رسانه ملی نقش بسزایی در معماری معاصر دارد/ تشکیل اتاق فکر تخصصی

رضا قهاری رییس انجمن مفاخر معماری ایران در گفتگو با خبرنگار مهر درباره ضرورت های معماری ایرانی- اسلامی و اقداماتی که در این زمینه انجام می شود، بیان کرد: متاسفانه در دوران قبل از انقلاب اسلامی و  30  سال بعد از آن هم اتفاقی در این زمینه نیفتاده و در دهه های اخیر سعی شده این را فرموله کنند یا بخشنامه شود که نتیجه همان چیزی است که نهایتاً به محدود کردن میزان استفاده از شیشه در نمای ساختمان ها می رسیم یا به بکارگیری یا بکار نبردن یک سری المان ها در بناها بسنده کرده‌ایم.

قهاری بر لزوم متخصص بودن افراد تصمیم گیرنده در این زمینه تأکید کرد و افزود: کسانی که درباره معیارهای معماری ایرانی- اسلامی در شوراها و کمیسیون های مختلف تصمیم گیری می کنند، لازم است که تخصص و دانش معماری را هم داشته باشند.

تشکیل اتاق فکری با حضور معماران و متخصصان

علیرضا قهاری پیشنهاد کرد که برای این منظور بهتر است از مشاوره و تخصص معماران در نهادها و تشکل های مختلف بهره برداری شود و یادآور شد: به نظر من بهتر است که با حضور معماران و متخصصان این مقوله، اتاق فکری تشکیل شود که بتوان برای این موضوع برنامه ریزی و تصمیم گیری کرد که البته زمان بر نیز خواهد بود.

وی به تجربه دیگر کشورها در زمینه پرداختن به نوع خاصی از معماری اشاره کرد و گفت: به طور مثال در شوروی سابق بعد از بروز انقلاب در این کشور، حدود 2 سال روی معماری خاص کشور خود که کمونیستی بود، کار کردند اما نتیجه آن رضایت بخش نبود. به نظر من باید هنرمندان را در ارائه خلاقیت های هنری خود آزاد گذاشت تا بتوان نتیجه بهتری را شاهد بود و به این منظور لازم است که سرمایه های جاری در حوزه معماری ایرانی و اسلامی را در خدمت ایجاد سبک نوین در معماری ایران به کار ببریم و این سرمایه ها در خدمت این خلاقیت ها قرار گیرد. در صورتی که اکنون قضیه کاملاً برعکس است و این سرمایه ها هستند که بر خلاقیت های هنری حاکم شده اند و حکم می کنند که سلیقه مردم چه باید باشد.

رسانه ملی در رواج معماری غربی تأثیرگذار است

قهاری با انتقاد از رواج سبک بخصوصی در معماری ایرانی و اسلامی از طریق رسانه ها به ویژه رسانه ملی بیان کرد: رسانه ملی برای نشان دادن یک خانواده مرفه و امروزی، سبک خاصی از معماری خانه را به مخاطبان نشان می دهد که متأسفانه بیشتر تبلیغ سبک معماری غربی است بی آن که ما در ایران دارای چنین فرهنگی باشیم و این نوع معماری نیز زاییده فرهنگ و تفکر ایرانی باشد اما چون از طریق رسانه ملی مورد توجه قرار گرفته و نشانگر یک خانواده مرفه و امروزی است، از سوی مردم مورد استقبال قرار می گیرد.

وی ادامه داد: امروز زندگی کردن در خانه های دلپذیر و دلچسب قرون گذشته امکان پذیر نیست و نگاه ما نیز به معماری های گذشته ایران شکل گردشگری و تفریحی دارد اما کم اتفاق می افتد که یک خانواده ایرانی بتواند در فضای خانه ای با معماری دوره صفویه به راحتی زندگی کند.

باید معماری معاصر را بر اساس فرهنگ کشور خودمان داشته باشیم

قهاری تصریح کرد: تکنولوژی و داده های جهان معاصر به ما دیکته می کند که معماری معاصر داشته باشیم و این معماری حالا چه اندازه  می تواند نشأت گرفته از معیارهای ایرانی و اسلامی باشد، چیزی است که باید معماران ما درباره آن فکر کنند و به نتیجه برسند. اگر چنین برنامه هایی را شهرداری بخواهد در طول یک سال انجام داده و به ثمر برساند، قطعاً نتیجه آن ظاهری خواهد بود. بنابراین نیاز است که فرهیختگان یک جامعه در حوزه معماری ایرانی و اسلامی وارد شوند، درباره آن بیاندیشند و سرمایه های کشور نیز در این راستا بکار گرفته شود تا به جریان پیشرفت صحیح این موضوع کمک کند.

رییس انجمن مفاخر معماری ایران درباره آیین نامه هایی که از سوی نهادهای مسئول در زمینه معماری ایرانی-اسلامی در حال تدوین است، بیان کرد: اگر که معماری را هنر تلقی کنید ساماندهی هنر یک معنای پیچیده ای دارد. شاید بتوان گفت که نمی توانیم و نتوانسته اند در طول قرون مختلف معماری را ساماندهی و به عبارتی استانداردسازی کنند چرا که نمی شود هنر را در قالب فرمول و استانداردسازی خلاصه کرد. بنابراین استاندارد کردن مفاهیم معماری در قالب بخشنامه خیلی جای بحث ندارد اما اگر سبک بخصوصی را در معماری دنبال کنیم که دارای معیارهایی باشد و سبک خاصی از معماری بر اساس این معیارها مورد سنجش قرار بگیرد، این امکان پذیر است.

وی افزود: مثلاً معماری سبک صفویه، یک سری شاخصه ها دارد که بر اساس آن می توان گفت این اثر متعلق به دوره صفویه است. اما در آن زمان هم برای معماران و هنر معماری، چارچوبی مشخص نشده بود که هنرمند بر اساس آن معیارها کار کند.

این معمار تأکید کرد: هیچ وقت نمی توان خلاقیت را در قالب فرمول و استانداردهایی قرار داد در حالی که خودمان فاقد آن خلاقیت هستیم. به عبارت دیگر خلاقیت از جنس بخشنامه و آیین نامه نیست که طبق آن عمل شود.

آثار معماری بر اساس سلیقه کارفرماها شکل می گیرد

این معمار درباره تأثیر دخالت و سلیقه کارفرما در اجرای آثار معماری نیز بیان کرد: همیشه همه آثار معماری بر اساس سلیقه و نیاز کارفرما شکل گرفته است و معماران تنها بر اساس دانش و سلیقه خود کار نکرده‌اند بنابراین همه بناها در نقاط مختلف دنیا بر اساس سفارش کارفرما و سرمایه گذارها اجرا شده است اما معمار می تواند با استفاده از دانش معماری خود و تسلط به علم و هنرش، کارفرما و سرمایه گذار را متقاعد کند. اگر این امکان فراهم نشد، زیر بار اجرای طرح های غلط نرود چراکه در نهایت این اثر متعلق به یک معمار است و کارنامه کاری او محسوب می شود.

معمار می تواند سلیقه کارفرما را با دانش معماری خود همراه کند

قهاری تأکید کرد: موضوع سلیقه کارفرما و سرمایه گذار در اجرای طرح های معماری بسیار مهم است و فقط شامل معماران کشور ما نیز نمی شود، همه معماران بزرگ دنیا نیز آثارشان در خدمت سرمایه ها قرار می‌گیرد و باید در اجرای طرح های خود به خواست کارفرما هم توجه داشته باشند با این حال معتقدم که معمار می تواند به خواسته های غلط کارفرمایان و سرمایه گذاران، سمت و سو و شکل درستی بدهد. چون در نهایت این اثر در فرهنگ جامعه و بافت شهری یک جامعه تأثیرگذار است.

هنر معماران دوران صفویه در ساخت بناهای مسجد شیخ لطف الله و عالی قاپو

وی با اشاره به بناهای باشکوه معماری قدیم ایران یادآور شد: گاهی شما شاهد بناهای معماری بسیار باشکوه و ماندگاری هستید مثل مسجد شیخ لطف الله که قرن ها از زمان ساخت آن گذشته است اما همچنان اسرار طراحی آن کشف نشده باقی مانده است و برای همگان جذاب و دلنشین است. این مسجد به سفارش حکومت صفویه ساخته شده است، همان طور که عمارت عالی‌قاپو نیز به سفارش آنها ساخته شد اما این هنر معمار است که توانسته در تعامل با کارفرما، از ایده های او استفاده کرده و هنرش را به خوبی و درستی ارائه کند.

سهم رسانه ملی در ارتقای دانش و سلیقه معماری جامعه

این هنرمند معمار با بیان این که معماران ما باید به دانش واقعی در معماری ایرانی و اسلامی دست یابند تا بتواند تأثیرگذاری بیشتری بر صاحبان سرمایه داشته باشد، ادامه داد: البته معمار به تنهایی نمی تواند از پس این مسأله برآید و  جامعه نیز باید این آمادگی را داشته باشد. بالاترین چیزی که در این راستا می تواند به معمار کمک کند این است که اثرش ماندگار باشد و برای این ماندگاری باید جامعه نیز این اثر ماندگار را بخواهد. به این منظور لازم است که در زمینه ارتقای فکر و فرهنگ مردم جامعه در زمینه دانش معماری تلاش کنیم که رسانه ها به ویژه رسانه ملی در این زمینه سهم بزرگی بر عهده دارد.

لزوم توسعه معماری معاصر ایران به سمت معماری متفکرانه و فرهنگ ایرانی-اسلامی

او همچنین با تأکید بر این که معماری امروز ایران باید متفاوت از گذشته باشد، بیان کرد: باید معماری امروز و معاصر ما به سمت معماری متفکرانه تر و متناسب با ویژگی های فرهنگ ایرانی و اسلامی جلو برود و اگر قرار باشد با بخشنامه این موضوع استانداردسازی شود بعد از مدتی همه شهرها و همه بناهای شهری  شبیه سازی و یکسان سازی می شود، از یک نوع مصالح استفاده می شود و حتی گاه ممکن است منطبق با فرهنگ جامعه ما نیز نباشد.

بهره گیری از دانش، فلسفه و حکمت ایرانی در ساخت آثار معماری ایران

قهاری در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به ضرورت بازنگری در دروس دانشگاهی اظهار کرد: اگر معماران ما در محیط آکادمیک و فضای اجتماعی بتوانند اطلاعات بیشتری بگیرند و به گذشته معماری ایران، فرهنگ، فلسفه و حکمت ایرانی مراجعه داشته باشند و این دانش را در معماری معاصر به کار بگیرند، نتایج بهتری را به دنبال خواهد داشت. مهم ساخت یک باغ ایرانی به سبک هزار سال پیش نیست، بلکه استفاده از حکمت و فلسفه و نگرش ایرانی و اسلامی است که باید در ساخت آثار معاصر حضور داشته باشد.

وی افزود: اگر چه بهترین نوع مسکن، ساختمان و مساجد ما در دوران صفویه ساخته شده و هنوز هم الگوی ما قرار می گیرد اما این که برای زندگی امروز ما قابل استفاده هست یا خیر جای تردید وجود دارد.

قهاری پیشنهاد کرد: بهتر است  همان کاری که کشورهای مختلف مثل ژاپن انجام داده اند و نتیجه خوبی هم از آن گرفته اند، انجام دهیم. ژاپنی ها، فلسفه ، فرهنگ و حکمت خود را در مشرق زمین با معیارها و زندگی معاصر خود تلفیق کردند و هنوز هم در این زمینه کار می کنند که البته خودشان هنوز راضی نیستند و معتقدند که این کافی نیست.

رییس انجمن مفاخر معماری ایران یادآور شد: دانش یک معمار درباره معیارهای معماری گذشته ما می تواند به ایجاد یک معماری معاصر و مدرن که بتوان به آن معماری ایرانی و اسلامی معاصر  اطلاق کنیم، کمک کند.

باید اهمیت و تأثیرگذاری فرهنگ و حکمت ایرانی را باور کنیم و آموزش دهیم

این هنرمند معمار در پایان سخنانش گفت: ما خیلی نمی توانیم مردم را مجبور کنیم که سلیقه آنها بنا به معیارهای روز معماری معاصر جلب شود و همچنین نمی توانیم مجبورشان کنیم که در معماری دوران گذشته بسر ببرند. بنابراین فقط ارزش های متعالی فرهنگ را باید هم به دانشجویان آموزش دهیم و هم روی آن کار کنیم و به آن باور داشته باشیم که فرهنگ و حکمت ایرانی حرفی برای گفتن دارد که اگر این باور باشد می‌توان به نسل جوان منتقل کرد که شیفته مظاهر معماری غرب نشود.