خبرگزاری مهر، گروه اقتصادی- فاطمه امیراحمدی: دولت برای نان که یکی از اقلام پرمصرف در کشور است یارانه سنگینی می‌پردازد. در حالی که در سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ هر کیلو گرم گندم از گندم کاران به مبلغ ۱۷.۵۰۰ تومان خریداری شد و پس از هزینه‌های تبدیل آن به آرد آماده برای تحویل به نانوایی‌ها قطعاً عدد تمام شده بالاتر خواهد بود؛ اما در حال حاضر هر کیلو گرم آرد دولتی تحویل نانوایان بین ۸۵۰ (نوع اول) تا ۱,۲۰۰ (نوع دوم) تومان است.
آمار سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد، بار مالی یارانه نان برای دولت، بر اساس اطلاعات صورت مالی شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران، با تخفیف ۸۰ درصدی قیمت آرد، حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان (همت) زیان از محل خرید تضمینی گندم و فروش یارانه‌ای آن متحمل شده است.
طبق اطلاعات صورت مالی این شرکت دولتی، بهای تمام شده گندم برای شرکت مذکور بیش از ۹۰ هزار میلیارد تومان بوده که دولت آن را کمتر از ۲۰ هزار میلیارد تومان در اختیارنانوایی‌ها و… برای تأمین قوت غالب جامعه قرار داده است.
معاون وقت بازرگانی داخلی شرکت بازرگانی دولتی ایران عنوان کرده بود، سالانه بالغ بر ۲۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه برای تأمین گندم مورد نیاز کشور پرداخت می‌شود. همچنین باید گفت مصرف نان هر فرد ایرانی به طور میانگین ۳۲۰ گرم در روز است.
پیگیری‌های خبرنگار مهر برای آمار سال ۱۴۰۲ از سوی شرکت بازرگانی دولتی بی نتیجه بود و این شرکت حاضر به پاسخگویی نبود.
امسال پس از تقریباً ۲ سال، قیمت نان تغییر کرد و بین ۲۴ تا بیش از ۶۰ درصد در برخی انواع نان‌های سنتی شاهد افزایش قیمت بودیم. با وجود افزایش نرخ نان همچنان برخی نانوایی‌ها عنوان می‌کنند پخت نان صرفه اقتصادی ندارد و مبادرت به گران فروشی و کم فروشی می‌کنند که این امر منجر به نوسان میزان سهمیه اختصاصی آنها شده است.
در ادامه خبرنگار مهر موضوع نحوه آنالیز قیمت و اعلام نرخ نهایی نان را طی گفت‌وگویی مفصل از معصومه رضایی، مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری تهران پیگیری کرد که می‌خوانید.
برخی اتحادیه‌های فعال بخش نان‌های سنتی عنوان می‌کنند، قیمت مصوب نان هزینه‌های جاری آنها را تأمین نمی‌کند. بفرمائید قیمت مصوب حال حاضر نان‌های سنتی چگونه به دست آمده است؟
بر اساس قانون نظام صنفی، اتحادیه‌ها دارای وظایف زیادی هستند؛ اینکه اعضای صنفی خود را کنترل کنند، به طور مرتب از نانوایی‌ها بازرسی داشته باشند و…. در حال حاضر اتحادیه‌ها تمام این مسائل را رها کرده‌اند و فقط یک جمله را تکرار می‌کنند، قیمت مصوب برای ما صرفه اقتصادی ندارد. ما نمی‌توانیم این موضوع را به چند دلیل بپذیریم.
نخست اینکه در حوزه نان، مهم‌ترین و اساسی‌ترین ماده تولید نان، آرد است و دولت تقریباً با نازل‌ترین قیمت آن را در اختیار نانوایان قرار می‌دهد. در واقع دولت یارانه بسیار سنگینی را برای قوت غالب مردم از طریق توزیع آرد دولتی می‌پردازد.
همچنین هر تعداد نانی که نانوایان سنتی به فروش می‌رسانند در پایان روز، حداکثر ۴۰ درصد سود از سوی دولت دریافت می‌کنند.؛ البته گاهی اوقات ممکن است با کمی تأخیر پرداخت شود. هر تعداد نانی که نانوایان به فروش می‌رسانند در پایان روز، حداکثر ۴۰ درصد سود از سوی دولت دریافت می‌کنند
چرا دولت این سود را می‌پردازد؟ به این دلیل که نانوا، نان را به نرخ مصوب به مردم بدهد؛ نه اینکه سود و یارانه را از دولت بگیرد و در نهایت هم نان را به ۳ برابر قیمت مصوب در اختیار مردم قرار دهد.
این ۴۰ درصد سود بر اساس درآمد روزانه نانوایی‌ها پرداخت می‌شود؟
بله. نانوایی‌ها هر مقدار روزانه فروش داشته باشند سود به آنها پرداخت می‌شود، زیرا بنای دولت این است که قوت غالب جامعه به نرخ مناسب در سفره مردم باشد؛ بنابراین برای این خدمت عمومی دولت سود جداگانه در نظر گرفته است (البته برخی از گزارش‌ها حاکی از این است که گاهی اوقات پرداخت این سود با اندکی تأخیر انجام می‌شود).
از سوی دیگر وضع چانه‌های آنها نسبت به قیمت گذاری ۱۴۰۰ کمتر شده است. تمام این موارد حمایت‌هایی است که دولت از یک نانوا دارد.
همچنین بسیاری از این واحدهای نانوایی، ملکی بوده و درگیر اجاره بها نیستند. اگر این فعالیت، زیان ده بود، نانوایان و اتحادیه‌ها این سوال را پاسخ دهند که شعبه دوم و سوم را راه اندازی می‌کردند؟ شماری از نانوایان، وقتی بررسی شود صاحب چند واحد نانوایی هستند. از سوی دیگر متقاضیان زیادی وجود دارد که خواهان احداث نانوایی و تخصیص آرد دولتی هستند. اگر نانوایی کسب و کار زیان دهی بود این حجم تقاضا به چه دلیل است؟
این موضوع‌ها، مسائلی است که مورد بررسی قرار گرفته و پیش از اینکه قیمت گذاری انجام شود، در استانداری تهران کار میدانی صورت گرفته است. به این ترتیب پیش از بازرسی، برنامه‌ریزی شده و تیم‌هایی تشکیل شد که در مناطق مختلف شهر تهران با توجه به منطقه شهری، اینکه نانوایی در مرکز شهر قرار دارد یا مناطق بالا و پایین شهر، بازدیدهایی صورت گرفت. لذا قیمت مصوب ابلاغی با کارهای کارشناسی شده و میدانی بوده و میانگینی است که در جلسات کارشناسی با حضور خود اتحادیه‌ها لحاظ شده است. نرخ‌ها با ارائه گزارش‌های کارشناسان استخراج شده و این طور نبوده که نظر اتحادیه‌ها و تشکل‌ها گرفته نشود.
مسئله نان، موضوعی نیست که بخش خصوصی هر چه می‌گوید، همان باشد. یک بار برای همیشه بخش خصوصی این تعارض را برای ما روشن کند، زمانی که قیمت گذاری نان را مطرح می‌کنیم، نانوایان اعلام می‌کنند آرد در تولید و هزینه‌های تمام شده کمتر از ۲۰ درصد یا حدود ۱۰ درصد نقش دارد. حال پرسش این است که چرا هنگامی که قرار است نانوایی راه اندازی شود همه دنبال آرد دولتی هستند، اما هنگام تعیین نرخ، تأثیر مؤلفه آرد را حداقلی می‌دانند. این تعارض باید روشن شود؛ اگر فعالیت واقعاً سودبخش نیست نباید متقاضی برای احداث نانوایی با آرد دولتی داشته باشیم.
از سوی دولت از واحدهای خبازی قانونمند و با وجدان که شرافتمندانه فعالیت دارند که نمونه‌های زیادی در کشور وجود دارد، قدردانی می‌کنیم. به طور قطع به مرور مشوق‌هایی هم برای آنها در نظر گرفته می‌شود. این گونه نیست که در این صنف فقط به دنبال نکات منفی و ضعف‌ها باشیم. بازرسی‌ها و سختگیری‌ها به این دلیل است که در نهایت رضایتمندی مردم تأمین شود. اگر مردم رضایت داشته باشند شرایط برای آن کسب و کار هم مناسب خواهد بود.
به طور قطع افرادی که درست فعالیت دارند و قانونمند کار می‌کنند باید شناخته شوند و مورد تشویق واقع گردد (که قطعاً در این صنف هم از این دسته افراد بسیار هستند).
قیمت نان موضوعی نیست که به راحتی بتوانیم از کنار آن رد شویم. پیش از ابلاغ قیمت‌ها که از خرداد امسال کلید خورد و در کار گروه تنظیم بازار اجازه اصلاح قیمت‌ها داده شد، نرخ نان در تهران ۳ سال ثابت بود، لذا نگران وضعیت اقتصادی نانوایان کشور بودیم. جلسات طولانی با اتحادیه‌ها تشکیل شد. کارهای تحقیقاتی زیادی انجام گرفت و جلسات کارگروه آرد و نان استانداری تهران تا شهریور به طول انجامید.
پیش از قیمت گذاری یک فضای گران فروشی فاحشی اتفاق افتاده بود که دلایل آن به عدم به روز رسانی و تغییر نرخ‌ها طی ۳ سال گذشته و… بر می‌گشت. ما مخالف فعالیت سودمند نیستیم؛ اما برخی از افرادی که در این رسته در حال فعالیت هستند با تغییر قیمت‌ها هنوز در فضای قبل از قیمت گذاری بوده و نسبت به قانون تمکین نمی‌کنند.
در نهایت قیمت‌های جدید اعلام شد و این نرخ‌ها با نظر خود اتحادیه‌ها بوده، چکش کاری شده و به طور میانگین و متعادل، هم حقوق تولیدکننده و هم حقوق مصرف کننده لحاظ شد. لذا از نانوایان درخواست داریم به قانون تمکین کنند.
بازرسی از نانوایی‌ها ادامه خواهد داشت و آیا این رصد میدانی برای تمام نانوایی‌ها خواهد بود؟
بله؛ هدف ما این است. تقریباً نزدیک به ۴ هزار نانوایی سنگک، بربری، تافتون، لواش و برخی نان‌های محلی در تهران فعالیت دارند. آمار بالا است. تیم‌هایی تشکیل شده تا در یک بازه زمانی یک ماهه و حداکثر ۲ ماهه، تمام واحدها حداقل یک بار بازرسی شوند. تقریباً نزدیک به ۴ هزار نانوایی سنگک، بربری، تافتون، لواش و برخی نان‌های محلی در تهران فعالیت دارند. آمار بالا است. تیم‌هایی تشکیل شده تا در یک بازه زمانی یک ماهه و حداکثر ۲ ماهه، تمام واحدها حداقل یک بار بازرسی شوند
در حال حاضر بیشتر تمرکز ما روی واحدهایی است که تکرار تخلف دارند و گزارش‌های تخلف زیادی از آنها به ما رسیده است؛ لذا بنا داریم این بازرسی‌ها ادامه پیدا کند.
در فرایند بازرسی قطعاً به واحدهایی برخورد می‌کنیم که درست کار می‌کنند و معتقدم این واحدها باید شناسایی و به سایر فعالان این صنف معرفی شوند. در ادامه این نانوایان، مورد تشویق قرار گرفته و انگیزه‌ای برای کسانی که در این حوزه فعالیت دارند، ایجاد خواهد شد.
ضروری است مردم هم بدانند در این صنف بسیاری از نانوایان با وجدان و درست فعالیت دارند.
برخی از خریداران هم البته به این گرانی دامن می‌زنند.
در این خصوص با شما موافقم. در همین بازرسی‌هایی که داشتیم، مراجعه کرده بودم و قرار بود موضوع را از نزدیک مورد بررسی قرار دهم. برخی از خریداران اعتراض می‌کردند چرا با این بازرسی وقت ما را می‌گیرید. ما در حال خرید نان خود هستیم.
شهروند ما به این توجه ندارد که نانوا نان یارانه‌ای را به ۳ برابر قیمت در حال فروش به او است. حتی ممکن است شهروندی تمکن مالی داشته و توان خرید نان با قیمت بالا داشته باشد اما باید این افراد بدانند برخی از مردم در شرایط اقتصادی فعلی، در برخی مناطق واقعاً نمی‌توانند نان را با این نرخ خریداری کنند. هنگامی که من مشتری برای خرید نان می‌روم و کارت را به دست نانوا می‌دهم و به مبلغ کشیده شده نگاه نمی‌کنم، باید به قدرت خرید سایر شهروندان هم توجه داشته باشم. برخی افراد اگر نانوا برای ۳ قرص نان، مبلغ ۱۰۰ هزار تومان هم درخواست کند، می‌پردازند.
به هر روی، اثربخشی نظارت‌ها دارای مثلث ۳ ضلعی است. یک ضلع دولت که بازرسی‌ها را باید هدفمندانه و کارشناسانه مدیریت کند. ضلع دیگر خود اتحادیه‌ها هستند. آنها به عنوان بخش خصوصی و حافظ منافع صنف خبازان، باید در کنار دولت باشند و کمک کنند. اگر برنامه‌ها ضعفی دارد با نظرات مشورتی و کارشناسی کمک‌رسان باشند. ضلع سوم هم ما مردم هستیم. ما هم باید این مطالبه‌گری را داشته باشیم. هنگامی که در مقابل یک گران فروشی فاحش، سکوت می‌کنیم به موضوع مهر تأیید می‌زنیم. مثلاً نانوا هنگام بازرسی اعتراض می‌کرد مردم می‌خرند چرا مزاحم کسب و کارش شده‌ایم. همچنین عنوان می‌کنند که توافقی هزینه نان را می‌گیرند؛ در حالی که ما در واحدهای دولتی موضوعی به نام نرخ توافقی نداریم. وقتی شما خدمات از دولت دریافت می‌کنید چهارچوب خدمت رسانی‌تان هم باید برابر آن ضوابطی باشد که دولت برای شما مشخص می‌کند.
از سوی دیگر دولت در تعیین قیمت نان، نظر بخش خصوصی را نادیده نگرفته ما در کار گروه آرد و نان تصمیماتی که می‌گیریم نظر اتحادیه‌ها را نیز دریافت می‌کنیم. دولت در تعیین قیمت نان، نظر بخش خصوصی را نادیده نگرفته ما در کار گروه آرد و نان تصمیماتی که می‌گیریم نظر اتحادیه‌ها را نیز دریافت می‌کنیم به عنوان مثال، اگر اتحادیه درباره انتقال نانوایی یا تغییر نام یا تغییر نوع پخت و… نظری داشته باشد اعضای کارگروه در چارچوب اختیارات خود و بر اساس ضوابط کارگروه، این نظرات را می‌پذیرد. نظر آنها برای ما مهم است زیرا نماینده طیف وسیعی از صنف ما محسوب می‌شوند.
انتظار ما از رسانه این است که اطلاع رسانی کاملی به مردم داشته باشند که مطالبه‌گر حق خودشان باشند. نظر مسئولان کار گروه آرد و نان بر اساس حق خواهی و اجرای عدالت است و نمی‌خواهیم به هیچ طرفی، چه نانوا و چه مصرف کننده ظلم شود. تاکید ما این است که اگر قانونی در کشور تصویب شده یا مصوبه کارگروه آرد و نان که بر اساس قانون بوده، تمام دست‌اندرکاران در اجرای آن تلاش کنند چراکه این قانون بر اساس صلاح مردم دیده شده است.
امیدوارم با همکاری و مشارکت یکدیگر این شرایط را سروسامان داده و کمترین شکایت را در این بخش شاهد باشیم.
آیا بررسی اوزان نان‌ها هم در این بازرسی‌های کنترل می‌شود. در برخی نانوایی‌ها شاهد هستیم نان کوچک‌تر و نازک‌تر پخت می‌شوند. در این خصوص کنترل چگونه خواهد بود؟
مسئله اوزان نان‌ها، یکی از آیتم‌های بازرسی از نانوایی‌ها هستند. اتفاقاً یکی از موارد مطرح شده در گزارش‌هایی که به دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری تهران می‌رسد همین مسئله است. نانوا، نان را به نرخ مصوب در اختیار مشتری قرار می‌داد، موازین بهداشتی را هم رعایت می‌کرد اما وزن چانه نان‌ها کم شده بود. از آنجا که نانوا سال‌ها فعالیت داشته و عمدتاً ترازو دارد این کم فروشی پذیرفتنی نیست. لذا این مسئله هم تخلف بوده و معمولاً سعی می‌کنیم با تذکر و جریمه تعزیراتی، اشکالات اصلاح شود. اما به طور قطع در کنار فروش نان با قیمت نامتعارف فروش نان با وزن کمتر از اندازه تعیین شده، تخلف بوده و پذیرفته نیست. در کنار فروش نان با قیمت نامتعارف فروش نان با وزن کمتر از اندازه تعیین شده نیز تخلف بوده و پذیرفته نیست
تاکید می‌کنم، انتظار ما این است که تمام بخش‌ها مرتبط با این موضوع، به بخش دولتی کمک کنند زیرا امکانات، تسهیلات و اعتبارات بخش دولتی محدود است. امیدواریم با کمک مردم این نظارت‌ها بهتر انجام شود و البته رسانه‌ها هم می‌توانند در این خصوص نقش مهمی داشته باشند.
آیا روی این موضوع که یارانه نان از بخش نان‌های سنتی به نان‌های صنعتی سوق پیدا کند در کارگروه آرد و نان رایزنی شده است؟
در خصوص آزادسازی نرخ نان سنتی مقدمتا در کارگروه‌ها بحث‌ها و مکاتباتی انجام شده است، اما تصمیم‌گیری برای اینکه نرخ نان آزاد شود تصمیمی نیست که در اختیار کارگروه استان باشد. این تصمیم باید به شکل ملی و از سوی تصمیم گیران کشوری انجام شود. اگر به این نتیجه رسیدند که نرخ نان باید آزادسازی شود و یارانه به حلقه آخر که مردم هستند پرداخت شود عملیاتی می‌شود. یکی از پیشنهادات کارگروه آرد و نان همین بود که نرخ نان آزاد و یارانه به مردم پرداخت شود؛ اما این نظرات در مرحله سخن کارشناسی بوده و رسمی ابلاغ نشده است. در خصوص پرداخت یارانه به نان‌های صنعتی هم همین طور. چیزی رسماً ابلاغ نشده است. حتی بحث‌های کارشناسی موضوع دوم، نسبت به موضوع اول کمتر مطرح شده است.
همچنین یک نکته دارای اهمیت اینکه نان سنگک با هویت ملی ما گره خورده و یک ایرانی نمی‌تواند بپذیرد نان سنگک ریگی حذف شود. یکی از محبوب‌ترین نان‌ها در کشور است اگرچه پرمصرف‌ترین نباشد. ذائقه بیشتر ایرانیان با نان‌های سنتی همخوانی بیشتر دارد؛ ضمن اینکه باید از نان‌های سنتی خود مراقبت کنیم. بنابراین، ابلاغیه رسمی مبنی بر اینکه تمام یارانه دولت در بخش آرد به نان‌های صنعتی تعلق گیرد مستلزم نیازسنجی و اعتبارسنجی بوده و برای اجرای آن به یک سری مقدمات نیاز است.
به گزارش خبرنگار مهر، بر اساس تصمیم کارگروه آرد و نان، از این پس سهمیه آرد نانوایان متخلف بنا بر نوع تخلف به طور موقت یا دائم قطع می‌شود؛ این قطع سهمیه به دلیل این است که اگر نانوا به تخلف خود ادامه داد، دیگر لزومی بر فعالیت وی وجود ندارد. بنابراین واحدی که اصرار به گران فروشی دارد، از آرد دولتی محروم خواهد شد و سهمیه آن به نانوایی‌های اطراف تزریق می‌شود.
تاکنون سهمیه آرد شماری از نانوایی‌ها در تهران قطع شده است. پیش از این استانداری تهران اعلام کرده بود که سهمیه آرد نانوایانی که گران فروشی کنند ۵۰ درصد کاهش می‌یابد.
گفتنی است؛ در حال حاضر نرخ جدید نان سنگک ساده از ۳ به ۵ هزار تومان، همچنین قیمت نان بربری ساده با آرد نوع یک از ۱,۸۰۰ تومان به ۲,۵۰۰ تومان و بربری ساده با آرد نوع دو از ۲,۵۰۰ تومان به ۳,۵۰۰ تومان رسید.
نان لواش با آرد نوع یک از ۵۰۰ تومان به ۷۰۰ تومان تغییر کرده و لواش نوع دو نیز از ۶۵۰ به ۹۰۰ تومان رسیده است.
قیمت نان سنتی تافتون با آرد نوع یک از ۹۰۰ تومان به ۱,۲۶۰ تومان و نوع دو از ۱,۲۰۰ به ۱,۵۰۰ تومان رسید. همچنین قیمت نان ماشینی تافتون با آرد نوع یک از ۷۰۰ به ۸۵۰ تومان و نوع دو از ۱,۰۰۰ به ۱,۲۰۰ تومان تغییر یافت.
به گفته رئیس اتحادیه نانوایان سنتی تهران شکل عرضه نان کنجدی نیز تغییر یافته، به این ترتیب که در کارتخوان‌های عرضه نان قسمتی جداگانه برای خرید کنجد در نظر گرفته شده و مشتریان می‌توانند از این قسمت به ازای هر نان از ۱۰ تا ۳۰ گرم کنجد خریداری کنند و نانوا با نظر مشتری از این کنجد در پخت نان استفاده می‌کند.