اغلب متکلمان شیعه قائل به جسم انگاری انسان هستند

به گزارش خبرنگار مهر در قم، حجت الاسلام محمدتقی سبحانی پیش از ظهر چهارشنبه در همایش بین المللی نفس و بدن که در سالن همایش‌های بین المللی دفتر تبلیغات اسلامی قم برگزار شد در سخنانی با موضوع «نظریات نفس و بدن از دیدگاه اولین متکلمان مسلمان» اضافه کرد: متکلمان شیعه از‌‌ همان قرن دوم به مسئله نفس توجه کردند و در این میان متکلمان شیعه و امامیه نقش زیادی داشتند.

دیدگاه معتزلی‌ها درباره روح و بدن

وی با بیان اینکه معتزلیون عقل گراهای اسلامی بودند ابرازداشت: عمده معتزلی‌ها معتقد بودند که انسان همین هیکل و شخص ظاهری است که ما مشاهده می‌کنیم و آن‌ها روح و نفس را از هم جدا می‌دانستند.

سبحانی تصریح داشت: برخی متکلمان معتزلی معتقد بودند که انسان جسمانی است و روح ندارد اما نه این هیکل مادی بلکه ذره‌ای در بدن است که غیرقابل تجزیه است و بقیه اجزاء در خدمت این جزء هستند.

دبیرعلمی همایش بین المللی نفس و بدن ادامه داد: هشام بن حکم از جمله اندیشمندان مسلمان است که می‌گوید انسان برای دو معنای بدن و نفس به کار برده می‌شود؛ انسان ترکیبی از جمع روح وجسم است و بدن را غیر زنده و موات می‌داند و فعالیت و حساسیت انسان مربوط به روح اوست.

روح نوری از انوار است

وی اضافه کرد: تعبیر او این است که روح نوری از انوار است و این دیدگاه نخستین دیدگاهی است که در میان متکلمان اسلامی نفس را به صورت نور مطرح کرده است.

سبحانی ادامه داد: نظریه دیگر نظریه نظام معتزلی است که می‌گوید ما روح داریم و روح غیر از بدن است و انسان روح است اما روح را روحانی نمی‌داند و جسمانی ولی لطیف می‌داند.

آراء شیخ صدوق درباره نفس و بدن

وی با اشاره به آراء شیخ صدوق در این باره بیان داشت: آرای وی در هفت موضوع می‌گنجد؛ صدوق معتقد بود که روح از جنس بدن نیست و آفرینش مستقل دارد؛ روح برای بقاء آمده است، روح در زمین غریب است، آفرینش ارواح مقدم بر ابدان دارند، ارواح مختلف در انسان وجود دارد، روح در هنگام مرگ از بدن مفارقت می‌یابد و روح جداشده از بدن می‌تواند ادراک داشته باشد و نیازی به بدن ندراد.

اشکالات شیخ مفید به صدوق

سبحانی با اشاره به اشکالات شیخ مفید به این نظریات تصریح داشت: شیخ مفید در دو نظر با شیخ صدوق اختلاف جدی داشت و معتقد بود که روح قبل از بدن خلق نشده و همزمان با ان خلق شده و اگر کسی معتقد به این باشد که روح فانی نمی‌شود، این نظریه‌ای الحادی است.

روح جوهره بسیط است

وی خاطرنشان کرد: شیخ مفید معتقد است که روح جوهر بسیط است و این نظر بسیار قابل تأمل است.

دبیر علمی همایش بین المللی نفس و بدن با بیان اینکه سید مرتضی بنیانگذار فیزیکالیسم شیعی بود تأکید کرد: بیشتر متکلمان شیعی در ادوار مختلف قایل به جسم انگاری هستند و البته چند نفری این نظر را قبول ندارند و به هر حال مجموعه اقوال می‌تواند زمینه مناسیب را برای پژوهش‌های جدید فراهم کند.