موزه هیئات و مناسک آیینی باید ایجاد شود

به گزارش خبرنگار مهر در قم، حجت‌الاسلام مرتضی وافی شامگاه جمعه در دهمین نشست از سلسله نشستهای عاشورا پژوهی، چهل منزل تا اربعین که با موضوع «جایگاه شعر و موسیقی در عرصه مداحی» در قم برگزار شد،  با انتقاد از عدم وجود آثاری از مناسک آیینی در موزه‌های مردم شناسی تصریح کرد: در موزه‌های مردم شناسی همه چیز به چشم می‌خورد بجز نمادهای مذهبی و مناسک آیینی و به همین دلیل ضرورت موزه هیئات و مناسک آیینی احساس می‌شود.

وی در ادامه کارکرد‌های هیئات را مورد توجه قرار داد و گفت: ما باید کارکرد‌های اجتماعی هیئات و همچنین نوع دید خودمان را نسبت به هیئات توسعه دهیم که لازمه آن توجه به هیئات مذهبی به اندازه موسسات فرهنگی کشور است.

حجت‌الاسلام وافی تاکید کرد: باید موسسه‌های غیر دولتی با حمایتهای مالی به صورت تخصصی فعال شوند و در زمینه‌های مختلف مناسک آیینی کار کنند.

اجرای هنرمندانه مداحی، دلها را بسمت پیام و فرهنگ حسینی سوق می‌دهد

دبیر شورای عالی مسجد مقدس جمکران با بیان اینکه در جامعه ما مداحی و مرثیه سرایی از جایگاه و شأن ویژه‌ای برخوردار است، گفت: فارغ از هر گونه شعار و شعار زدگی به طور خاص حدود دو ماه از زمان مناستهای جامعه ما به چنین ظرفیتی اختصاص دارد.

وی با اشاره به تعظیم شعائر حسینی در دو ماه محرم و صفر خاطرنشان کرد: یکی از ارکان مجالسی که در مناسبت‌ها مختلف به منظور تعظیم شعائر حسینی برگزار می‌شود مادحان و ذاکران اهل بیت(ع) هستند.

دبیر شورای عالی مسجد مقدس جمکران تصریح کرد: مادحان و ذاکران اهل بیت(ع) با هنر و اجرای هنرمندانه خویش می‌توانند دلها را به سمت و سوی پیام و فرهنگ حسینی سوق دهند که بر همین اساس برخی از نشستهای این مرکز بر اساس این مقوله شکل گرفته است.

وی جریان مداحی را مقوله آسان‌نمای پیچیده معرفی کرد و بیان داشت: عرصه مداحی اهل بیت(ع) گرچه مفهوم و واژه‌ای سهل به نظر می‌آید اما کسانی که به این مقوله وارد شده‌اند می‌دانند که مداحی جریان بسیار مهم و قابل تامل و پیچیده‌ای است.

وافی با اشاره به ضرورتهای ورود به مقوله مداحی خاطرنشان کرد: معمولا در بیشتر نشستها و همایش‌هایی که با موضوع مداحی برگزار می‌شود بیشتر به برخی از کلیات از جمله تذکرات کلی، آسیب‌شناسی مبهم، آداب کلی اکتفا می‌شود که گرچه همه ااینها لازم است اما هیچ زمان کارگشا نبوده‌اند.

دبیر شورای عالی مسجد مقدس جمکران افزود: یکی از آفتها در ورود به مقوله مداحی این است که ما تمام مشکلات و آسیبها را به دوش این جبهه عظیم تبلیغی بگذاریم و حضور عناصر تاثیرگذار فرهنگی را در این عرصه از یاد ببریم و از آسیب‌هایی که متوجه برنامه‌ریزان و متولیان به عنوان شکل‌دهندگان پازل بزرگ مقوله مداحی هستند،‌ غفلت کنیم.

مدیر مرکز مطالعات راهبری خیمه به ارائه راهکارهایی در این زمینه پرداخت و گفت: باید در مقوله مداحی از پرداختن صرف به کلیات پرهیز کنیم و به جای آن تمام گزینه‌ها، معیارها و مولفه‌هایی که در مقوله مداحی قابل بررسی است به طور جداگانه بپردازیم.

تاریخ،‌ ادبیات و موسیقی ارکان اصلی در مرثیه‌خوانی است

در ادامه این نشست ریاست هیئت علمی دفتر مطالعات هنر آئینی (مها) تاریخ،‌ ادبیات و موسیقی را سه رکن اصلی در مرثیه‌خوانی دانست و اظهارداشت: شاعر بر اساس رویدادهای تاریخی شعر می‌سراید و عده‌ای نیز در عرصه موسیقی این شعر را به آهنگای مناسب آراسته و عرضه می‌کنند.

مهدی امین فروغی با انتقاد توجه بیشتر شعرا به ظلم‌ها و ستمگری‌ها در عرصه عاشورا خاطرنشان کرد: گرچه عاشورا یک طرف ظلم‌ها و ستمگری‌های دشمنان واز  طرف دیگر کرامت‌ها،‌ جوانمردی‌ها و بزرگمردی‌های اولیاالله است اما شاعران بیشتر ظلم‌ها و ستمگری‌ها را دستمایه اشعار خود می‌کنند.

این کارشناس نغمات آیینی با بیان اینکه اعمال و رفتار اولیا وجدآور و اعمال و رفتار دشمنان غم‌انگیز است، گفت: اهل موسیقی نیز وقتی می‌بینند بیشتر اشعار از ظلم‌ها سخن می‌گوید آهنگ‌هایی مناسب با آن تنظیم می‌کنند که یک نوحه به وجود می‌آید.

وی تأکید کرد: باید در عرصه شعر به دو سوی قضیه عاشورا پرداخته شود.

در ادامه حجت‌الاسلام وافی در این زمینه گفت: کربلا یک تابلوی دوسویه است که فعل حق و فعل مخلوق در آن مشاهده می‌شود و به استناد تاریخ در کلام حضرت زینب نیز این گونه آمده است.

یک شاعر آیینی کشور نیز در ادامه این نشست خاطرنشان کرد: شهید مطهری نیز در کتاب «حماسه حسینی» با عنوان برگ سیاه و برگ روشن حادثه کربلا به این مقوله پرداخته و آن را مورد آسیب‌شناسی قرار داده است.

محمد جواد شرافت با بیان اینکه براساس تقسیم بندی که برخی از بزرگان کرده‌اند حادثه کربلا چهار بعد حماسه، عرفان، آرمان و مصیبت دارد، ابراز داشت: هر موقع یکی از این ابعاد را بیشتر از بقیه جلوه دهیم به نحوی حق خود را به حضرت سیدالشهدا به درستی ادا نکرده‌ایم.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه بعد مصیبت پررنگ‌تر از بقیه ابعاد عاشورا شده است بیان داشت: البته در این میان آثاری همچون مثنوی پرشور و ماندگار «عمان» نیز وجود دارد که نگاه صرفا عرفانی به حادثه عاشورا دارد و به ابعاد دیگر قضیه نپرداخته است.

این شاعر آیینی افزود: مرثیه بیشتر عواطف را تحت تأثیر قرار می‌دهد که یکی از دلایل ماندگاری حادثه عاشورا نیز همین است.

شرافت با بیان اینکه شعرا سه عنصر عاطفه، خیال و اندیشه را درون مایه شعر خود قرار می‌دهند، اظهار داشت: مشکلی که در رابطه با آثار عاشورایی وجود دارد فقدان اندیشه است و زمانی که اندیشه نباشد آثار بیشتر در محورهای دیگر قرار می‌گیرد.

این شاعر آیینی افزود: در میان آثار فاخر در زمینه عاشورا می‌توان به مجموعه «گنجشک و جبرییل» اثر مرحوم سید حسن حسینی اشاره کرد که به شکل جامع و شاعرانه‌ای به خوبی تمام ابعاد حادثه عاشورا پرداخته است.

تیم‌هایی از شاعران،‌ آهنگ‌سازان و مداحان در عرصه مرثیه خوانی تشکیل شود

امین فروغی در ادامه این نشست با بیان اینکه نوحه تصنیفی است که مضمونی مذهبی دارد و برای مناسبت آیینی ساخته می‌شود خاطرنشان کرد: در گذشته و اکنون در عرصه موسیقی، "شاعر"، "آهنگ‌ساز" و "خواننده" یک تیم سه نفره تشکیل داده و با شناخت سلایق و دغدغه‌های یکدیگر به ارائه آثار می‌پردازند.

وی افزود: در عرصه مرثیه خوانی نیز باید تیم‌های سه نفر متشکل از شاعران،‌ آهنگ‌سازان و مداحان به وجود آید تا آثار خروجی تأثیر‌گذاری بیشتری بر روی مخاطبان داشته باشد.

حجت‌الاسلام وافی در زمینه توجه بیشتر شعرا به یک بعد واقعه عاشورا گفت: ما منابعی که بتوانیم شعرا را به آن سو سوق دهیم تا با استفاده از آن شعر پرمایه بسازند نداریم لذا بعد اندیشه در زمینه شعرهای عاشورا کم‌رنگ‌تر است.

وی با بیان اینکه بعد اندیشه باید از شام غریبان شروع شود، ابراز داشت: اگر بعد مرثیه و مصیبت پر رنگتر می‌شود به دلیل عدم وجود منابعی است که شاعر بتواند به آن مراجعه کند به همین دلیل تمام اشعار شاعر به عزاداری ختم می‌شود.