شهاب الدین ارفعی مهندس معمار در گفتگو با خبرنگار مهر درباره ویژگی های معماری ایرانی و اسلامی توضیح داد: اعتقاد اسلامی روی همه جنبه های زندگی اجتماعی اثر دارد. هنر معماری هم یکی از جنبه های زندگی است که تحت تاثیر این اعتقاد قرار می گیرد. در پهنه های مختلف این تفکر اسلامی پخش شده است از جمله در ایران، هندوستان و بخشی از چین و آسیای جنوب شرقی و از آن سو در ترکیه، سرزمین عثمانی و در شمال آفریقا. هر کدام از این اقلیم ها دارای معماری خاص بومی و منطقه خاص خودشان است، وجوه ظریفی از نبایدها تا بایدها در معماری این کشورها گسترده است که می شود این وجوه را برگرفته از مبانی اعتقادی دانست.
حاکمیت اقلیم بر حوزه معماری
او با اشاره به ترکیب دو واژه معماری ایرانی و اسلامی ادامه داد: ترکیب معماری فرانسوی و مسیحی بسیار عجیب است، معماری اسلامی و ایرانی هم درست است که آمیزه هایی از هر دو را دارد، اما از خیلی چیزها نشأت می گیرد. معماری ایرانی از شمال تا جنوبش با هم متفاوت است. خیلی ها فکر می کنند برای تهران نمی توان طرح جامع داشت چون طبیعت شهر ری با طبیعت تجریش متفاوت است، اگر چه هر دو منطقه یک عقیده و مراسم مذهبی را دارند اما آثار اقلیم، حاکمیت خودش را به صورت پر رنگ به حوزه های معماری نشان داده است.
این مهندس معمار درباره تعریف معماری ایرانی و اسلامی هم بیان کرد: مجموعه لغتی معماری ایرانی -اسلامی یک محدوده مانع الجمعی را در بر نمی گیرد و محدود به موضوع خاصی نیست. نمی توان گفت معماری اسلامی اما می توان گفت معماری مردم مسلمان که البته مردم مسلمان هم جنسشان با هم فرق می کند، اگر چه اعتقادشان یکی است. غذای یک پاکستانی و لباس او را ما نمی توانیم استفاده کنیم، گر چه به لحاظ اعتقادی با هم نزدیک هستیم، درست است که همه زیر یک سرفصل قرار داریم اما آنقدر متنوع است که قابلیت جمع شدن زیر یک مجموعه را ندارد.
این استاد دانشگاه یادآور شد: ما می‌توانی از اصطلاح معماری منطق گرا استفاده کنیم چراکه همه حوزه های اعتقادی، دینی، تاریخی، ملیتی و اقلیمی را هم دربرمی گیرد. بنابراین مباحثی که با عنوان احترام به طبیعت، انرژی و ...داریم به گونه منطقی با آن ها برخورد می شود، موضوعات سیاسی، اجتماعی و ... نیز که در کنارش باشد وقتی منطق حاکم باشد و دانایی محور باشد همه اینها را پاسخ می دهد و اگر اشکالی امروز در معماری می بینید، به دلیل منطق گرا و طبیعت گرا نبودن است و در واقع این مشکلات به لحاظ هوسرانی در طراحی است.
معماری منطق گرا، مشکلات امروز معماری را مرتفع می کند
این معمار تأکید کرد که وقتی از منطق سخن می گوییم، متر و معیار ما الگو و ضوابطی است که باید برای ساخت و ساز حاکمیت داشته باشد و به کمک آن بشود هر چیزی را به راه خود هدایت کرد و وقتی این ضوابط آنقدر منسجم باشد که مسیرها را درست هدایت کند و مانع هوسبازی ها در طراحی شود، مشکلات معماری امروز مرتفع خواهد شد.
او با اشاره به اعمال سلیقه صاحبان پول و سرمایه و سفارش دهندگان متذکر شد: بسیاری از صاحبان پول و سرمایه و سفارش دهندگان می خواهند که اعمال نظر و سلیقه کنند و اگر این قانون و ضوابط وجود داشته باشد، به آنها اجازه نمی‌دهد که سلیقه ای رفتار کنند و با صادر نشدن مجوز ساخت، جلوی سلیقه شخصی آنها گرفته می شود.
قانون می تواند مانع بی منطقی در معماری شود
شهاب الدین ارفعی با بیان این که بی منطقی در معماری مختص شهرهای ایران نیست، یادآور شد: در انگلیس هم ممکن است این بی منطقی حاکم باشد، اما وقتی قانون به آنها اجازه این ساخت و سازها را ندهد، مانع بروز مشکلات معماری می شود.
او با اشاره به قوانینی که در این زمینه در ایران وجود دارد، گفت: قوانین ما بسیار شخصی است و اگر هم درست باشد، به راحتی می توان از کنار آن رد شد اما زمانی این قوانین درست، ضمانت اجرایی پیدا می کند که مقررات ملی ساختمان شود و دستگاه های صدور پروانه ساخت ملزم به رعایت آن باشند. یعنی ارگانی باشد که اگر کسی چیزی ساخت، بررسی کند که از کجا این مجوز صادر شده است و از نظر قانونی پیگیری شود.
ارفعی اظهار کرد: الان هم دفاتر و مجموعه های مقررات ملی ساختمان در بسیاری حوزه ها تکلیف را روشن می کند، اما ورود به این حوزه یعنی نظارت بر کیفیت بصری سیمای شهر و کیفیت بهره‌برداری در خود ساختمان صورت نگرفته است و یا حداقل ضوابط، مقررات، هدایت و کنترل آن خاموش است.
به سیمای شهری هیچ توجهی نمی شود
شهاب الدین ارفعی با بیان این که اصلی ترین پیام را از نمای ساختمان می گیریم، تأکید کرد: این نماها کنار هم سیمای شهری را می سازند. به تعبیر دیگر تعامل ما با ساختمان هایی که ساخته می شود، سیمای شهری است اما در تعریف سیمای شهری در شهرداری، کنترل هایی که انجام می شود فقط به ضلع مجاور خیابان به عنوان نمای ساختمان پرداخته و دقت می شود. یعنی به سایر اجزای ساختمان و به خصوص اضلاع عمود بر معبر اصلی اصلاً توجه نمی شود.
سیمای شهری را باید کلی و سه بعدی نگاه کرد
این مهندس معمار در بخش پایانی سخنانش با تأکید بر این که سیمای شهری را باید سه بعدی نگاه کرد، تصریح کرد: در سیمای شهری هر چیزی را باید سه بعدی ببینیم، هر چیزی را که از یک مکان عمومی برای ما قابل رویت است بخشی از سیمای شهری است و باید به آن فکر کرده باشیم. به طور مثال ساختمانی های 10 طبقه، مجاور ساختمان 2 طبقه ساخته می شود و کنار آن رها شده است و این زشتی را باید برای سال‌ها تحمل کرد که این دو طبقه هم 10 طبقه شود. دوم این که در سیمای شهری باید کلی نگر باشیم، هر ساختمانی را وقتی تک بنا باشد به تنهایی دیده می شود اما وقتی سیمای شهری می شود، هر نمایی را در تعامل با نماهای پیرامون آن باید دید. یک نمای بسیار قشنگ هم در جای نامناست نه تنها قشنگ نیست بلکه زیبای بقیه را هم از بین می برد.