ایجاد شیوه های مختلف پذیرش دانشجوی دکتری/ کوتاه کردن دوره دکتری

بر طبق این گزارش، معاون آموزشی وزیر علوم در عین اینکه انگاره استاد شدن کلیه فارغ التحصیلان دکتری را فرضیه‌ای نادرست دانست اما چندان به ریشه بروز و همه‌ گیر شدن این نگاه و همچنین راه برون رفت از آن نپرداخت.

حسن مسلمی نائینی – مدیرکل امور بورس وزارت علوم که مدیریت روند تربیت نیروی هیئت علمی مورد نیاز کشور از طریق بورس کردن دانشجویان را برعهده دارد با خبرگزاری مهر به گفتگو نشست تا ضمن واکاوی ریشه فرضیه غلطی که می‌گوید عمده فارغ التحصیلان دکتری باید عضو هیئت علمی شوند، به تشریح راهکارهای برون رفت از این فرضیه نادرست بپردازد و به هدفمند شدن و بهینه‌سازی نظام تربیت دانشجوی دکتری در کشور اشاره داشته باشد.

مسلمی نائینی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: وضعیت و استانداردهای اخذ مدرک دکتری در ایران به یک شکل و یکنواخت است این درحالیست که در دنیا استانداردهای متفاوتی برای اخذ مدرک دکتری وجود دارد. در دانشگاه‌های کشورهای خارج به بخشی از افرادی که مدرک دکتری اخذ می‌کنند اجازه نمی‌دهند که در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه تدریس کنند.

این استاد دانشگاه تربیت مدرس افزود: در دانشگاه‌های بزرگ دنیا نیز دانش‌آموختگان دکتری هستند که از نظر رساله، مدارک علمی و مقالات علمی‌شان خیلی خوب بوده اما با توجه به نوع پذیرش و نحوه تحصیل، به آنها اجازه تدریس در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری را نمی‌دهند و در نهایت به آنها اجازه تدریس در مقاطع کاردانی و کارشناسی داده شد یا اینکه به آنها حق پژوهش در یک شرکت را می‌دهند.

مدیرکل امور بورس و دانشجویان خارج وزارت علوم به میزان انگیزه دانشجویان ایرانی شاغل تحصیل در خارج کشور برای هیئت علمی شدن اشاره کرد و به مهر گفت: با دانشجویان ایرانی که در حال حاضر در مالزی یا کشورهای دیگر در حال تحصیل در مقطع دکتری هستند جلسه داشته‌ام، آنها هم همگی انتظار عضو هیئت علمی شدن را ندارند بلکه بعضاً علاقمند هستند با توجه به حس و نیاز علم‌ جویی که در ایرانیان است اطلاعات علمی خود را افزایش دهند و می‌گویند که اصلاً انتظار استاد دانشگاه شدن را نداریم.

 

ایجاد شیوه های مختلف پذیرش دانشجو

مسلمی نائینی با ارائه پیشنهادی مبنی بر ایجاد شیوه‌های مختلف پذیرش دانشجوی دکتری و شیوه‌های مختلف آموزش برای دانشجویان دوره‌های دکتری با توجه به انتظاری که از آنها پس از فارغ التحصیلی می‌رود، گفت: باید بر اساس نیاز مراکز خدماتی، اجرایی، صنعتی و ... دانشجویانی در مقطع دکتری بپذیریم که این دانشجویان بر اساس نیاز آنها به دانشگاه بیایند و اقدام به تهیه رساله دکتری کنند.

تربیت دانشجوی دکتری مطابق با نیاز صنعت

وی افزود: همچنین بعضی از درس‌هایی که در حال حاضر در مقطع دکتری ارائه می‌شوند ممکن است با رساله دانشجویی که به منظور ورود به صنعت یا بخش خدمات و اجرا انجام می‌شود مرتبط نباشد. این درس‌های اضافه را می‌توان حذف کرد و دانشجوی دکتری را مطابق نیاز بخش صنعت، خدمات یا اجرا تربیت کرد.

وی با تأکید بر اینکه باید استانداردهای تربیت دانشجوی دکتری برای صنعتی، خدمات و حوزه اجرا با استانداردهای تربیت دانشجوی دکتری که با انگیزه معلمی و عضویت در هیئت علمی دانشگاه تربیت می‌شود متفاوت باشد، خاطرنشان کرد: با توجه به استانداردهای مختلفی که برای تربیت دانشجویان دوره‌های دکتری تعریف می‌شوند می‌توان مرتبه‌های مختلفی نیز به آنها داد، از این جهت که به برخی از آنها مجوز تدریس داده شود، به برخی گفته شود که فقط می‌توانند تحقیق کنند یا اینکه وارد صنعت شوند.

 

تفاوت در تربیت دانشجویان دکتری با مأموریت های مختلف

مدیرکل امور بورس وزارت علوم افزود: به این ترتیب دیگر همه دانشجویان دکتری الزامی ندارند به اندازه فردی که برای مأموریت هیئت علمی شدن تربیت می‌شود، در مقطع دکتری واحد درسی بگذرانند یا اینکه فردی که قرار نیست هیئت علمی شود و در دوره دکتری تحصیل می‌کند تا پس از فارغ التحصیلی وارد صنعت شود نیز دیگر مجبور نیست پایان‌نامه بنیادی قوی داشته باشد بلکه اگر یک پایان‌نامه کاربردی داشته باشد یقینا صنعت نیز علاقمند می‌شود تا این دانشجوی دکتری را بورس کند.

کوتاه کردن دوره دکتری

وی افزود: شاید مراکز صنعتی، خدماتی، اقتصادی و اجرایی علاقمند باشند دانشجویان مقطع دکتری را که ممکن است سطح درسی‌شان در حدی نیست که بتوانند استاد دانشگاه شوند را به راحتی بورس کنند. به این ترتیب حتی می‌توان دوره دکتری را نیز کوتاه‌تر کرد.

وی گفت: در این پیشنهاد که برای تعریف استانداردهای مختلف جهت تربیت دانشجوی دکتری وجود دارد، ممکن است دانشجوی دکتری که در یکی از این استانداردها تحصیل می‌کند اصلا درسی نخواند و فقط به اجرای یک طرح تحقیقاتی سه ساله بتواند دوره را تمام کند چنین فردی دیگر نه نیاز است که استاد دانشگاه شود و نه می‌تواند چون در استانداردی از نظام چند سطحی تربیت دانشجوی دکتری تربیت شده است که خروجی‌های آن استاندارد به عنوان مثال فقط می‌توانند وارد صنعت و یا مراکز خدماتی دیگر شوند.

این استاد دانشگاه، تعریف نظام چند سطحی تربیت دانشجوی دکتری که با نگاه به مأموریت خروجی‌های این نظام صورت می‌گیرد را منجر به حل مشکلات ارزشیابی مدارک تحصیلی فارغ التحصیلان دانشگاه‌های خارج کشور نیز دانست و گفت: ارزشیابی مدارک دکتری فارغ التحصیلان دانشگاه‌های خارج در حال حاضر  به مأخذ دکتری دانشگاه‌های داخل انجام می‌شود بنابراین نیاز به حضور تمام وقت در خارج و بررسی توانمندی‌های علمی، پژوهشی وحرفه‌ای متقاضی یعنی گذراندن دروس در دانشگاه‌های داخل، داشتن مقالات علمی و پژوهشی و حتی دفاع از رساله دکتری بوده و به علت مشکلات مربوط، هم کار وزارت علوم را زیاد کرده و هم مورد اعتراض متقاضیان است.

ارزیابی مدارک فارغ التحصیلان خارج در چند سطح

مسلمی اظهار داشت: در صورتی که می‌توان مدارک دانشگاه‌های خارج را نیز در مرتبه‌های مختلف ارزیابی کرد یعنی به یک عده مدرک ارزشیابی شده برای تدریس در مقطع کاردانی و کارشناسی وعده دیگر در مقاطع بالاتر و برخی برای تحقیق و عده‌ای دیگر برای کارشناسی در مراکز خدماتی، اجرایی و صنعتی داده شود.