به گزارش خبرنگار مهر، استان مرکزی دارای ابنیه و اماکن تاریخی بسیاری است، بازار تاریخی اراک، شهر زیرزمینی ذلف اباد، آتشکده های خورهه، خانه امیرکبیر، مسجد جامع ساوه همه شناسنامه هویتی این استان است، شناسنامه ای که این روزها در گذر روزها و بی توجهی فرسوده تر از قبل می شوند، بارار تاریخی اراک یکی از این بناهاست که با توجه به اینکه در نوبت ثبت جهانی قرار دارد نیاز به توجه ویژه و اضطراری دارد.
باراز تاریخی اراک با قدمتی 200 ساله همچون خیلی از آثار تاریخی و فرهنگی کشور این روزها در معرض آسیب قرار گرفته است. تغییر در بافت تاریخی بازار، توجه نکردن به معماری اصیل آن، نداشتن آگاهی کسبه بازار از نحوه نگهداری ، مالکیت و تولی چند ارگان بر آن باعث شده قامت ایستاده این بازار که از آثار ملی کشور است این روزها خمیده شود.
اهمیت این موضوع به حدی است که استاندار مرکزی چندی پیش در کارگروه میراث فرهنگی ضرب العجلی سه ساله برای مرمت بازار تعیین کرد و گفت: باید با تدوین برنامه ای سه ساله و با جلب مشارکت مردم و نهاد های ذیربط، آسیب شناسی بازار، کار مرمت و بازسازی این بنا آغاز شود.
عدم مشارکت مردم عمده ترین مشکل بازار تاریخی شهر اراک
محمدحسین مقیمی افزود: نبود مشارکت مردم عمده ترین مشکل بازار تاریخی شهر اراک است و باید با تشکیل هیات امنای بازار و جلب اعتماد مردم هر چه سریعتر کار مرمت و بازسازی این بنا را آغاز کرد.
وی تصریح کرد: صرف هزینه توسط استانداری، شهرداری، اوقاف و امور خیریه، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، همچنین مردم می تواند مشکلات اعتباری مرمت و بازسازی این بنا را رفع نماید.
رییس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر اراک، نیز در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: اقدام جهت ثبت جهانی بازار اراک مصوبه دور قبلی شورای شهر است که البته اقدامات سازمان میراث فرهنگی در جهت حفظ و مرمت این بنای تاریخی ارزشمند در این خصوص کافی و کامل نیست و باید این اداره به طور جدی تر وارد عمل شود.
اشرف بهادری افزود: یکی از مشکلات اصلی بازار چندمالکیتی است، مالکان شخصی، اداره اوقاف و سازمان میراث فرهنگی هر کدام بخشی از بازار را در اختیار دارند.
عدم توافق بین مالکان، اوقاف، شهرداری و میراث فرهنگی
وی ادامه داد: میان مالکان شخصی، اوقاف ،شهرداری و سازمان میراث فرهنگی جهت مرمت برخی از سراها در بازار توافقی وجود ندارد که این امر ضرورت تشکیل کارگروهی را با حضور نمایندگان هر سه حوزه می‌طلبد.
بهادری تاکید کرد: برخی از مالکان شخصی در بازار با اقدام به تعمیر و بازسازی مغازه‌هایشان به طور فردی منجر به تغییر بافت تاریخی بازار می‌شوند و همه این ها نشان دهنده این است که نه مردم و نه ارگان های متولی دلسوز بازار نیستند.
وی با اشاره به اینکه در این خصوص شورای شهر در دور قبل و جدید مصوباتی داشته است، اظهار کرد: قوانین مجازاتی برای افرادی که به تمام یا قسمتی از اماکن تاریخی خسارت وارد می کنند و همچنین تغییر در استفاده از بنا بدون اجازه میراث فرهنگی هم اکنون در خصوص اماکن تارخی اراک در حال اجراست.
عضو شورای اسلامی اراک با اشاره به اینکه شورای شهر امسال 200 میلیون تومان اعتبار برای مرمت اماکن تاریخی اراک در نظر گرفته است، افزود: شهرداری و شورای شهر همکاری خود با میراث فرهنگی را از طریق شهرداری بافت تاریخی با مرمت برخی از گذرهای بازار، مرمت حمام میدان ارگ و خانه محسنی ها را آغاز کرده است.
بهادری بیان کرد: در خصوص مشکلات سردر بازار با بانک ملی نیز جلساتی در حال برگزاری است تا این مشکل نیز رفع شود.
برخی از سراهای بازار قابلیت ایجاد فضاهای فرهنگی را دارند
وی با بیان اینکه برخی از سراهای بازار قابلیت ایجاد فضاهای فرهنگی را دارند، اظهار کرد: هم اکنون تبدیل سرای کتابفروش ها به فضایی فرهنگی برای حضور و توجه مردم به بازار در دستور کار قرار دارد.
بهادری ادامه داد: باید توجه کرد که آثار تاریخی به دلیل نوع مصالح و قدمتشان در حال فرسایش هستند پس نباید زمان را برای مرمت و نگهداری آن ها از دست داد.
وی ابراز کرد: اداره کل میراث فرهنگی خیلی در زمینه مرمت و نگهداری بازار با قدرت وارد عمل نشده است و توجیه آن کمبود اعتبار و بودجه بوده است که باید در این زمینه همکاری مردم و دیگر ارگان ها را جذب کند.
جذب سرمایه گذار داخلی و خارجی در بحث اماکن تاریخی مهم است
بهادری ادامه داد: جذب سرمایه گذار داخلی و خارجی در بحث اماکن تاریخی خصوصا بازار بسیار مهم است به این شکل که با تغییر کاربری بدون لطمه به بافت تاریخی و موضوعیت بازار چون ساخت موزه و زورخانه می توان ظرفیت گردشگری این بخش را فعال کرد.
وی ادامه داد: البته مشکلات کنونی میراث فرهنگی فقط معطوف به استان مرکزی نیست این یک مسئله همه گیر در کشور و علت اصلی آن نداشتن وزارتخانه برای این ارگان است.
وی ادامه داد: قطعا وقتی در سازمانی طی یک ماه چهار مدیر تغییر می کند، نباید انتظار وضعیت مساعد ادارات آن را در استان ها داشت.
نبود بودجه و اعتبار اصلی ترین توجیه میراث فرهنگی در ضعف مرمت و نگهداری آثار تاریخی است
بهادری با بیان اینکه نبود بودجه و اعتبار اصلی ترین توجیه میراث فرهنگی در ضعف مرمت و نگهداری آثار تاریخی است، ادامه داد: اگر این سازمان دارای وزیر بود می توانست پاسخگو این مسئله مهم باشد.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی نیزوضعیت کنونی بازار اراک را اضطراری عنوان کرد و به مهر گفت: توجه ویژه به این بنا هم اکنون اولویت اصلی است و باید دانست که این بنا در معرض آسیب های و اتفاقات ناخوشایند است.
سید محمد حسینی افزود: در دو دهه اخیر این اثر تاریخی آسیب های بسیاری دیده است که بیشتر آن ناشی از عوامل محیطی بوده است.
وی با اشاره به اینکه مرمت فضاهای تاریخی نیاز به معماری و مصالح خاص دارد، ادامه داد: مرمت خودسرانه و غیرکارشناسی برخی کسبه برای تغییر ارتفاع سقف مغازه ها، تقسیم مغازه ها با تیغه بندی و بارگذاری غیراصولی و استفاده از مصالح متفاوت باز سازه بازار موجب وارد شدن خسارت به هویت تاریخی این مکان شده است.
متروکه بودن قسمت هایی از بازار و فضای مرطوب از دلایل آسیب به بازار
حسینی متروکه بودن قسمت هایی از بازار و فضای مرطوب را نیز از دلایل دیگر آسیب به بازار عنوان و تصریح کرد: تمام این مسائل باعث شده که وضعیت کنونی بازار به شکل اضطرار دربیاید و در کنار تعدادی از آثار تاریخی استان دغدغه اصلی مسئولین شود.
وی با بیان اینکه نگاه تک بعدی به سازمان میراث فرهنگی برای رفع مشکلاتی از این دست خیلی درست نیست، تصریح کرد: استفاده از ظرفیت مردمی و سایر ارگان ها در تسهیل این امر بسیار مهم است.
حسینی گفت: در خصوص مجموعه بازار میراث فرهنگی با اداره اوقاف استان در مناقشه است زیرا مالکیت 90 درصد از مغازه های بازار با اداره اوقاف استان است که همکاری این ارگان را در تعیین تکلیف آن ها را می طلبد.
وی ادامه داد: مسئله فرهنگ سازی بخش مهم دیگر است، کسبه بعنوان مالکین خصوصی و همین طور مردم باید در این راستا با میراث فرهنگی همسو باشند و زمینه برای مشارکت مالی و معنوی فراهم شود.
حسینی مدیریت جامع ، آسیب شناسی و استفاده اقتصادی در حوزه گردشگری را از مسائل مهم مدیریت و رسیدگی به امور بازار دانست و تصریح کرد: تنها وظیفه میراث فرهنگی نیست بلکه کسبه بازار نیز باید با آگاهی و دلسوزی در برنامه ها و مسایل بازار همسو باشند و با مشارکت مالی و معنوی زمینه جبران جراحات این بنای ارزشمند و حفظ و حراست بهینه آن را فراهم کنند.
قول مساعد برای تامین بخشی از اعتبارات مرمتی بازار تاریخی اراک
حسینی خاطرنشان کرد: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری امسال قول مساعد برای تامین بخشی از اعتبارات مرمتی بازار تاریخی اراک را داده است و نیاز است برای تسریع در عملیات مرمت اضطراری این بنای تاریخی صاحبان مشاغل و کسبه همکاری مسوولانه داشته باشند.
مدیرکل میراث فرهنگی استان مرکزی ادامه داد: همگرایی بیشتر شهرداری در مدیریت بازار اراک و پیش بینی یک پایگاه آتش نشانی در حوزه بازار تاریخی برای مهار سریع حریق احتمالی یکی از نیازهای ضروری است.
حسینی در ادامه از مرمت سرای آقایی و طاق های بازار خبر داد و اضافه کرد: اداره کل میرا ث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی مبلغ 100 میلیارد تومان را برای مرمت سرای آقایی هزینه کرده است و هم اکنون نیز اعتباری 170 میلیون تومانی برای رفع خطرات طاق های بازار در نظر گرفته است.
وی ادامه داد: تقویت زیرساخت های گردشگری در حوزه این مجموعه از اولویت های کاری میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی است.
عدم مشارکت مردم بحرانی جدی در حفظ بازار است
حسینی همکاری مردم در رفع مشکلات بازار را ضروری عنوان و تصریح کرد: هم اکنون عدم مشارکت مردم بحرانی جدی در حفظ بازار است و برای رفع آن باید فرهنگ سازی و آگاهی در این زمینه بالاتر رود که قطعا این امر نیازمند برنامه ها ی ویژه است.
هم اکنون بازار اراک بعنوان نمادی از هویت و تاریخچه فرهنگی این شهر در مرکز توجه ها قرار گفته است و اقدامات اساسی در زمینه حفظ و معرفی آن در دستور کار است.
به طور قطع، آن چه در این میان اهمیت دارد، آگاه سازی مردمان به این میراث های ارزشمند و برنامه ریزی های دقیق فرهنگی، عمرانی در جهت نگهداری از آنهاست، البته نباید از نقش موثر سازمان های مردم نهاد در زمینه جذب مشارکت های مردمی در این راستا غافل بود، پس مثلث کسبه، مسئولان و سازمان های دولتی و خصوصی پازلی است که بازار را دوباره به روزهای اوج خواهد رساند و راه جهانی شدن این بازار تاریخی را به عنوان آخرین معماری اسلامی قاجار برای ثبت جهانی هموار می کند.
.....
گزارش: سمیه انصاری فر