انسان بنا به ضرورت اجتماع و تمدن تشکیل می‌دهد

برودل در مقاله مهمی با عنوان "تاریخ تمدنها: گذشته اکنون را تبیین می‌کند" مخاطبان را متوجه اندیشمندانی چون یاکوب بورکهارت، آرنولد توین‌بی و فیلیپ بگبی می‌کند.

از نظر برودل دو اصطلاح تمدن و فرهنگ معنای نزدیک به هم دارند و گاهی این دو اصطلاح معادل یکدیگر تلقی می‌شوند.

برودل معتقد است تمدن مجموعه‌ای از ویژگیها و پدیده‌های فرهنگی است. وی تمدن را بیش از هر چیز فضا می‌داند یعنی آنرا قلمرو فرهنگی و یا به اصطلاح انسان‌شناسان آنرا "جایگاه" می‌داند.

جایگاه ممکن است گسترده باشد ولی نمی‌تواند خیلی محدود باشد. در این جایگاه انواع زیادی از کالاهایی که ویژگی فرهنگی دارند قابل تجسم هستند. گویشها، انواع غذاها، نظام اعتقادی، معماری خانه‌ها و ... را می‌توان در این جایگاه تجسم کرد.

رجایی در اینجا با متفاوت خواندن فرهنگ و تمدن آنها را معادل یکدیگر نمی‌داند. او معتقد است اگر چه فرهنگ و تمدن کاملاً به یکدیگر به هم پیوسته هستند ولی نباید آنها را معادل فرض کرد. تمدن به گونه‌ای نامتقارن با فرهنگ پیوند دارد اما تمدن در مقایسه با فرهنگ مقوله‌ای عام‌تر به شمار می‌رود.

اگر چه هر تمدنی صاحب فرهنگ است ولی همه فرهنگها تمدن به بار نمی‌آورند و تبدیل به تمدن نمی‌شوند.

توین‌بی معتقد است تمدن "حوزه محسوسی برای پژوهش تاریخی" است. تنها از راه بررسی تمدن است که سفر پر مخاطره انسان به تمامی آشکار می‌شود. این در حالی است که دیگر واحدهای مطالعه، تنها برخی از اجزای این سفر را نمایان می‌کنند.

به اعتقاد وی تمدن کوچکترین واحد پژوهش تاریخی است که هر گاه کسی تلاش کند تاریخ کشوری را بفهمد، به آن می‌رسد. در این تعریف، تمدن به منزله آیینه دستاوردهای کهنسال کشور در نظر گرفته می‌شود.

تعریف دیگری که از تمدن ارائه شده، تعریف ابن خلدون است. او معتقد است: "در این اجتماع نوین نوع انسان ضروری است و حکیمان این معنی را بدین سان تعبیر کنند که: انسان دارای سرشت مدنی است، یعنی ناگزیر است اجتماعی تشکیل دهد که در اصطلاح ایشان آن را مدنیت[تمدن/شهرنشینی] گویند و معنی عمران همین است."

ابن خلدون تمدن را با پولیس به معنای یونانی آن برابر گرفت. تصویر ارائه شده از سوی ابن خلدون، تصویر دقیقی از تمدن است. زیرا پولیس فراتر از مبنای قدرت سیاسی، واحدی اقتصادی، یا زمینه‌ای اجتماعی است.

پولیس جامعه‌ای استوار به خود است و سه عملکرد نظم سیاسی، رفاه اقتصادی و چارچوب فرهنگی را تحقق می‌بخشد و برای اعضای خود سرمشقی اخلاقی، حس معنایی و شیوه عمل فراهم می‌آورد.