به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «نکاتی از دانش رجال (ترجمه و تحقیق مقدمه کتاب تنقیح المقال ملأ عبدالله مامقانی)» اثر محمد قربان زاده در ۳۵۱ صفحه به همت مؤسسه بوستان کتاب به چاپ دوم رسید.
تنقیح المقال اثر علامه عبدالله مامقانی (م ۱۲۵۱ ه ق) از کتاب‌های معتبر در علم رجال است. مقدمه آن، نکته‌های سنجیده و عالمانه‌ای درباره دانش رجال دارد.
اثر حاضر، ترجمه آن مقدمه است که به چهار بخش یا به تعبیر مؤلف به چهار مقام تقسیم شده است: تعریف، موضوع، فایده و نکته‌ها. مقام چهارم با عنوان «فواید»، مفصل ترین بخش مقدمه است که دربردارنده ۳۰ فایده رجالی نکاتی کلیدی و مهم که برای پژوهشگران دانش رجال لازم و سودمند است؛ همانند اصطلاحات مهم و پیچیده دانش رجال، اصطلاحات مهم حدیثی درباره رجال، قرائن توثیق و مانند آن.
ساختار اثر
این کتاب در چهار بخش یا به تعبیر مؤلف در چهار مقام تألیف شده است؛ مقام نخست، به تعریف علم رجال می‌پردازد. اقوال بزرگان و دانشمندانی که به تعریف این علم پرداخته‌اند، نقل و ارزیابی می‌کند. در این بخش به این نکته می‌پردازد که آیا در دانش رجال از زنان دانشمند بحث می‌شود یا نه؟ که پاسخ‌هایی برای این پرسش مطرح می‌کند؛ همچنین اشاره‌ای به این بحث دارد که یک علم خاص را چگونه باید تعریف کرد؟
در مقام دوم، که بسیار کوتاه است، موضوع دانش رجال را بیان می‌دارد؛ البته مباحث این مقام، ادامه همان موضوع تعریف علم است.
در مقام سوم، به صورت گسترده به مبحث فایده دانش رجال می‌پردازد و در همین مقام، نظر موافقان و مخالفان دانش رجال را مطرح نموده و به اشکالات مطرح شده از سوی مخالفان پاسخ می‌دهد؛ در ادامه این مقام، به ذکر چند نکته می‌پردازد: مانند هدف اصلی از دانش رجال، حصول وثوق به خبر و این که آیا کتب اربعه متواترند؟
در مقام چهارم، به بیان نکاتی از دانش رجال پرداخته و می‌گوید: اینها نکاتی است که پیش از بیان سرگذشت رجال، باید مطرح شود. این مقام با عنوان فواید، مفصل‌ترین بخش مقدمه و دربردارنده ۳۰ فایده است از جمله: اهل بیت، یُعرَف و یُنکَر، انسداد باب علم و لزوم اجتهاد، اعتماد به سخنان عامه، عدم حضور در کربلا و تعارض سخن دانشمندان رجال و روایات.
شهیدان کربلا
این که راوی از شهیدان کربلا باشد، قوی‌ترین دلیل و درست ترین شاهد بر عدالت است؛ زیرا عدالت ملکه‌ای است که سبب انجام واجب و ترک حرام می‌شود. چه ملکه‌ای بالاتر از ملکه‌ای که انسان را به جان فشانی وا می‌دارد؟ درجه‌ای که بالاترین درجه گذشت در راه خدا و رضایت او و رسول او و رضایت امام زمانشان می‌باشد. بعد از اینکه روشن بود که: این جان فشانی از هر مفسده‌ای به دور است. ریا، شهرت، طمع دنیایی در مال و شرافت و مقام. خجالت از مردم یا امام (ع) یا بند بیعت امام (ع). همه اینها از ایشان دور است، زیرا می‌دانسته اند که پیروز می‌شوند و شهید می‌شوند.
این را به یقین می‌دیدند و اصرار امام به برگشتن و رهایی از گرفتاری و نبود بیعت را نپذیرفتند. پس بخشیدن جان پاک و تنها برای خدای سبحان بوده است.
حتی کسانی که در کوفه شهید شدند، بعد از این که مردم مسلم را تنها گذاشتند، قبل از ماجرای طف [عاشورا] همین گونه اند. زیرا می‌توانستند از حسین (ع) جدا شده و خود را از شر ابن زیاد لعین، حفظ کنند.
اما ملکه قوی در آنها آنان را به یاری حسین (ع) فراخواند با تمام توان، حتی جان با ارزششان.
هر که سلیقه درستی داشته باشد، آنچه را ما گفتیم از واضحات می‌یابد. با این سخن، دیگر نیازی به نص بر عدالت کسانی که در میان شهیدان بوده‌اند، نداریم. گاهی می‌گوئیم: ثقه است. گاهی به این بسنده می‌کنیم که: از شهیدان طف است. غفلت نکنی!