به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «مدیریت و اخلاق (درنگی در شناسایی و کاربست هنجارهای اخلاقی در مدیریت کسب و کار با رویکرد اسلامی)» اثر حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی اسلامی است که به همت پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در ۳۲۳ صفحه منتشر شد.
پژوهشکده اخلاق و معنویت از بدو تأسیس کارگروه اخلاق کاربردی بر پایه تحقیقات میدانی پروژه اخلاق مدیریت کسب و کار را در دستور کار خود قرار داد. این کتاب نخستین محصول پروژه «اخلاق مدیریت» است که به جامعه علمی، فرهنگی و مدیریتی کشور تقدیم می‌شود.
ساختار اثر
این اثر در سه فصل تألیف شده است؛ در فصل اول، توضیحاتی در باب مفردات و ادبیات بحث و تعریف کلیات اخلاق و مدیریت و ضرورت اخلاقی بودن مدیران، به ویژگی‌های مسائل اخلاقی در مدیریت اشاره شده و به اخلاق کسب و کار به عنوان شاخه‌ای علمی پرداخته شده است.
در فصل دوم که با عنوان «هنجارشناسی اخلاق مدیریت» تألیف شده، پس از بیان ویژگی‌های هنجارشناسی اسلامی و ضمن معرفی هنجارهای عام اخلاقی در مدیریت و مقایسه آنها با هنجارهای ویژه اسلامی، سعی بر آن است که امتیاز نگاه اسلام به هنجارهای مشترک در میان همه مکاتب اخلاقی نشان داده شود.
فصل سوم به «زمینه های کاربست هنجارهای اخلاقی در مسائل مدیریتی» اختصاص یافته است. در این فصل، پس از سنخ شناسی گونه‌های مسائل اخلاقی مدیران در سازمان‌ها، انواع شیوه‌های رویارویی مدیران با این مسائل ذکر شده و با تمرکز بر شیوه بی توجهی اخلاقی، از شیوه‌های اصلاح این شیوه سخن رفته است.
ویژگی‌های هنجارشناسی اسلامی
پیش از بیان هنجارهایی که از نظر اسلامی در فرآیند مدیریت سازمان‌های کسب و کار بر آنها تأکید می‌شود، لازم است دست کم با برخی ویژگی‌های هنجارشناسی اسلامی که از مبانی خاص ارزش شناختی، هستی شناختی، انسان شناختی و جهان شناختی این مکتب دینی سرچشمه می‌گیرد، آشنا باشیم. این ویژگی‌ها عبارت اند از:
۱. تقسیم بندی ارزشی مشاغل: اسلام مشاغل را به حلال، حرام، مستحب و مکروه طبقه بندی می‌کند. این طبقه بندی از وجود سیستمی منظم در مدیریت اسلامی حکایت می‌کند.
۲. نگاه تربیتی به کار و مدیریت: یکی دیگر از ویژگی‌های مکتب اخلاقی اسلام در بحث کار و مدیریت نگاه تربیتی خاص این مکاتب به این مقوله است و این ویژگی در بیانات مختلف از روایات پیامبر اکرم (ص) و معصومان (ع) آمده است. برنامه تربیتی اسلام در کسب و کار چنین است که در گام نخست به کار و تلاش و جدیت در امر معاش سفارش و تأکید می‌کند و در گام دوم در تربیت اخلاقی مدیران و اهالی کسب و کار اصلاح روحیات اخلاقی فردی است که اسلام با ارائه مقررات و دستورالعمل‌هایی به این مهم توجه کرده است. گام سوم اصلاح اخلاق اجتماعی است که در پرتو اصلاح رابطه فرد با بیرون از خود (جامعه و محیط زیست پیرامون خود) صورت می‌گیرد. در این گام، تأکیدات اسلامی بر رعایت جوانب مسئولیت اخلاقی در قبال جامعه و محیط زیست بسیار نمایان‌تر و اکیدتر است.
۳. ارزش گرایی به جای اصل گرایی: تنها با مروری بر منابع اصیل اسلامی (قرآن کریم و سنت معصومان) می‌توان دریافت که هدف اخلاق از نظر اسلام، تعالی معنوی و روحانی فاعل اخلاقی است. مبنا قرار گرفتن اخلاق فضیلت گفتمان اخلاقی را از «اصل» و «الزام» که از تکیه بر فعل حکایت می‌کنند، به «انگیزش» و «ارزش» تبدیل می‌کند که از تمرکز بر فاعل حکایت دارند. به این دلیل بر این باوریم که در دیدگاه اخلاق اسلامی «ارزش گرایی» به جای «اصل گرایی» محوریت دارد و هم از این رو در این کتاب مفاهیم هنجاری ویژه اخلاق اسلامی را با عنوان ارزش‌های اخلاقی بیان می‌کنیم.