دکتر قاسم عزیزی از دانشگاه تهران در حاشیه این همایش در سخنانی گفت: چشمه های تولید ریزگردها در سطح کره زمین در مناطق خشک و بر روی کمربند بیابانی قرار دارند که ایران نیز در همین محدوده قرار می گیرد.
وی با بیان اینکه این ذرات معلق با توجه به اندازه ای که دارند می توانند مسافتهای طولانی را طی کنند و حتی با توجه به سرعت باد می توانند از قاره ای به قاره دیگر منتقل شوند، افزود: نحوه انتقال این ذرات به صورت خزشی، جهشی و معلق بودن است.
عزیزی افزود: همچنین این ذرات به خاطر اندازه کوچک خود که در حد میکرون است مدت زمان طولانی یاد صرف شود که بر روی زمین نشست کنند.
وی با بیان اینکه کشور ایران یک کشور خشک و نیمه خشک است افزود: بررسیهای 40 سال گذشته بر روی ایستگاههای هواشناسی بین المللی نشان می دهد که از سال 1992 شاهد فراوانی وقوع این پدیده در استانهای درگیر بوده ایم.
ریزگردها به "خزر" هم رسید!
عزیزی هچنین به فراوانی طوفان و گرد و غبار در 10 سال گذشته اشاره کرد و بیان داشت: بیشترین میزان آلودگی در ماههای اردیبهشت، خرداد و تیرماه ثبت شده و پاییز و زمستان شاهد کمترین میزان آلودگی بودیم.
این پژوهشگر با بیان اینکه پس از گذشت یک دهه از وقوع این پدیده، طوفانهای گرد و غبار از تهران و سمنان نیز گذشته و حتی شاهد رسیدن این ذرات به خزر نیز بوده ایم افزود: منشا موج های گرد و غبار جنوب کشور از شمال عربستان و ورود موجهای غرب کشور از مرز عراق و سوریه است.
مسئله گرد و غبار یک بحران تک کشوری نیست
عزیزی یادآور شد: فراوانی طوفانهای گرد وغبار بیشتر از سه روز در طول یک دهه اخیر در کشورمان افزایش محسوسی داشته است.
وی با بیان اینکه کشورهای زیادی در دنیا درگیر این پدیده هستند افزود: امروز گرد و غباری که وارد کشور هندوستان می شود منبع آن در کشور ایران قرار دارد و گرد و غبار عراق و سوریه نیز از شمال آفریق منشا می گیرد.
این پژوهشگر معتقد است که مسئله گرد و غبار یک بحران تک کشوری نیست گفت: رفع این مشکل همگرایی منطقه ای را می طلبد و به لحاظ هزینه و برنامه ریزی نیازمند همکاری های بین المللی هستیم.
ریزگردها؛ مخاطره ای جدی برای سلامت مردم
دکتر حسن ذوالفقاری از دانشگاه رازی کرمانشاه نیز در این رابطه گفت: متاسفانه در طول سالهای اخیر شاهد افزایش فراوانی وقوع پدیده گرد و غبار در حد قابل توجهی در کشور بوده ایم.
وی با بیان اینکه در این مدت وضعیت ریزگردها، اندازه ذرات، تعداد وقوع پدیده و وسعت منطقه درگیر با این پدیده افزایش یافته است یادآور شد: متاسفانه ریزگردهای عربی در یک دهه گذشته تبدیل به یک مخاطره جدی برای کشورمان شده است.
ذوالفقاری ذرات ریزگردها را حاوی ترکیبات آلی، باکتریها، قارچها و ترکیبات شیمیایی دانست و بیان داشت: این در حالیست که در مورد وجود رادیو اکتیو ضعیف شده در این ذرات با احتیاط صحبت شده و در مورد آن نتایج قطعی به دست نیامده است.
این پژوهشگر با بیان اینکه 90 درصد منشا این ریزگردها در خارج از کشور قرار دارد، گرمایش جهانی، خشکسالیها، تخریب جنگلها، افزایش سد سازی، خشک شدن تالابها و ... را از جمله عوامل وقوع این پدیده برشمرد.
ذوالفقاری خزان زودرس درختان در خرم آباد را از جمله تبعات گرد و غبار دانست و بیان داشت: خسارت جدی به بخش کشاورزی و زنبورداری از دیگر تبعات این پدیده است.
تعداد استانهای درگیر به 25 استان رسید
وی با انتقاد از سدسازیهای بی رویه در کشور عنوان کرد: در حال حاضر حجمی نزدیک به 30 میلیارد مترمکعب آب پشت این سدها وجود دارد که اگر این آب دوباره رودخانه ها و تالابها را پر کند بخشی از این مشکلات را نداشتیم.
این محقق با تاکید بر اینکه راهکار برون رفت از این شرایط توجه به توسعه پایدار است یادآور شد: تا قبل از سال 88 هیچ قانون و مصوبه ای در مجلس و دولت برای مقابله با پدیده گرد و غبار نداشتیم.
ذولفقاری با بیان اینکه تعداد استانهای دیگر با پدیده گرد و غبار از سه استان در سال 83 به 25 استان در سال 90 افزایش یافته است عنوان کرد: همچنین تعداد روزهای ناسالم در سال به 100 روز رسیده به طوریکه استان کرمانشاه در یک سال تنها 64 روز هوای سالم داشت.
وی از عدم همکاری برخی کشورهای منطقه برای مقابله با این پدیده انتقاد کرد و گفت: کشور عراق هنوز اعتبار مورد نیاز برای مالچ پاشی بیابانهای خود را به ایران پرداخت نکرده است که این امر نیازمند رایزنی دستگاههای متولی امر است.
این محقق همچنین به ادعای مسئولان در رابطه با کاهش 30 درصدی تعداد روزهای درگیر با پدیده گرد و غبار اشاره کرد و گفت: وضعیت آلودگی هوا در استانهای مختلف کشور خود گویای صحت یا رد این ادعای مسئولان بوده و قضاوت در این زمینه با مردم است.