قلعه فلک الافلاک؛ سپهری بر فراز آسمان خرم آباد

به گزارش خبرنگار مهر در خرم آباد، قلعه فلک الافلاک بر بلندای تپه ای باستانی و طبیعی در مرکز شهر خرم آباد واقع شده است و دارای هشت برج و دو حیاط مستطیل شکل بوده است.

ارتفاع بلندترین دیوار این قلعه سترگ و باشکوه تا سطح تپه پنج متر و 22 سانتیمتر و مساحت کلی آن پنج هزار و 300 متر مربع و پلان بنای این قلعه تاریخی به صورت هشت ضلعی نامنظم است.

ورودی قلعه فلک الافلاک در جبهه شمالی و در برج جنوب غربی به عرض 10 متر و 20 سانتیمتر و ارتفاع سه متر ساخته شده و در ساخت این بنا از مصالحی چون خشت، آجر (قرمز و بزرگ)، ‌سنگ و ملات استفاده شده است.

از جمله نکات قابل تامل در این بنای بی نظیر وجود چاه قلعه به عمق 42 متر در حیاط اول و گریزگاه اضطراری در حیاط دوم است.

قلعه فلک الافلاک، شاهکار معماری دنیا

زیبایی و معماری شگفت انگیز قلعه فلک الافلاک موجب شده که این قلعه تاریخی و باستانی لرستان از سوی بسیاری از کارشناسان به عنوان یکی از شاهکارهای مهندسی و معماری دنیا لقب گیرد.

از زمان برپایی بنادر عهد ساسانی تا دوره های متاخر الحاقاتی به آن اضافه شده است (به خصوص در دوره صفوی و قاجار) و این اثر همان دژمعروف شاپورخواست است که در تاریخ ذکر شده است.

این قلعه به لحاظ موقعیت استراتژیکی خود در قرن چهارم هجری قمری به عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل بویه در آمد و از قرن ششم هجری پس از ساخته شدن شهر جدید خرم آباد این قلعه نیز بنام خرم آباد معروف شد و احتمالا نام فلک الافلاک در دوره قاجار به آن اطلاق شده است.

از بدو شکل گیری، این بنای عظیم و دیدنی تا به حال کاربری های سیاسی، نظامی، خزانه سلطنتی، مقر حکومتی، پادگان نظامی و زندان سیاسی داشته است و اکنون نیز به عنوان موزه باستانشناسی، مردم شناسی و آزمایشگاه مرمت اشیا و چایخانه سنتی از آن استفاده می شود.

این بنای کم نظیر مربوط به دوره ساسانی است و به شماره 883 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آزادسازی قلعه فلک الافلاک زمینه ساز ایجاد یک مجتمع توریستی جهانی

از مهمترین بخشهای قلعه می توان به موزه های باستان شناسی و مردم شناسی قلعه اشاره کرد که مورد استقبال همه مسافران و علاقمنمدان به فرهنگ و تمدن لرستان قرار گرفته است.

این قلعه در برخی منابع به نامهای "شاپور خواست"، سابر خواست" و "فلک الافلاک" نامگذاری شده است. در مجاور این قلعه باستانی چشمه پرآب نیز وجود دارد که زیبایی خیره کننده ای را به این بنای باستانی بخشیده است.

یکی از مواردی که به عنوان مصوبه سفرهای استانی هیئت دولت به لرستان همواره مطرح بوده است آزادسازی حریم این بنای تاریخی است که تاکنون اقداماتی در این زمینه انجام شده است.

تخریب کانون اصلاح و تربیت خرم آباد، تخریب 39 باب مغازه حریم این قلعه و بخشی از ساختمان ارتش در راستای اجرایی شدن مصوبات هیئت دولت و مجلس از جمله اقدامات صورت گرفته در این زمینه است.

این در حالیست که کماکان دانشگاه لرستان که در حریم قلعه فلک الافلاک قرار دارد اقدام به آزادسازی حریم این بنای سترگ نکرده است.

اختصاص 21 میلیارد تومان برای آزادسازی حریم قلعه فلک الافلاک

به گفته رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان یکی از مشکلاتی که در زمینه اجرای مصوبه آزادسازی حریم قلعه تاریخی فلک الافلاک وجود دارد این است که با وجود پرداخت پول ساختمان های دانشگاه لرستان در حریم این بنای باستانی هنوز این ساختمانها تخلیه نشده است.

محمد رحمدل پیش از این با بیان اینکه در دور دوم سفر هیئت دولت به لرستان ایجاد پنج موزه جدید از جمله موزه های مردم شناسی، باستان شناسی، مفرغ و موزه شهدا در لرستان به تصویب رسیده است، یادآور شد: سازمان میراث فرهنگی استان قصد دارد این موزه ها را در حریم قلعه فلک الافلاک بنا کند که هنوز دانشگاه لرستان این حریم را آزاد نکرده است.

وی ابراز امیدواری کرد که با آزادسازی حریم قلعه فلک الافلاک یک سایت تاریخی و فرهنگی بی نظیر در این محل ایجاد شود.

از سوی دیگر مطابق مصوبه هیئت دولت در سفر به لرستان مقرر شد اعتبار آزادسازی حریم قلعه فلک الافلاک از سوی دولت تامین شود.

این در حالیست که پیش از این نماینده مردم خرم آباد در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون عمران از گنجاندن این اعتبار در لایحه بودجه سال آینده خبر داده بود.

محمد رضا ملکشاهی راد در این رابطه اظهار داشت: در لایحه پیشنهادی سال 89 بیش از 21 میلیارد تومان اعتبار برای آزاد سازی حریم قلعه فلک الافلاک لرستان و طوس استان همدان اختصاص یافته است.

ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک در دستور کار قرار دارد

به هر حال به نظر می رسد تلاش برای آزادسازی این بنای تاریخی زمینه ایجاد یک مجموعه منحصر به فرد تفریحی، تاریخی و توریستی را فراهم خواهد کرد.

این مطلب از جهتی حائز اهمیت است که به گفته رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان ثبت جهانی قلعه تاریخی و باستانی فلک الافلاک به عنوان یکی از مصادیق نبوغ بشری و یکی از بناهای منحصر به فرد دنیا در دستور کار قرار دارد.

معنی نام "فلک الافلاک" در لغت به معنای "سپهر سپهران" و یا "فلک نهم" تعبیر شده است که به واقع نامی است شایسته این شاهکار ساخته شده به دست توانای معماران ایرانی.

این بنای شگرف تاریخی هر ساله همزمان با فصل نوروز مملو از گردشگران و مسافرانی است که برای دیدن یکی از شاهکارهای معماری دنیا لرستان را مقصد سفر خود قرار داده اند.