به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «رمانتیسم آلمانی (مفهوم رمانتیسم آلمانی اولیه)» نوشته فردریک بیزر به‌تازگی با ترجمه سیدمسعود آذرفام توسط نشر ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است. نسخه اصلی این کتاب در سال ۲۰۰۳ توسط انتشارات دانشگاه هاروارد منتشر شده است.
کتاب پیش‌رو برای بررسی جنبه‌های مختلف مرحله نخست رمانتیسم آلمانی نوشته شده است. فردریک بیزر، نویسنده این اثر استاد فلسفه دانشگاه سیراکیوز است که او را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مورخان فلسفه آلمان در جهان انگلیسی‌زبان می‌شناسند. مطالب و مقالات کتاب «رمانتیسم آلمانی» علی‌رغم ربط منطقی‌شان، می‌توانند به‌صورت مستقل مورد مطالعه و استفاده قرار بگیرند.
عنوان اصلی این کتاب، با اشاره‌ای تلویحی به نقل قولی از فردریش شلگل، «امر رمانتیک» است اما برای روشن‌تر شدن ذهن مخاطب فارسی‌زبان، مترجم نام «رمانتیک آلمانی» را برای آن انتخاب کرده است. سید مسعود آذرفام در مقام مترجم این کتاب معتقد است «امر رمانتیک» یا «رمانتیک آلمانی» را می‌توان یکی از اصیل‌ترین تفاسیر رمانتیسم دانست که نویسنده آن با دقت و باریک‌بینی کم‌نظیری و همچنین وسعت دانشش درباره متون اصلی رمانتیک‌ها، بر آن بوده تا با نقد سنت‌های تفسیری بدیل، تفسیر بدیع خودش را عرضه کند.
کتاب پیش رو، ۱۰ فصل یا مقاله اصلی دارد که عناوین‌شان به این‌ترتیب است: معنای «شعر رمانتیک»، رمانتیسم آلمانی اولیه: مشخصه، رمانتیسم اولیه و روشنگری، رمانتیسم اولیه و سنت افلاطونی، حاکمیت هنر، مفهوم بیلدونگ در رمانتیسم آلمانی اولیه، فردریش شلگل: رمانتیسم مرموز، پارادوکس متافیزیک رمانتیک، کانت و فلسفه طبیعت، دین و سیاست در رمانتیسم اولیه.
مقاله اول کتاب ۶ بخش با این عناوین دارد: ۱- اهداف و محذورات ۲- تفسیر معیار ۳- در مسیر رمانتیک ۴- مفهوم «شعر» ۵- رمانتیک ساختن جهان ۶- انگیزه‌های برنامه رادیکال. دومین فصل هم ۷ بخش دارد که به این‌ترتیب‌اند: ۱- وظیفه مشخصه ۲- خیر اعلی ۳- بیلدونگِ رمانتیک ۴- واکنش دربرابر مدرنیته ۵- تفاسیر پست‌مدرن و مارکسیستی ۶- سیاست رمانتیک ۷- زیبایی‌شناسی رمانتیک.
رمانتیسم در برابر روشنگری، بحران روشنگری، زمینه زیبایی‌گرایی رمانتیک، نقادی رادیکال و پیامدهای آن، راه‌حل دوپهلو عناوین ۵ بخش اصلی سومین مقاله کتاب هستند. در مقاله چهارم هم مخاطب کتاب با این ۵ بخش روبرو می‌شود: رمانتیسم به منزله روشنگری، باده نو در جام‌های کهنه، مسائل جدید، دام‌ها و ایرادات، میراث افلاطونی. پنجمین فصل کتاب، «حاکمیت هنر» است که ۵ بخش دارد: ۱- هنر به منزله متافیزیک ۲- بیان و تقلید ۳- چالش نقد سوم کانت ۴- نمونه نقد سوم ۵- بنیان متافیزیکی زیبایی‌شناسی رمانتیک. «مفهوم بیلدونگ در رمانتیسم آلمانی اولیه» هم ششمین فصل کتاب است که این ۸ بخش را شامل می‌شود: ۱- زمینه اجتماعی و سیاسی ۲- تعلیم و تربیت به منزله خیر اعلی ۳- تعلیم و تربیت زیبایی‌شناختی ۴- نقش هنر ۵- تعلیم و تربیت و آزادی ۶- بیداری حواس ۷- قدرت عشق ۸- پارادوکس نهایی.
۱- رمز و راز ۲- تقریر پرسش ۳- تداوم و گسست در تکامل فکری شلگل ۴- پرسش از تاثیر بیرونی ۵- شلگل و فیتشه، ۱۷۹۵ - ۱۷۹۷، ۶- معرفت‌شناسی ضدمبناگروانه ۷- نقادی نوین ۸- آیرونی رمانتیک هم عناوین ۸ بخش اصلی هفتمین فصل کتاب «رمانتیسم آلمانی» هستند و در فصل هفتم که «پارادوکس متافیزیک رمانتیک» نام دارد، ۹ بخش با این عناوین درج شده است: ۱- طرح وصلتی عجیب و غریب ۲- نمای عدم توافق ۳- این‌همانی سوژه-ابژه ۴- برداشت ارگانیک از طبیعت ۵- پایه منطقی ارگانیسم‌انگاری ۶- اسپینوزاگرایی احیاشده ۷- پیوند مبارک ایدئالیسم و رئالیسم ۸- بازسازی و احیای معرفت‌شناسی ۹- پرسش از آزادی.
رجعت به جزم‌گرایی؟، کلیشه نوکانتی، استدلال‌های کانت به سود قید تنظیمی، خط مقدم دفاع، محدودیت‌های تجربه، استنتاج استعلایی [امر] ارگانیک، به نتیجه نهایی رساندن شرح‌ها هم عناوین هفت‌گانه فصل نهم کتاب («کانت و فلسفه طبیعت») هستند. آخرین فصل کتاب، «دین و سیاست در رمانتیسم اولیه» هم در برگیرنده ۵ بخش اصلی با این عناوین است: ۱- برخی کلیشه‌های مزاحم ۲- شیک رادیکال در دهه ۱۷۹۰، ۳- فیتشه در برابر اسپینوزا ۴- احیای اسپینوزا ۵- ارزیابی نهایی.
در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:
این تاکید بر آزادی است که شرح رمانتیک از تعلیم و تربیت زیبایی‌شناختی را از پیشینه تاریخی آن در مکتب لایب‌نیتسی-وُلفی جدا می‌سازد. اما آیا این چیزی نیست که باید انتظارش را می‌داشتیم؟ شعار همه بالیدگان در دهه ۱۹۷۰ آزادی بود. رمانتیک‌ها از این گلایه می‌کردند که اِشکال روشنگران سالخورده سنت لایب‌نیتسی-وُلفی این است که آنان با مصالحه با وضع موجود اجتماعی و سیاسی آزادی خویش را ترک گفته‌اند. تعلیم و تربیت رمانتیکی که مقتضی دهه ۱۹۷۰ باشد چنین است: رهایی روح از هر شکلی از ظلم و ستم اجتماعی و سیاسی.
۶. بیداری حواس
عمده‌هدف تعلیم و تربیت زیبایی‌شناختی، چه نزد رمانتیک‌ها و چه در سنت لایب‌نیتسی-وُلفی، پرورش حسانیت بود. حسانیت که معمولا در برابر عقل قرار می‌گرفت، در مضمونی بسیار موسع تعریف می‌شد که قوای میل، احساس و ادارک را نیز در بر می‌گرفت. مقدمه زیربنایی در پس برنامه تعلیم و تربیت زیبایی‌شناختی این بود که حسانیت را نیز به همان میزان عقل می‌توان پروراند، منضبط و پالوده کرد. جنبش طوفان و تلاطم، بسی پیش از دهه ۱۷۹۰، از این شکوه می‌کرد که روشنگری در تعلیم و تربیت این قوه ناکام مانده است. از آن رو که رسالت اصلی اصحاب روشنگری پیکار با خرافه، پیش‌داوری و شور و شوق بود، بالطبع آن‌ها بخش اعظم توجه خود را به پروراندن عقل معطوف کرده بودند. اما ایرادی که پیروان جنبش طوفان و تلاطم می‌گرفتند این بود که چنین عملی نیمی از انسانیت ما را نادیده می‌انگارد.
رمانتیک‌ها در این نقادیِ روشنگری با پیروان جنبش طوفان و تلاطم اشتراک نظر داشتند، و از این حیث توجه آنان به حسانیت در امتداد سنت طوفان و تلاطم قرار داشت. رمانتیک‌ها، به‌سان شیلر و هواخواهان جنبش طوفان و تلاطم، خواهان پروراندن حسانیت به مثابه قوه‌ای زیبایی‌شناختی بودند. هدف آن‌ها تعلیم و تربیت حواس، به‌خصوص قدرت آن‌ها در ادراک زیبایی جهان بود. به باور آنان، این قوه می‌توانست حساس‌تر، پالوده‌تر و دقیق‌تر شود، در نتیجه زندگی شخص می‌توانست تا حد زیادی غنی شود و شرافت یابد.
با این حال، اهمیت دارد ببینیم که در برنامه رمانتیک تعلیم و تربیت زیبایی‌شناختی امر دیگری نیز وجود داشت که منحصربه‌فرد بود و مشخصه آن به حساب می‌آمد، و آن این‌که رمانتیک‌ها از جهتی مهم حتی از شیلر و جنبش طوفان و تلاطم نیز فراتر می‌رفتند. آنچه برنامه آنان را متمایز می‌سازد نه خواست تعلیم و تربیت حسانیت که نحوه انجام دادن این امر بود. هدف آنان، در یک کلمه، رمانتیک ساختن حواس بود. اما این کلمه تداعی‌کننده به چه معناست؟
این‌کتاب با ۳۶۰ صفحه، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۴۲ هزار تومان منتشر شده است.