"قلعه بندبن" قاسم آباد گنجینه ای زیبا از آثار باستانی گیلان

به گزارش خبرنگار مهر در رشت، بندبن، روستای زیبا و تاریخی است که در آن قلعه‌ ای سنگی، متعلق به دوران باستان وجود دارد که قدمت این قلعه به صدها سال پیش باز می گردد که ساکنان این نقطه جغرافیای از آن به‌ عنوان قلعه دفاعی در برابر حملات دشمنان دریای خود استفاده می ‌کردند.

در زیر این قلعه، راهها، راهروها و دالانهای برای تردد وجود داشته که نقشه زیرزمینی آن در حال حاضر موجود نیست، در معماری این قلعه از مواد و ترکیبات خاص و کم نظیری استفاده شده ‌است که با وجود رطوبت شدید هوا در حاشیه جنوبی دریاچه خزر آن را تاکنون پابرجا نگه داشته ‌است.

معماری بی نظیر قلعه بندبن سبب شگفتی کارشناسان یونسکو شده است

معماری بی نظیر در کنار زیبای چشم انداز قلعه، شگفتی کارشناسان یونسکو را سبب شده، زیرا در ساخت این قلعه، از ترکیب خاصی از زرده تخم مرغ و ساروج به منظور استحکام میان سنگها استفاده شده ‌است.

برج موجود، بخشی از یک قلعه بسیار بزرگ بوده که برج نگهبانی آن در بخش جنوبی قلعه و مشرف بر دهکده بندبن، هنوز نیز کاملا سالم باقیمانده‌ است.

این برج سنگی، به قطر 4.5 متر، هشت سنگ انداز سالم دارد. از خود قلعه جزء یک دیوار سنگی با ملاط گچ به طول پنج متر و به پهنای ۱۲۰ سانتیمتر چیز دیگری بر جای نمانده و بخش شمالی آن توسط جویندگان گنج و غارتگران آثار باستانی ویران شده‌ است در جبهه خاوری، درب قلعه به ارتفاع یک متر هنوز پا برجاست.

برج بندبن در فاصله هزارمتری روستای بندبن دهستان اوشیان از توابع بخش چابکسر شهرستان رودسر در پنج کیلومتری از غرب جاده رشت - چالوس بر بلندای کوهی صخره ای قرار دارد، این برج در نزد اهالی منطقه به " دُزبن "، " دِزبن " و " بندبن " شهرت دارد.

دسترسی به قلعه از راه شهر رودسر به روستای بندبن میسر است، باید وارد باغات مرکبات بندبن شد و با طی یک کیلومتر به برج رسید.

منوچهر ستوده در این باره نوشته " بنایی که مکنزی از آن یاد می کند برجی تنها نبوده بلکه قلعه نسبتا بزرگی بوده که بر پوزه کوهی، مسلط بر دهکده بندبن ساخته شده است."

قطر دیوار این برج از کف تا بالا، بین 100 تا 170 سانتی متر است، ارتفاع برج از کف اصلی در حدود هفت متر است و هشت سنگ انداز سالم دارد، در ضلع شمالی این برج دیوار سنگی به طول پنج متر و ارتفاع بین یک متر تا 60 سانتی متر باقی مانده است، از ضلع جنوب غرب به شمال شرقی، دیواری به طول 9 متر به ارتفاعی بین چهار تا دو متر دیده می شود، روی این دیوار درختان زیادی روئیده شده است، ضخامت این دیوار بیش از یک متراست.

این برج از سه جهت شیب و پرتگاه دارد و تنها راه دسترسی به آن ضلع غربی است، این برج دایره وار را با کشیدن دیوارهای قطور از سنگ و گچ تقویت کرده اند. برج اصلی، در منتهی الیه سمت غربی این دیوارها قرار دارد. این برج تاسیسات و ملحقات قلعه های مسکونی و نظامی بزرگ را ندارد. با توجه به موقعیت برج که در دریای کاسپین و منطقه ی بندبن و چایجان را می توان از آنجا زیر نظر گرفت، برج برای دید بانی و راهداری بوده است.

بهره برداری بهینه از بناهای تاریخی امری ضروری است

رئیس فراکسیون گردشگری مجلس در این ارتباط ضمن تاکید بر ضرورت بهره برداری بهینه از بناهای تاریخی گفت: کاربرد از این بناها نباید فقط به بازدید گردشگران محدود شود چرا که راه های مناسبتری نیز برای بهره برداری اقتصادی از بناهای تاریخی وجود دارد.

اسدالله عباسی بناها و آثار تاریخی را نشانه تمدن و فرهنگ مردم منطقه دانست و افزود: حفظ آثار تاریخی به خصوص بناهای تاریخی که در مناطق مسکونی شهرها واقع شده اند، به طور جدی نیازمند مشارکت مردمی است.

وی ادامه داد: مشارکت مردم در امر حفظ و نگهداری بناها و آثار تاریخی نیازمند فرهنگسازی و این فرهنگ سازی باید در اولویت برنامه های اجرایی در این حوزه قرار گیرد.

نماینده مردم رودسر و املش همچنین با اعلام اینکه امروزه صنعت گردشگری در دنیا به عنوان یک منبع مهم ارزآوری و اشتغال محسوب می‌ شود، افزود: اکنون کشورهای دنیا سعی دارند از میلیاردها دلار درآمد سالانه که در این صنعت نهفته است، سهم بیشتری را به خود اختصاص دهند و در واقع گردشگران بیشتری را جذب کنند.

وی با اشاره به اینکه امروزه به خروجی‌ های یک نظام اقتصادی تکیه می ‌شود، اظهارداشت: از این خروجی‌ ها می‌ توان به سطح درآمد ملی، نحوه استفاده از امکانات سلامت و بهداشت و سایر موارد اشاره کرد.

رئیس فراکسیون گردشگری مجلس با بیان اینکه از شاخصهای خوب برای توسعه‌ یافتگی میزان استفاده از امکانات موجود یک کشور نسبت به درصد استفاده از آنهاست، یاد آورشد: به این ترتیب کشورهای مثل ایران از انواع مواهب طبیعی مثل انواع معادن، سوختهای فسیلی و جدا از این نعمتها از یک ثروت دیگر نیز که حاصل تلاش گذشتگان و تاریخ پرفراز و نشیب آنهاست، برخوردار هستند، این ثروت همان آثار فرهنگی و تاریخی ایران است.

یک کارشناس ارشد باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی نیز در این باره گفت: سرزمین ایران از معدود بخشهای این کره خاکیست که کارنامه تمدن و هنر کهنی دارد و با داشتن سابقه ای دیرین، حجم عمده ای از رویدادهای تاریخی و تمدنهای بشری را به خود اختصاص داده است.

معرفی آثار تاریخی بخشی از توسعه فرهنگی و جذب گردشگری است

ولی جهانی افزود: آثار تاریخی، بخشی از هویت تاریخی هر قوم است که مطالعه، پژوهش و در نهایت معرفی این آثار بخشی از توسعه فرهنگی و جذب گردشگری است.

وی عنوان کرد: در گیلان که آب و هوا چندان سازگار با سازه های تاریخی نیست، آثار گرانسنگی به جای مانده است که حفاظت و معرفی آنها جزئی از وظایف فرهنگی ماست.

مولف کتاب قلعه های گیلان با اشاره به اینکه انسان در طول تاریخ برای دفاع از خویش همواره راه های گوناگونی را تجربه کرده است، افزود: زندگی در غارها شاید یکی از نخستین تجربه ها از این دست باشد و با گذشت زمان اقامتگاه انسان دارای دیوارهای دفاعی شد، به گونه ای که یک آبادی در داخل حصار یا قلعه جای گرفت.

وی گفت: در گیلان نیز قلعه در پیش و پس از اسلام در مناطق کوهستانی و جلگه ای شکل گرفت که متأسفانه بسیاری از آنها امروزه به ویرانه ها و تپه های باستانی تبدیل شده است.

کارشناس ارشد باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه شما در این کتاب، قلعه های گیلان را از لحاظ نحوه استقرار و وضع دفاعی به سه دسته جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی تقسیم کرده اید و آثار بجا مانده ای را در این تقسیمات جغرافیایی نام برده اید، احتمال اینکه هنوز آثار کشف نشده ای در استان گیلان باشد، وجود دارد، افزود: در مجموع بیش از دو هزار اثر تاریخی در گیلان وجود دارد که بیش از 90 قلعه تاریخی توسط نگارنده مورد شناسایی و بررسی قرار گرفته است.

وی در پاسخ به سئوالی مبنی براینکه در همین تقسیم بندی به دو ویژگی دفاعی و مسکونی برای قلعه های گیلان اشاره کرده اید، این تقسیم بندیها بیشتر بر چه اساسی شکل گرفته اند، اظهار داشت: با توجه به انبوه قلعه های باستانی در گیلان در تقسیم بندی آنها سعی شده قلعه های گیلان به سه بخش جلگه ای، کوه پایه ای و کوهستانی (قلعه های دفاعی و مسکونی) تقسیم بندی شود.

قلعه ها در گیلان جنبه دفاعی و مسکونی دارند

جهانی ادامه داد: تعدادی از قلعه ها در گیلان هم جنبه دفاعی و هم جنبه مسکونی دارند ماننده قلعه لیسار تالش این قلعه زمانی به عنوان دفاع از روستا یا شهری که در کنار آن قرار داشته استفاده شده و زمانی دیگر که شهر یا روستاهای اطراف آن آرامش داشته اند و از هیچ نقطه ای به آنها حمله نمی شد معمولا در چنین مواقعی نظامیان سعی می کردند، خانواده های خود را به داخل قلعه ببرند و به عنوان محل استقرار از آن استفاده کنند.

وی همچنین در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه پس از شناسایی قلعه های بجا مانده در استان گیلان آیا اقدامات حفاظتی یا بازسازی برای حفظ این قلعه ها انجام شده است، اظهار داشت: تعداد محدودی از قلعه های گیلان توسط سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی گیلان مورد مرمت قرار گرفته که از جمله می توان به قلعه رودخان اشاره کرد.

مولف کتاب قلعه های گیلان گفت: تعدادی دیگر از قلعه های استان بعد از شناسایی، ثبت و ضبط عملیات کاوشهای باستان شناسی در آن صورت گرفته که می توان به قلعه های مانند لیسار تالش، قلعه کول فومن و قلعه رودخان اشاره کرد.

وی با اشاره به تخریب برخی تپه های تاریخی گیلان یاد آورشد: ضرورت بازیابی و شناخت پیشینه ایران به ویژه استان گیلان یک ضرورت اجتناب ناپذیر است.

با این وجود استان گیلان با برخورداری از مواهب خدادادی و طبیعی از نگاه اکوتوریسم، تمدن و تاریخ از جایگاه قابل توجهی برخوردار است و با مشارکت دولت و مردم می‌ توان این میراثهای گرانبهای فرهنگی را معرفی و در برنامه‌ های گردشگری قرار داد، البته برای جلب مشارکت مردمی در زمینه حفاظت از آثار تاریخی و طبیعی باید فرهنگ ‌سازی لازم صورت گیرد.

استان گیلان از نگاه اکوتوریسم، تمدن و تاریخ از جایگاه قابل توجهی برخوردار است

معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گیلان در این رابطه با اشاره به مزایای صنعت گردشگری در کشوربه ویژه گیلان گفت: رونق اقتصادی و اشتغالزای، ایجاد انس و الفت، ارتباط میان ملتها و تعامل و تفاهم بین ‌المللی از نتایج و دستاورد های ارزشمند صنعت گردشگری است.

رضا علیزاده همچنین با اشاره به آیتمهای موثر در توسعه صنعت گردشگری افزود: ارتقای کیفیت خدمات گردشگری، ارتقای آموزش و ایجاد زمینه برای تربیت نیروی متخصص به ویژه در حیطه مدیریت جهانگردی و زبانهای مختلف دنیا، رفع موانع و ایجاد هماهنگی بین دستگاهها و ارگانهای دولتی و خصوصی، توسعه پژوهش و تحقیقات جهانگردی در توسعه صنعت گردشگری نقش موثری دارد.

وی با اشاره به اینکه استان گیلان نیز نظیر سایر مناطق کشوربه لحاظ برخورداری از آثار تاریخی و جاذبه‌ های گردشگری از غنای خاصی برخوردار است، بر لزوم حفاظت و مرمت آثار موجود تاکید کرد.

معاونت گردشگری میراث فرهنگی گیلان یاد آورشد: حفاظت و مرمت آثار باستانی و بافت تاریخی در استان گیلان از حساسیت ویژه ‌ای برخوردار است و محافظت از آنها موجب تحکیم ارزشها، باورها و تمدن تاریخی می‌ شود.

به هر حال جلوه‌ های معماری و باستان‌ شناسی بناهای تاریخی استان گیلان چنان در هم آمیخته ‌اند که جز جدایی ‌ناپذیر فرهنگ گیلان محسوب می ‌شوند از این رو باید درحفظ و احیای آثار و بناهای تاریخی استان توجهی ویژه شود چرا که این بناها سالانه میلیونها گردشگر را به سوی خود فرا می خوانند.