یادگاری نویسی برآثار تاریخی محصول تخلیه درونی/ پسرها یادگاری نویس ترند

به گزارش خبرنگار مهر در شیراز، استان فارس حدود 30 درصد از آثار تاریخی کل کشور را به خود اختصاص داده و وجود بیش از سه هزار اثر تاریخی به خوبی شاهد این ادعاست که نبض تپنده میراث فرهنگی کشور در استان فارس جای دارد.

استان فارس بر همین اساس نیز بناهای تاریخی شاخصی را در خود جای داده به گونه ای که دو اثر ثبت شده جهانی شامل تخت جمشید و پاسارگاد متعلق به فارس است. البته در این مابین عوامل مختلفی سبب شده که میراث تاریخی استان فارس دستخوش تحولات منفی شود که از آن جمله می توان عوامل طبیعی نظیر باران، زلزله و یا عوامل انسانی را نام برد.

در بخش عوامل انسانی یکی از مواردی که به صورت واضح و مستمر روی می دهد و به عنوان یک اپیدمی در سطح جامعه دیده می شود پدیده "یادگاری نویسی بر روی آثار تاریخی" است. بر این اساس در استان فارس به وضوح آثار تاریخی متعددی را می توان مشاهده کرد که سطح آن پوشیده از یادگاری نویسی است. حال چه در آثار بسیار شاخص نظیر تخت جمشید و چه در آثار دیگر این پدیده و یا آسیب قابل روئیت بوده و از آن می توان به عنوان وجه مشترک تمام آثار میراثی استان فارس نام برد.

مقابله با این پدیده غیر فرهنگی در چند بخش قابل تعریف است یکی بخشهای برخوردی و دیگری بخشهای فرهنگی و آموزشی که البته در حوزه بخشهای فرهنگی باید بروز چنین پدیده ای به صورت علمی آسیب شناسی شود و پس از آن به دنبال راهکاری مقابله با ترویج آن بود.

خبرگزاری مهر بر همین اساس موضوع را در میزگرد "آسیب شناسی یادگاری نویسی بر روی آثار تاریخی" با دو تن از اساتید دانشگاهی نورالله محمدی عضو هیئت علمی بخش روانشناسی بالینی دانشگاه شیراز و محسن فلاح عضو هیئت علمی بخش مدیریت و برنامه ریزی آموزشی دانشگاه شیراز در میان گذاشته است.

*ریشه یادگاری نویسی بر آثار تاریخی را در چه عللی ارزیابی می کنید؟

خادمی: من احساس می کنم که این موضوع به حس تخلیه فردی بر می گردد، فرد می خواهد اطلاعات یا هویتی را به شکلی منتقل کند که این اعلام حضور کردن به وسیله فرد در قالب یادگاری نویسی بر روی آثار تاریخی صورت می گیرد بدون اینکه متوجه عنصر تخریبی آن شود از این رو بخشی از این مسئله به شخصیت فرد و یا هویت شخصی او بر می گردد و بخشی از این پدیده نیز به فرهنگ یادگاری نویسی مربوط است.

در اساس یادگاری نویسی کاری درستی است و در نمایشگاه های بزرگ و مناسبتهای بزرگ نیز می بینیم که دفتری به رسم یادبود در آن مراسم گذاشته می شود و بازدید کنندگان نتایج بازدید خود و یا تقاضاها و پیشنهادات خود را در آن دفتر می نویسند ولی اینکه چرا یک بازدید کننده از میراث فرهنگی بدون توجه به اینکه کجا دارد مطلب یادگاری خود را می نویسد بحثی است که باید با توجه به ماهیت فرهنگی آن مورد بررسی قرار گیرد.

یادگاری نویسی امری غلط نیست اما اینکه در کجا این کار انجام می شود و در چه جایگاهی رخ می دهد باید مورد دقت قرار گیرد.

محمدی:یکی از علتهای این پدیده علت محیطی است به این معنا که در مکان هایی که آثار باستانی قرار دارند وقتی مراجعه می کنیم می بینیم که آثاری بر روی آن حک شده و تخریبهایی صورت گرفته و خود این محیطی چنین تداعی در ذهن ایجاد می کند که این یک تابلو است و من نیز می توانم بر روی این تابلو یادگاری بنویسیم و این یعنی فرد یک مقایسه روانشناختی انجام می دهد و همچنین وقتی رفتاری در جامعه می بینیم که توسط افراد در حال رخ دادن است معمول و منقطی بودن آن در ذهن خود به خود پذیرفته می شود.

علت دیگری که در این تخریبها باید توجه شود اینکه عمده این تخریبها توسط چه کسانی انجام می شود و گمان می کنم این امر در سنین نوجوانانی رخ می دهد و بعید است که افراد بزرگسال چنین کاری را انجام دهند و در این راستا باید خصوصیت دوره نوجوانی را توضیح داد.

نوجوانی، دوره اثر گذاری و هویت یابی و دوره روی صحنه بودن است یعنی نوجوان احساس می کند یک جاه هایی باید اثراتی را ایجاد کند که مورد توجه و محبت قرار گیرد و گمان نمی کند که چنین آثاری که در آثار تاریخی ایجاد می کند اثرات تخریبی دارد.

این پدیده را می تئوان در جنبه های دیگری نیز مورد توجه قرار داد، به لحاظ روانشناسی وقتی در یک محیط قرار می گیریم باید تحرک داشته باشیم و دیگران نیز ما را ببینند و محیطی های نظیر محیط فرهنگی محوطه های تاریخی که در کنار آن مسائل تفریحی ، ورزشی و... دیده نمی شود وقتی نوجوان در چنین محیطی قرار می گیرد خسته می شود و باید بتواند خودش را نشان دهد.

این موقعیتهای فرهنگی موقعیتهای انفعالی هستند یعنی نوجوان و جوان امکان تحرک و یا رفتار برون ریزی و تخلیه آنها را ندارد بنا بر این دست به راه دیگری می زند که همان تخلیه از راه تخریب است.

به هر صورت این امر یک آسیب به شمار می آید و به لحاظ روانشناسی یک بیماری محسوب می شود و دامن گیر طیف سنی محدودی است.

*در پدیده یادگاری نویسی به چه میزان جنسیت افراد تاثیر دارد؟

محمدی: به طور معمول برون ریزی رفتار در پسرها بیشتر مشاهده می شود و رفتارهای پرخاشگرانه نیز در آنان بیشتر از دختران است به خاطر اینکه اجتماع و خانواده ها شرایط برون ریزی برای آنها را فراهم کرده اند، همین که پسری در اجتماع دعوا می کند کمتر مورد فشار خانواده و اجتماع قرار می گیرد اما دختران در حوزه برون ریزی کمتر مشاهده می شوند.

ما رفتارهای درون ریزی مثل افسردگی، غم و اندوه را در دختران بیشتر می بینیم و یا اینکه در مورد یادگاری نویسی می توان چنین طرح کرد که دخترها به خاطر عفافی که دارند از اینکه نامشان در جایی نوشته شود نگران هستند.

همچنین آقایان بیشتر به صورت دسته جمعی به تفریح می روند و اینکه گروهی از یک جنس با هم باشند امکان اینکه رفتارهایی نظیر تخریب را انجام دهند بیشتر می شوند اما دخترها اگر هم به صورت گروهی به تفریح یا مسافرت بروند در این حوزه ها چندان وارد نمی شوند.

خادمی: شرایط فرهنگی جامعه و محیط نیز نقش مهمی در این جریان دارند ضمن اینکه در تعیین جنسیت یادگاری نویسان چنین به نظر می رسد آقایان بیشتر علاقمند به این کار هستند و فرصتها را غنیمت می شمارند.

در این خصوص باید یک کار پژوهشی انجام داد و ما نیز چنین آمادگی را داریم که با کمک میراث فرهنگی استان پروژه ای را تعریف کنیم و این را به عنوان یک کار تحقیقاتی در دست اقدام قرار دهیم.

*در مورد یادگاری نویسی به چه میزان می توان ریشه های این پدیده را ناشی از میل انسان به جاودانگی دانست؟

خادمی: هیچیک از یادگار نوشته ها، ما را به شخص خاصی رهنمون نمی کند و باید گفت اگر بخواهیم فرد یادگاری نویس را پیدا کنیم هیچوقت آن را نمی توان یافت از این رو باید گفت این پدیده یک رفتار احساسی و عاطفی است.

اینکه فردی یک یادگار نوشته ای را که همنام اسم اوست می بیند که در گذر زمان نیز پاک نشده و سر جای خود باقی مانده وی نیز ترغیب می شود چنین کاری را انجام دهد و هیچ منطقی نیز در این کار حاکم نیست و فرد می خواهد خودش را به ظهور برساند.

محمدی: در سطح شهر برخی از تابلوهای تبلیغاتی گران تر از دیگر تابلوها هستد چراکه گرانی آنها بسته به میزان حضور انسانها در آن منطقه خاص دارد و در مورد یادگاری نویسی نیز انسانها فرصت پیدا می کنند اثری را از خود برجای بگذارند چراکه در آن محل افرادی زیادی رفت و آمد می کنند و شاید کسی اثر وی را دیده و او را بشناسد این یعنی چنین رفتاری یک رفتار احساسی است.

همچنین یک سری رفتارهایی وجود دارند که به آنها رفتارهای مهارنایافته گفته می شود. این رفتارها مثل جلب توجه، احساس نیازی هستند که به محض اینکه نیازی در یک فردی ایجاد می شود دیگر فیلترهای اجتماعی، روانشناسی و عقلانی وجود نخواهد داشت و باید ارضا شود از این رو بین نیاز و رفتار در این بخش فاصله ای وجود ندارد و فرد احساس می کند که باید نامش در این محدوده خاص وجود داشته باشد و دیگر به تبعات اجتماعی و فرهنگی آن توجهی نمی کند.

در سطح شهر نیز نوجوانان و جوانان موتورسوار و رانندگان خودرو را می توان مشاهده کرد که مشغول لایی کشیدن و یا انجام کارهای خطرناک هستند و باید گفت چه کسی آنها را می شناسد؟ اما این افراد چنین کارهایی را انجام می دهند و آنها احساس می کند که مردم او را می بینند و می شناسند و براین اساس احساس خوبی خواهند داشت اما کسی او را نمی شناسند و شاید کار این افراد را نیز دوست نداشته باشد.

*راهکارهای مقابله با رواج چنین پدیده ای چیست؟

خادمی:در ابتدای امر باید این حرکت به یک منکر تبدیل شود و در عین حال مقابله با آن نیز معروف شود.

در راهکارهای بعدی می توان تابلوهایی را در محوطه های تاریخی تعبیه کنیم تا بازدید کنندگان در این تابلوها مطالب خود را بنویسند و بعد، از این یادگار نوشته هایی که بر روی تابلوهای تعبیه شده نقش بسته عکس گرفته شود و در یک مجموعه به چاپ برسد و در این بخش توانسته ایم به صورت غیر مستقیم یادگاری نویسی را در جایگاه خودش ترویج کنیم.

همچنین می توان دفاتری را در خروجی محوطه های تاریخی قرار دارد که افراد در آن یادگاری بنویسند البته نه مثل یادگاریهای که بر روی آثار حک می شود که فقط اسم و تاریخ در آن نقش بسته بلکه فرد نظرش را نیز بدهد و ما در حقیقت یادگاری نویسی را در جهت ایجاد معرفت، شناخت و ارزش مداری و ارزش محوری جهت می دهیم.

کاری دیگری که باید انجام داد فرهنگسازی در خود نیروهای شاغل به کار در میراث فرهنگی است تا سلول به سلول آنها در جهت حفاظت از آثار باستانی فعال و پر تلاش باشد ضمن اینکه باید برنامه های مختلف فرهنگی ساخته شود تا در این خصوص فرهنگسازیهای لازم صورت گیرد.

محمدی: برای مقابله با این پدیده چند راهکار علمی و عملی وجود دارد یکی اینکه در اساس این پدیده مورد تحقیق قرار گیرد که افراد با چه انگیزه ای به این کار مبادرت می ورزند.

یکی دیگر از راه های برون رفت از این مسئله نیز که به سرمایه گذاری مراکز فرهنگی نیاز دارد این است که ارزش این آثار تاریخی به خوبی مطرح و معرفی شود و باید دانست که افرادی که چنین کاری را مرتکب می شوند ارزش این آثار تاریخی را نمی دانند. مثل انسانی که وقتی برای خودش ارزش قائل نباشد دست به هر کاری می زند.

در حال حاضر آنچه در اجتماع رخ می دهد این است که فرد بداند که فلان اثر تاریخی در چه زمان ، کجا و به دست چه کسی ساخته شده که البته این اطلاعات نیز مهم است اما باید ارزش این آثار نیز مورد تعریف قرار گیرد.

همچنین باید گفت که عکسهای جذاب و زیبا را در قابهای گران قیمت قرار می دهند و در مورد آثار تاریخی نیز وضعیت به همین ترتیب است و باید محوطه ها را با شیشه ها و وسایلی مخصوص از بازدید کنندگان با فاصله نگه داشت چراکه افراد با لمس کردن چنین پدیده هایی چیزی به دست نخواهند آورد بلکه با مشاهده و صحبت کردن در مورد آن سودی را نصیب خود می کنند.

به گزارش مهر، به هر حال پدیده غیر فرهنگی یادگاری نویسی بر آثار تاریخی امری است که در استان فارس به خوبی قابل مشاهده است و اتخاذ تدابیری برای مقابله با این امر باید در دستور کار مسئولین قرار گیرد و در این راستا راهکارهای پیشنهادی از سوی پژوهشگران و اساتید دانشگاهی می تواند بسیار چاره ساز و موثر باشد.

.........................................................

هژیر فتحی و هادی فتحی