چرمسازی هنری از دست رفته/ بازار صادرات همدان مغفول ماند

به گزارش خبرنگار مهر در همدان، با وجود این‌ پیشینه کهن، رشد این صنعت چندان با پیشرفت ها و فناوریهای روز همگام نبوده و طی سال‌های اخیر نیز با وجود پیشرفتهای‌ این صنعت در جهان، فعالان این حوزه در کشور و به خصوص استان همدان با چالش‌هایی برای توسعه این صنعت روبرو بوده اند، به طوری که امروز بازار کیف و کفش و صنعت چرم حکایت دیگری است و حتی در همدان که روزگاری سرآمد تولید کفش‌های مرغوب بود، تنها یادی از تولیدات مرغوب گذشته باقی مانده است و صنعت دستی چرمسازی که به عنوان یکی از حرفه‌های اصیل در استان همدان سابقه دیرینه دارد‌، در سراشیبی رکود قرار گرفته است.

صنعت و حرفه دباغی زمانی در این خطه تاریخی رونق و جنب و جوش فراوانی داشته است اما اینک معدود شاغلان این حرفه با ناامیدی و اجبار به حرفه رو به زوال خود ادامه می‌دهند.

صنعتگران چرمساز گلایه دارند که با وجود مشکلات فراوان به‌حال خود رها شده‌اند و هیچ تشکل و اتحادیه صنفی آنان را در برابر واسطه‌ها و عناصر غیر مسئول و فرصت طلب حمایت نمی‌کند.

صنعتگران چرم در همدان اتحادیه صنفی ندارند

تولیدکنندگان محصولات چرمی همدان همچنین بر این نکته تاکید دارند که همکارانشان در مناطق دیگر کشور حداقل صاحب اتحادیه و تشکل صنفی قانونمند هستند‌، اما حتی این اتفاق هم تاکنون در همدان نیافتاده ‌است.

این صنعتگران که اذعان می‌کنند، به اتکای تعصب حرفه‌ ای و علاقمندی ذاتی هنوز به تولید و حیات شغلی خود ادامه می‌دهند‌، بیم آن دارند که معدود تولیدکنندگان نیز به اجبار از چرخه این صنعت بومی خارج شوند و اصالت و ماهیت این هنر به کلی به بوته فراموشی سپرده شود.

بر اساس آمارهای غیر رسمی و به گفته چرمسازان تا سالهای نه چندان دور بیش از 300 واحد تولید محصولات چرمی در همدان فعالیت داشته ‌اند و در کارگاه بزرگ و کوچک بین سه تا۱۰‬ نفر صنعتگر ماهر اشتغال داشته‌ اند‌، اما در حال حاضر واحد های چرمسازی کج دار و مریز‌، بار این صنعت را به دوش دارند.

ورمزیار یکی از صنعتگران محصولات چرمی و صاحب یک کارگاه بزرگ در یکی از خیابانهای اصلی همدان، می‌گوید: قصد دارم برای تامین بخشی از هزینه‌های مربوط‌، این کارگاه بزرگ را واگذار و به مکانی کوچکتر نقل مکان کنم.

وی گفت: یکی ‌از مشکلات عمده تولیدکنندگان این محصول‌، صدور کارت تولیدی به جای جواز کسب است که هیچ اعتبار و کارآیی در بانکها و برخی سازمانهای اجرایی ندارد.

وی اضافه کرد: عیب بزرگ کارت‌های تولید این است که این گونه کارت ها برای فروشندگان محصولات صنعت چرم نیز صادر می‌شود در صورتی که اکثر قریب به اتفاق فروشندگان و مغازه داران محصولات چرم دست ساز‌، هیچ دخالتی در تولید این محصولات ندارند.

به گفته وی‌، کارت تولید در مواقع اقدام برای بهره مندی از تسهیلات بانکی هیچ گونه کارآیی ندارد و بانکها چنین مدارکی را برای تضمین وام بانکی معتبر نمی‌دانند.

یکی دیگر از فعالان این عرصه اظهار داشت: تا چند سال پیش تولیدات کیف و کفش چرمی زبانزد عام و خاص بودند و کیفیت بسیار دست ‌دوز و چرمی بودن این کالاها مایه افتخار مصرف کنندگان ایرانی در مقایسه با تولیدات سایر کشورها بود.

چرم های بی‌کیفیت وارداتی جایگزین تولید داخل شده است

شریفی گفت: تنوع مشکلات تولید‌کنندگان و نبود حمایت‌های لازم موجب شده تا با افزایش قیمت ‌تمام شده کیف و کفش و سایر مصنوعات چرمی تولید داخل، کالاهای بی‌کیفیت اما ارزان قیمت وارداتی جایگزین محصولات تولید داخل شوند.

یکی دیگر از تولیدکنندگان کیف و کفش همدان نیز مهم ترین دلایل گرانی این محصولات را وجود واسطه‌ها و دلالان ذکر کرد و گفت: در سال‌های اخیر افراد غیرحرفه‌ای و دلال محصولاتی با کیفیت پایین تولید و روانه بازار کردند که همین امر موجب گرانی بیشتر این محصولات شد.

علی موسی پور اظهار داشت: افزایش قیمت مواد اولیه و ورود بسیاری از کالاها و اجناس چینی موجب رکود در این صنعت شده و مشکلات متعدد صنعت چرم بسیاری از واحدهای تولیدی را از گردونه رقابت خارج کرد.

وی افزود: به‌ دلیل تداوم واردات بی‌رویه کالاهای چینی بسیاری از کارخانجات چرم محصولات نیم ساخته خود را به کشورهای اروپایی صادر می‌کنند و هرچه چرم گران‌تر می‌شود، کیفیت آن به‌خاطر کمبود نقدینگی و در نتیجه مشکلات تامین مواد اولیه به‌شدت کاهش می‌یابد.

کیف و کفش چینی و تایلندی بازارهای همدان را قبضه کرده اند

احمد محسنی تولید کننده و فروشنده کیف و کفش نیزگفت: در سال‌های اخیر حضور پررنگ کیف و کفش چینی و تایلندی در بازارها و عرضه این محصولات با کیفیت و قیمتی به ‌مراتب پایین‌تر از تولیدات داخلی موجب شده تا مصرف‌کنندگان گرایش بیشتری به استفاده از این محصولات نشان دهند.

وی افزود: با این روند اکنون بسیاری از کارگاه‌های تولیدی کیف و کفش حتی در شهرهایی که روزگاری مرکز اصلی تولید این محصولات در کشور بوده‌اند، به تعطیلی کشانده شده و اندک کارگاه‌های باقی مانده با حداقل ظرفیت تولید روزگار می‌ گذرانند.

یکی دیگر از تولیدکنندگان محصولات دست ساز چرمی در بازار قدیم همدان در این‌ باره از تغییر و نوسانهای فزاینده قیمت مواد اولیه در بازار چرم گله مند است و می‌گوید: تولیدکنندگان محصولات چرمی سرمایه و امکان تهیه مواد اولیه برای مدت طولانی ندارند و ناچارند اجناس مورد نیاز خویش را جزئی تهیه کنند‌، اما افزایش روز به روز قیمت‌ها برای آنان مشکل ساز شده است .

این تولیدکننده افزود: در شرایط دشوار تولید محصولات دست ساز چرمی و گرانی مواد اولیه‌، واردات بی‌رویه و غیراصولی محصولات مشابه خارجی نیز‌، کمر این گونه تولیدکنندگان داخلی را شکسته است.

صادرات سالامبور و چرم خام در مقابل واردات محصولات چرمی بی کیفیت

وی گفت: محصولاتی که به جای صنایع چرمی به خصوص از کشور چین وارد ایران می‌شود اصلا چرم نیست و کیفیتهای بسیار نازلی دارند که حتی یک صدم دوام کالای ایرانی را هم ندارند.

وی افزود: در صورت حمایت از صنعتگران مصنوعات دست ساز چرمی و تهیه مواد مرغوب و مناسبت‌، صنایع چرم قابل صدور به تمام کشورهای جهان خواهد بود.

به گفته وی، متاسفانه چرم خام و سالامبور ایران به بهای نازل از کشور خارج می‌شود و به جای آن محصولات فرآوری شده و چرم آماده وارد می‌شود که موجب افزایش قیمت تمام شده محصولات داخلی و روی گردانی مشتریان و رکود بازار داخلی می‌شود.

نگاهی به وضعیت دست اندرکاران این حرفه بیانگر تلاش مضاعف آنان در زنده نگهداشتن این صنعت در استان همدان است که انتظار می رود مسئولان استان همدان قبل از آنکه این افراد با مشکل جدی مواجه شوند فکری چاره کنند.

یکی دیگر از فعالان عرصه صنایع دستی استان همدان با بیان اینکه وضعیت صنایع دستی همدان خوب نیست واز یک سو هزینه‌های بالای تولید و از سوی دیگر رقابت ناعادلانه اجناس صنایع دستی ایران و مشابه خارجی آن‌ها در بازارهای سنتی، مانع از رشد جدی و درست این هنر در همدان شده است، عدم حمایت اصولی از هنرمندان صنایع دستی را یکی از مهمترین مشکلات آن می‌داند و می‌گوید: چرم یکی از هنرهای مهم و معروف همدان است که در شرف نابودی بوده و کمتر استادکاری در این رشته فعالیت می‌کند. همین اتفاق برای مس ‌گری و فرش‌بافی هم افتاده است و تا 50 سال قبل فرش‌ بافی یکی از هنرهای مهم همدان بود اما امروز به ندرت و خیلی انگشت‌شمار دار قالی همدانی پیدا می‌شود.

در همین خصوص معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان همدان با بیان اینکه اتحادیه صنفی برای فعالان صنعت چرم وجود ندارد، اظهار داشت: متاسفانه عدم هماهنگی فعالان این عرصه با یکدیگر باعث شده تا آنها از دارا بودن اتحادیه محروم شوند.

بهجت عباسی ادامه داد: از آنجایی که تشکیل اتحادیه مستلزم وجود حداقل هفت تعاونی هماهنگ است، افزود: در حال حاضر تعاونی های چرم در همدان فعالند امام به دلیل عدم هماهنگی بین آنها اتحاد بین هفت تعاونی صورت نگرفته و به این دلیل اتحادیه تشکیل نشده است.

بازار موتاب خانه همدان مرمت شده است

وی از مرمت بازار موتاب خانه همدان خبر داد و با اشاره به اینکه سازمان میراث فرهنگی همدان 100 درصد هزینه مرمت این بازار را متقبل شده است، گفت: طبق قانون مرمت 50 درصد هزینه باید از سوی بازاریان و 50 درصد مابقی از سوی سازمان پرداخت می شد که سازمان میراث فرهنگی با توجه به لزوم مرمت این بازار و نیز توجه به درآمد پایین قشر فعال در این بازر که اکثر آنها به حرفه چرم سازی مشغول هستند، 100 درصد هزینه را پرداخت کرد.

وی هدف از این اقدام را تقویت صنعت چرم همدان و ایجاد محیطی مناسب برای فعالیت این قشر عنوان کرد و گفت: انسجام واحد های تولیدی در این بازارچه مناسب تر است.

وی تعداد کارگاه های فعال چرم در استان همدان 186 کارگاه و تعداد فعالان این حرفه را 694 نفر عنوان کرد و گفت: بیشترین تعداد این کارگاه ها با 150 کارگاه در شهرستان همدان قرار دارد که 600 نفر در این کارگاه ها فعال هستند.

وی در توضیح سئوال مبنی بر اینکه چرا از صدور جواز کسب برای این واحدها خودداری می شود و تنها به صدور کارت تولیدی بسنده می شود، گفت: این قشر به دلیل نداشتن صنف مشخص از دریافت جواز کسب محرومند اما سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی استان همدان برای کارگاه های تولیدی و تجاری پروانه تولید و برای کارگاه های خانگی کارت شناسایی خانگی صادر می کند.

هنوز هم فرآوری چرم همدان به شکل سنتی انجام می شود

وی با بیان اینکه کارگاه های خانگی در فضایی محدود نیز امکان فعالیت دارند، گفت: در حال حاضر اکثر صنایع دستی همدان به شکل سنتی فعالیت می کنند و هنوز هم فرآوری چرم همدان به شکل سنتی انجام می شود.

عباسی در ادامه به از دست دادن بازار صادرات چرم همدان اشاره کرد و با بیان اینکه متاسفانه پارسال هیچ گونه صادراتی از چره همدان انجام نشد، گفت: واردات بی رویه محصولات بی کیفیت از کشورهای چین، ترکیه و ایتالیا باعث از بین رفتن بازار صادرات این محصول شده است به نحوی که پایین بودن تولیدات وارداتی کشور چین این حرفه را با مشکل مواجه کرده است.

معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان همدان گفت: مردم در خرید کیف و کفش به طراحی و پایین بودن قیمت ها توجه دارند که این امر باعث شده تولیدات چینی در سبد خرید مردم قرار گیرد.

چرم همدان بازار صادرات را از دست داد

عباسی ادامه داد: از آنجایی که هزینه تولید کیف و کفش چرمی به شکل سنتی بالاست مردم تمایلی به خرید این محصولات ندارند که این امر باعث شده تا بازار صادرات چرم از بین برود.

به هر حال به نظر می‌رسد صنعتی با این قدمت نیازمند عزم ملی و اراده مسئولان برای رونق و شکوفایی است زیرا با هدفگذاری‌های دولت مبنی بر توسعه صادرات غیرنفتی به‌عنوان موتور محرک اقتصاد چنین صنایعی ‌می‌توانند بال‌های پرواز ایران به سوی هدف برترین کشور منطقه در افق 1400 باشد.