ضرورت تداوم شادی مشروع/ توفیق شب‌زنده‌داری عامل شادی‌بخش رمضان است

بررسی شادی اسلامی در شورای انقلاب فرهنگی

حجت الاسلام سیدمحمد سادات منصوری رئیس مرکز پاسخگویی به شبهات دینی و مشاور فرهنگی- دینی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با جایگاه شادی در اسلام و ماه رمضان با اشاره به اینکه پروژه ای در شورای انقلاب فرهنگی در رابطه با شادی در اسلام و اشکال مختلف آن در جریان است گفت: برای تعریف شادی ابتدا باید ظاهری و باطنی بودن آن را تعریف کنیم. بدین معنا که آیا حالت خاصی در چهره و رفتار افراد بروز کرده یا حالتی در درون وی صورت گرفته تا وی را شادمان کرده است.

وی با اشاره به اینکه باید شادی را امری باطنی بدانیم افزود: باطنی تعریف کردن شادی یعنی در باطن فرد تغییری رخ داده که حالت خوشایندی ایجاد کرده و این درجه خوشایندی به نوعی است که در چهره وی این فر شادمانی مشاهده می شود. این نشاط در حدی است که گاهی در ظاهر مشخص است و گاهی در ظاهر نیز مشخص نمی شود.

 مشاور فرهنگی دینی شورای عالی انقلاب فرهنگی یادآور شد: همچنین باید به عوامل ایجاد غم در انسان پی برده و عوامل نشاط زا را در انسان تقویت کنیم. از نگاه درونی می توان گفت توکل به خدا، راضی بودن به رضای خدا، ارتباط با عوامل ماوراء طبیعه ای چون دعا که نقش مهمی در زندگی انسان دارند می توانند غم را در انسان کاهش داده و اسباب شادی و نشاط انسان را بیشتر فراهم کنند. آیات و روایات قرآن نیز به این مسئله مرتبط است.

حجت الاسلام سید محمد سادات منصوری تصریح کرد: از آنجا که انسان در ماه رمضان در حالت تذکر و یادآوری خداوند به سر می برد ، یعنی در ماه رمضان اسباب بیشتری برای شادمانی فراهم است. پرهیز از خوردن و آشامیدن و قرائت قرآن را برای خداوند انجام می دهد، این امر موجب افزایش توکل شده و خود به خود نشاط درونی فرد افزایش می یابد و اسباب غم و اندوه در انسان از بین می رود.

رئیس مرکز پاسخگویی به شبهات دینی افزود: خصوصیت ویژه ماه رمضان باعث می شود انسانهای مؤمن و عامل به فرایض نشاط بیشتری در درون خود حس کنند. وجود این ارتباط معنوی در ماه رمضان موجب می شود انسانها آرامش درونی بیشتری داشته و شادی را در وجود خود بیشتر احساس کنند. از این رو افراد باید این حالت آرامش روحی و شادی را با توجه به فرایض ماه رمضان در تمام طول سال در خود تقویت کنند تا عوامل استرس زا در آنها از بین برود.

زنده‌داری شبهای قدر بهترین سرور است

حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: مقوله شادی در اسلام مورد تأکید و سفارش قرار دارد. در روایات آمده است که مؤمن همواره شادی در چهره اش نمایان است و حالت عبوسی به چهره اش راه نمی دهد. حتی مزاح های مشروع نیز براساس سنت نبوی در دین اسلام مورد سفارش و تأکید قرار گرفته است.

وی افزود: برخی تصور می کنند به علت نوع ارتباطی انسان با خدا که باید با توبه و اشک همراه باشد، شاد بودن با چنین رابطه ای منافات دارد، این درحالی است که نوع رابطه ما با خداوند با نوع رابطه با بندگان خداوند متفاوت است.  در رابطه با خداوند نسبت به خطاها و لغزشهایی که داشته ایم باید با اشک و گریه توبه کنیم. حتی در روایات ما به گریه محبت و اشک شوق نیز اشاره شده است ، اما ضرورتی ندارد که این گریه و اشک ندامت در برخورد با مردم جامعه و سایر مسلمانان نیز منعکس شود.

حجت الاسلام خسروپناه تصریح کرد: شادی مسئله ای است که تمام اوقات به ویژه در ماه مبارک رمضان که ماه ضیافت است ارزشمند محسوب می شود اما به طور طبیعی شیعه بودن اقتضا می کند در دهه پایانی ماه رمضان که ایام شهادت امیر المومنین است مسلمانان مؤمن ظاهر غمگینی هم داشته و در مجالس عزا شرکت کنند. اما در این میان روز ولادت امام حسن مجتبی شب شادی و سرور است که باید این سرور اسلامی را آشکار کذد.

وی تأکید کرد: بهترین سرور الهی این است که انسان توفیق داشته باشد در ایام قدر شب زنده داری داشته  و به گریه و توبه بپردازد اما این عبادت و شب زنده داری نباید به حالت عبوس و عصبی در صبح روز بعد تبدیل شود.
 
توجه به مقوله شادی در برنامه‌های رمضان سیما

پرویز فارسیجانی دبیر شورای معارف سیما در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با شادی و جایگاه آن در ماه رمضان اظهار داشت: شادی و نشاط از اصول برجسته اخلاق اسلامی است که توجه ویژه ای در اسلام به این موضوع شده است به طوری که هم در کتب روایی و هم منابع قرآنی به کرات به این موضوع اشاره شده از  جمله اینکه در اصول کافی بخشی با عنوان " باب المزاح" وجود دارد.

وی افزود: مسئله مهم تعریف شادی و تعریف شادی از منظر اسلام است. به نظر می رسد برخی در مصادیق تعریف شادی دچار اختلاف شده اند. در تعالیم اسلام هم شادی ظاهری و هم شادی درونی باطنی مورد توجه قرار گرفته است. در شادی ظاهری است که همان انبساط ظاهری و خنده خودنمایی می کند که در جای خود بسیار ممدوح است، شادی دیگر شادی درونی است که به آن بهجت و انبساط درونی گفته می شود که در آن خنده و شکل ظاهری علامت آن نیست .

دبیر شورای معارف سیما در رابطه با توجه به بحث شادی اسلامی در برنامه های سیما گفت: در حوزه رسانه این موضوع حائز اهمیت است. ما در رسانه ملی جلسات بسیاری با کارشناسان در علوم مختلف داشتیم تا بتوانیم به راهکاری برسیم که به اندازه و به جا این انبساط را در رسانه منعکس کنیم، البته این کار با توجه به انتظاراتی که در جامعه وجود دارد کار دشواری است.

وی در پیش گرفتن حد اعتدال را مهمترین راهکار توصیف کرد و گفت: مدیران و برنامه سازان باید ملاکها و معیارهای خود را با پارامترها و مؤلفه های تعریف شده تطابق دهند، امری که در طول یک سال گذشته نسبت به سالهای قبل به خوبی مشخص شده و این تفاوت نسبت به گذشته حس می شود، چرا که رئیس سازمان صدا و سیما و معاونین سیما توجه ویژه ای به این موضوع دارند که در مناسبتها توجه به شادی با شرع هماهنگ باشد.

پرویز فارسیجانی همچنین گفت: مؤمنان در ماه رمضان شعف و انبساط خاطر خاصی دارند و این شادی باید هم به شکلی درونی و برونی خود را نشان دهد. در ماه رمضان تلاش کردیم انبساطی را که به علت مهمانی خدا در مسلمان و مؤمن به وجود می آید به شیوه های مختلف نشان دهیم که دامنه این امر از رنگ و لعاب دکور، تا متن و انبساط مجریان و فیلمها و سریالها گسترده شده است اما هنوز هم تا رسیدن به نقطه ایده آل فاصله باقی است و باید با کمک کارشناسان و صاحبنظران به نقطه ایده آل نزدیک تر شویم.
 
تقرب به خدا دلیل خوبی برای شادی است

آیت الله دکتر مهدی هادوی تهرانی رئیس مؤسسه رواق حکمت در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با بحث شادی و نشاط در ماه ضیافت الهی گفت: شادی مسئله ای است که منافاتی با ذکر و تقرب الی الله ندارد، ماه مبارک رمضان ماه قرآن، ماه صوم، ذکر خدا، تقرب الی الله و احسان است. اگر انسان قرب الی الله پیدا کرد یک حالت معنوی می یابد، گشایشی در روح وی پیدا شده و در نتیجه سرور و بهجت در وی ایجاد می شود.

وی افزود: سرور و بهجت منافاتی با تقرب الی الله ندارد البته گاهی اشکالی از شادی را انتخاب یا تصور می کنیم که در واقع موجب غفلت از خدا، دوری از خدا و احیاناً موجب معصیت و در نتیجه گرفتار شدن در نوعی قبض روحی خواهد بود. انسان وقتی معصعیتی انجام می دهد روح وی احساس فشار می کند و این احساس نوعی غم و اندوه در پی دارد ، این غم و اندوه که در نتیجه معصیت پیدا می شود امری منفی است.

استاد حوزه علمیه قم یادآور شد: اگر شادی ماه مبارک رمضان به گونه ای باشد که زمینه تقرب الی الله را فراهم کند، منافاتی با تقرب نداشته باشد، اما اگر شادی به شکلی باشد که انسان را از خداوند دور کند، حتی اگر در ظاهر هم شادی باشد در متن خود غم، اندوه و گرفتگی روح را در پی دارد.

آیت الله هادوی تهرانی افزود: در تمام ایام سال چه در ماه رمضان که ماه ضیافت الهی است چه سایر اوقات هر شادی که از تقرب الی الله پیدا شود و موجب تقرب الی الله شود مطلوبیت دارد و شادی که ما را از خدا دور کند نامطلوب خواهد بود. همچنان که غم و اندوه در نتیجه معصیت پیدا می شود مقبوض بوده و غم و اندوهی که در نتیجه احساس دلتنگی برای ابعاد معنوی و رشد و ارتقاء معنوی است مطلوبیت داشته و به کمال نفس منتهی می شود.

رئیس مؤسسه رواق حکمت گفت: اگر زمینه های فطری که در انسانهای وجود دارد که همه مفاهیم اسلامی در آن وجود دارد برای نسل جوان تبیین کنیم درک ارزشهای شادی بخش برای جامعه تسهیل می شود. البته تبیین این مفاهیم نباید به گونه ای صورت گیرد که احساس دلزدگی در افراد به وجود آید.

آیت الله هادوی تهرانی اظهار داشت: رسانه ها به ویژه رسانه های تصویری که نقش درحال توسعه ای در زندگی بشری دارند می توانند در این زمینه تأثیر گذار باشند ، اگر هنرمندان خود با مفاهیم دینی آشنا باشند و برنامه های آنها تنها جنبه نمایش و نمود دینداری نباشد، مفاهیم و ارزشهای دینی و معنوی به خوبی در جامعه توسعه می یابد.

وی گفت: گاهی در رسانه های تصویری شاهد برنامه هایی هستیم که پوسته دینی و معنوی دارند اما باطن آن غیر معنوی و دینی است، چرا که هنرمند آگاه نبوده و یا دلبستگی نسبت به این مفاهیم نداشته به شکل ظاهری این مفاهیم را ارائه می کند و در نهایت تأثیری که در مخاطب می گذارد برخلاف ظاهر تأثیر دینی و معنوی نیست، متفکران و اندیشمندان باید تلاش کنند با شناخت درست مفاهیم دینی عرضه کنند تا نسل جوان دریابد که این مفاهیم چقدر با فطرت انسان سازگار است و نیازی به تکلف ندارد، چرا که انسان به صورت فطری نسبت به این مفاهیم گرایش داشته می تواند آن را درک کند.