منابع آبی گلستان مثل آب خوردن هدر می رود

ماههای خشک سال شامل خرداد، تیر، مرداد و شهریور است و میزان بارندگی یاد شده توزیع و پراکنش مکانی و زمانی نامناسب دارد بطوریکه 75 درصد بارندگی سالانه در شش ماهه دوم روی می دهد.

 

 

پتانسیل آب زیرزمینی شهرستان گرگان 296 میلیون مترمکعب است که میزان بهره برداری آن 288 میلیون مترمکعب است  و این آب از تعداد دو هزار و 327 حلقه چاه عمیق و سه هزار و 869 حلقه چاه نیمه عمیق و 124 رشته قنوات تامین می شود.

 

همچنین آبهای سطحی 48 میلیون متر مکعب است که هشت میلیون و 648 مترمکعب در بخش شرب، 1.3 میلیون مترمکعب در بخش صنعت و بیش از 80 درصد در بخش کشاورزی صرف می شود.

 

این مقدار آب از 12 رودخانه دائمی و فصلی شهرستان و یک سد خاکی و 12 آب بندان و 150 دهنه چشمه تامین می شود.

 

به تاکید کارشناسان، با اصلاح ژنتیکی گیاهان مورد کشت و کار و ایجاد مقاومت به کم آبی در آنها، اصلاح روشهای آبیاری، اصلاح به زراعی در نحوه کشت و داشت گیاهان مهار آبهای سطحی و فصلی، ایجاد سدها و آببندانها و سدهای زیرزمینی، اصلاح و مرمت شبک ههای انتقال آب، کشت گیاهان کم آب طلب و جلوگیری از کشت گیاهان با مصرف بالای آب، انتقال آب از استانهایی که آب مازاد دارند به استانهای کم آب از جمله  روشهای اصلاح الگوی مصرف آب است.

 

همچنین پوشش سطح خاک با بقایای گیاهی به منظور جلوگیری از تبخیر بیش از حد از سطح خاک، کشت باغات زیتون در اراضی شیبدار، توسعه کشت گیاهان گلخانه ای، جمع آوری آب فاضلاب منازل و تصفیه و استفاده در بخش کشاورزی از مهمترین رو شها به منظوراصلاح الگوی مصرف آب است.

 

 

کارشناس ارشد و معاون فنی مدیرت جهاد کشاورزی گرگان در این زمینه گفت: اساسی ترین روشهای اصلاح الگوی مصرف در بخش کشاورزی می توان به اجرای روشهای به زراعی و به نژادی مانند اصلاح رو شهای کاشت، اجرای سیاست تغییر کاربری اراضی درالگوی کشت مبتنی بر مزیت نسبی، تلاش درجهت کاهش سطح کشت محصول با مصرف بالای آب (مانند برنج) و اصلاح توسعه کاشت گیاهان کم آبخواه اصلاح کانالهای انتقال آب از جمله روشها برای اصلاح الگوی مصرف آب کشاورزی است.

 

جعفر ذهبی افزود: علاوه بر این راهکارهای دیگری مانند توسعه کشتهای گلخانه ها، اجرای سیستمهای آبیاری تحت فشار و مهار آبهای فصلی می تواند تا حدقابل توجهی بر بهبود الگوی مصرف آب در کشاورزی تاثیر مثبت داشته باشد.

 

وی اظهار داشت: در بسیاری از مناطق کشور، روش آبیاری، آبیاری ثقلی و یا غرقابی است که مزارع معمولا بصورت نواری، کرتی، نشتی و یا جوی و پشته آبیاری می شوند، اما آنچه که کشاورزان را ترغیب به استفاده از رو شهای نوین آبیاری می کند،  درک عمیق آنها از حساسیت موضوع و رویت نتایج مطلوب مزارعی که به طریق آبیاری تحت فشار و قطره ای آبیاری می شود.

 

وی خاطرنشان کرد: بعلاوه کاهش حجم آب مصرفی و بهبود چشمگیر کیفیت و کمیت محصولات کاهش هزینه های تولید به میزان زیاد است و توسعه این سیستم می تواند به ارتقای سطح خدمات زیربنایی در نقاط روستایی، کاهش هزینه های تولید محصولات زراعی و باغی، کاهش سهم هزینه آب، افزایش درآمد سالیانه بخش کشاورزی بالا بردن سهم شهرستان در تولیدات محصولات زراعی و باغی، توسعه سطح زیرکشت باغات در مناطق شیبدار، تداوم توسعه و تولید پایدار در بخش کشاورزی منطقه و عدم کاهش سطح سفره آب زیرزمینی انجامد.

 

ذهبی بیان داشت: بدون رعایت الگوی مصرف آب زراعی و تغییر نظام بهره برداری از سنتی به پیشرفته، تداوم توسعه و اقتصادی شدن کشاورزی و تامین یازه ای غذایی جامعه غیرممکن خواهد بود.

 

این کارشناس تاکید کرد: تغییر الگوی مصرف آب زراعی و اصلاح نظام بهره برداری از منابع آب و خاک اولویت اول و لازمه تداوم توسعه بخش کشاورزی است.

 

کارشناس ارشد جهاد کشاورزی گرگان عنوان کرد: براساس برآوردهای انجام شده عملکرد آبیاری سنتی (غرقابی) کمتر از 35 درصد است در حالی که در آبیاری تحت فشار 75 درصد و در آبیاری قطره ای تا 90 درصد آب زراعی مورد استفاده بهینه قرار می گیرد و بیانگر آن است که در شیوه آبیاری سنتی 65 درصد آب زراعی به هدر می رود.

 

وی افزود:  با تغییر آن به پیشرفته این رقم به 25 درصد در آبیاری بارانی و 10 درصد در آبیاری قطره ای کاهش می یابد.

 

وی خاطرنشان کرد: در زمان حاضر برای تولید یک کیلوگرم محصول زراعی یک مترمکعب آب (هزار لیتر) مصرف می شود، در حالیکه این میزان در آبیاری پیشرفته 350 لیتر به ازای هر یک کیلوگرم محصول است.

 

ذهبی یادآور شد:  در واقع در نظام بهره برداری سنتی به ازای هر کیلوگرم 650 لیتر آب هدر می رود.

 

ذهبی با بیان اینکه روند آبیاری اگر درست و اصولی انجام نگیرد، تاثیرات سوء بر کشت و کار کشاورزی خواهد داشت افزود: در این میان فرسایش، شور و قلیایی شدن خاک، غرقابی شدن یا باتلاقی شدن زمینهای کشاورزی و تخریب زمینهای کشاورزی از جمله عوارض آبیاری غیراصولی غیرعلمی است.

 

وی افزود: از طرفی اتلاف سود و اتلاف بیهوده آبی که با قیمت گزاف تامین شده  و برای نگهداری و توزیع آن سرمایه گذاری زیادی صورت گرفته است منجر به هدر روی منابع آبی می شود.

 

 

این کارشناس یادآورشد: در مناطقی که کشاورزان آب کمی در اختیار دارند تا با آن گیاهان را آبیاری کنند، می توانند یکی از شیوه های زیر را بکار ببرند.

 

وی اظهار داشت: سطح زیرکشت را کاهش دهند و آب را تا حد کافی و نیاز در اختیار گیاهان باقی مانده قرار دهند، تمام سطح را زیرکشت ببرند ولی بخشی از نیاز آبی گیاهان را برآورده کنند.

 

وی خاطرنشان کرد:  راهکار دوم مرتبط با کم آبیاری است، کم آبیاری یک رفتار زراعی و فنی بهینه و مبتنی بر اصول و ساختار شاخصهای بهره وری آب برای تولید محصول در شرایط کمبود آب است.

 

ذهبی افزود: آنچه در بدو امر انتظار می رود ناکارآمدی شاخص عملکرد در واحد سطح و اندکی افت محصول است، اما آنچه که اهمیت دارد، ایجاد توازن و سطح بهینه ای از افت عملکرد در مقابل آب صرفه جویی شده است.

 

وی یادآورشد: اعمال به موقع و مناسب و صرفه جویی در مصرف آب سبب کاهش امراض و آفات گیاهی، به حداقل رسیدن آبشویی کودها و مواد مغذی خاک از منطقه توسعه ریشه و همچنین بهبود تهویه خاک می شود.

 

کارشناس جهادکشاورزی گرگان افزود: آبیاری کامل گرچه حداکثر عملکرد در واحد سطح را به دنبال دارد اما نمی تواند حداکثر تولید و سود خالص را داشته باشد یا بکارگیری حد بهینه کم آبیاری می توان کیفیت محصول را به میزان 15 درصد بهبود بخشید.

 

ذهبی ادامه داد: با این روش تولید کل به میزان 15 تا 40 درصد افزایش یافته ضمن اینکه سطح زیرکشت به میزان 20 تا 40 درصد افزایش می یابد و کارایی تولید به ازای واحد آب مصرفی به میزان 15 تا 30  درصد افزایش خواهد یافت.

 

وی یادآورشد:  اگرچه عملکرد در واحد سطح به میزان سه تا 16 درصد کاهش می یابد ولی باید توجه داشت که عملکرد در واحد سطح، شاخص مقایس های کامل و جامعی به شمار نمی رود و باید به تولید به ازای واحد آب مصرفی و سود خالص به ازای واحد آب مصرفی و حداکثر استفاده از حجم معین آب توجه بیشتر می شود.

 

ذهبی، یکی از فواید و مزایای کم آبیاری را  افزایش سطح زیرکشت در طرحهای توسعه منابع اعلام کرد که سبب ایجاد اشتغال مولد می شود.

 

با توجه به بروز خشکسالی های متعدد و کمبود منابع آبی در منطقه،‌کارشناسان عقیده دارند استفاده کارآمد، اصولی و علمی از منابع استراتژیک آبی نه تنها تامین کننده آب مورد نیاز بخش کشاورزی خواهد بود بلکه اراضی دیگر استان که بدلیل عدم وجود آب کشت نمی شود قابل بهره برداری می شوند.