نظر آیت‌الله صافی گلپایگانی در مورد زکات فطره / تشریح احکام فطریه

به گزارش خبرگزاری مهر، در اطلاعیه دفتر آیت‌الله العظمی لطف‌الله صافی گلپایگانی آمده است: با آرزوی قبولی طاعات و عبادات روزه‌داران محترم در این ماه مبارک به اطلاع مومنین گرامی می‌رساند؛ با توجه به اینکه قیمت گندم در شهرها، متفاوت است، لذا روزه‌داران عزیز لازم است قیمت سه کیلو گندم یا برنج را بر طبق قیمت محل زندگی خود محاسبه نموده و به عنوان فطریه پرداخت کنند.

به اعتقاد این مرجع تقلید، فطره مهمانی که پیش از مغرب شب عید فطر با رضایت صاحبخانه وارد شده در صورتی که بگویند، امشب نان او را داده، بر او واجب است هر چند نان خور او حساب نشود.

همچنین فطره مهمانی که پیش از مغرب شب عید فطر بدون رضایت صاحبخانه وارد می‌شود و مدتی نزد او می‎ماند، بنا بر احتیاط، واجب است و فطره کسی که انسان را مجبور کرده‎اند که خرجی او را بدهد.

فطره مهمانی که بعد از مغرب شب عید فطر وارد می‎شود، بر صاحب‎خانه واجب نیست، اگر چه پیش از مغرب او را دعوت کرده باشد و در خانه او هم افطار کند.

اگر کسی را که نان خور شخص است و در شهر دیگر است، وکیل کند که از مال او فطره خود را بدهد، چنان چه اطمینان داشته باشد که فطره را می‎دهد، لازم نیست خودش فطره او را بدهد.

اگر کسی موقع مغرب شب عید فطر دیوانه باشد، زکات فطره بر او واجب نیست و اگر پیش از مغرب یا مقارن آن بچه بالغ شود، یا دیوانه عاقل شود، یا فقیر غنی شود، در صورتی که شرایط واجب شدن فطره را دارا باشد، باید زکات فطره را بدهد.

کسی که موقع مغرب شب عید فطر، زکات فطره بر او واجب نیست، اگر تا پیش از ظهر روز عید شرط‎های واجب شدن فطره در او پیدا شود، مستحب است زکات فطره را بدهد.

کافری که بعد از مغرب شب عید فطر مسلمان شده فطره بر او واجب نیست، ولی مسلمانی که شیعه نبوده، اگر بعد از دیدن ماه شیعه شود، باید زکات فطره را بدهد.

کسی که فقط به اندازه یک صاع که تقریباً سه کیلو است گندم و مانند آن دارد، مستحب است زکات فطره را بدهد و چنان چه عیالاتی داشته باشد و بخواهد فطره آنان را هم بدهد می‎تواند به قصد فطره، آن یک صاع را به یکی از عیالاتش بدهد و او هم به همین قصد به دیگری بدهد و همچنین تا به نفر آخر برسد و بهتر است نفر آخر چیزی را که می‎گیرد به کسی بدهد که از خودشان نباشد، و اگر یکی از آنها صغیر باشد، ولی او به جای او می گیرد و احتیاط آن است که چیزی را که برای صغیر گرفته به کسی ندهد.

اگر انسان نان خور کسی باشد و پیش از مغرب یا مقارن آن نان خور کس دیگر شود، فطره او بر کسی که نان خور او شده واجب است. مثلاً اگر دختر پیش از مغرب به خانه شوهر رود، شوهرش باید فطره او را بدهد.

کسی که دیگری باید فطره او را بدهد، واجب نیست فطره خود را بدهد.

اگر فطره انسان بر کسی واجب باشد و او فطره را ندهد، بر خود انسان واجب نمی‎شود مگر آن که شخص غنی نان خور فقیر باشد که در این صورت احتیاط لازم آن است که غنی فطره خود را بدهد.

اگر کسی که فطره او بر دیگری واجب است خودش فطره را بدهد، از کسی که فطره بر او واجب شده ساقط نمی‎شود.

زنی که شوهرش مخارج او را نمی دهد، چنان چه نان خور کس دیگر باشد، فطره‎اش بر آن کس واجب است و اگر نان‎خور کس دیگر نیست، در صورتی که فقیر نباشد، باید فطره خود را بدهد.

کسی که سید نیست، نمی‎تواند به سید فطره بدهد حتی اگر سیدی نان خور او باشد، نمی‎تواند فطره او را به سید دیگر بدهد.

فطره طفلی که از مادر یا دایه شیر می‎خورد، بر کسی است که مخارج مادر یا دایه را می‎دهد ولی اگر مادر یا دایه مخارج خود را از مال طفل برمی‎دارد، فطره طفل بر کسی واجب نیست.

انسان اگر چه مخارج عیالاتش را از مال حرام بدهد، باید فطره آنان را از مال حلال بدهد.

اگر انسان کسی را اجیر نماید و شرط کند که مخارج او را بدهد باید فطره او را هم بدهد، ولی چنان چه شرط کند که مقداری از مخارج او را بدهد و مثلاً پولی برای مخارجش بدهد، واجب نیست فطره او را بدهد.

اگر کسی بعد از مغرب شب عید فطر بمیرد، باید فطره او و عیالاتش را از مال او بدهند ولی اگر پیش از مغرب بمیرد، واجب نیست فطره او و عیالاتش را از مال او بدهند.

احتیاط واجب آن است که زکات فطره را به فقرای شیعه اثنا عشری بدهد اگر چه در شهر دیگر باشند و چون نقل این زکات به شهر دیگر خلاف احتیاط است اگر در شهر خودش فقیر شیعه نباشد مال خود را به شهر دیگر ببرد و در آنجا به قصد زکات به شیعه بدهد.

اگر طفل شیعه‎ای فقیر باشد، انسان می‎تواند فطره را با اذن ولی شرعی او به مصرف او برساند، یا به واسطه دادن به ولی طفل، ملک طفل نماید.

فقیری که فطره به او می‎دهند، لازم نیست عادل باشد ولی احتیاط واجب آن است که به شراب خوار و کسی که آشکارا معصیت می‎کند فطره ندهند.

به کسی که فطره را در معصیت مصرف می‎کند نباید فطره بدهند.

احتیاط واجب آن است که به یک فقیر کمتر از یک صاع که تقریباً سه کیلو است فطره ندهند. ولی اگر بیشتر بدهند اشکال ندارد.
اگر از جنسی که قیمتش دو برابر قیمت معمولی آن است مثلاً از گندمی که قیمت آن دو برابر قیمت گندم معمولی است، نصف صاع که معنای آن در مسئله پیش گفته شد بدهد کافی نیست و اگر آن را به قصد قیمت فطره هم بدهد اشکال دارد.

انسان نمی‎تواند نصف صاع را از یک جنس مثلاً گندم و نصف دیگر آن را از جنس دیگر مثلاً جو بدهد، و اگر آن را به قصد قیمت فطره هم بدهد اشکال دارد.

مستحب است در دادن زکات فطره، خویشان فقیر خود را بر دیگران مقدم بدارد و بعد همسایگان فقیر را، بعد اهل علم فقیر را ولی اگر دیگران از جهتی برتری داشته باشند، مستحب است آنها را مقدم بدارد.

اگرانسان به خیال این که کسی فقیر است به او فطره بدهد و بعد بفهمد فقیر نبوده، چنان چه مالی را که به او داده از بین نرفته باشد، باید پس بگیرد و به مستحق بدهد. و اگر نتواند پس بگیرد، باید از مال خودش فطره را بدهد، و اگر از بین رفته باشد، در صورتی که گیرنده فطره می‎دانسته آنچه را گرفته فطره است، باید عوض آن را بدهد، و اگر نمی‎دانسته، دادن عوض بر او واجب نیست و انسان باید دوباره فطره را بدهد.

اگر کسی بگوید فقیرم، نمی‎شود به او فطره داد، مگر آن که از گفته او اطمینان پیدا شود، یا انسان بداند که قبلا فقیر بوده است.
انسان باید زکات فطره را به قصد قربت ـ یعنی: برای انجام فرمان خداوند عالم ـ بدهد و موقعی که آن را می‎دهد، نیت دادن فطره کند.

اگر پیش از ماه رمضان فطره را بدهد صحیح نیست لکن جواز دادن آن در ماه رمضان بعید نیست، و اگر پیش از رمضان یا در ماه رمضان به فقیر قرض بدهد و بعد از آن که فطره بر او واجب شد، طلب خود را بابت فطره حساب کند مانعی ندارد.گندم یا چیز دیگری را که برای فطره می‎دهد، باید به جنس دیگر یا خاک مخلوط نباشد، و چنان چه مخلوط باشد، اگر خالص آن به یک صاع که تقریباً سه کیلو است برسد، یا آنچه مخلوط شده به قدری کم باشد که قابل اعتنا نباشد اشکال ندارد.

اگر فطره را از چیز معیوب بدهد کافی نیست. کسی که فطره چند نفر را می‎دهد، لازم نیست همه را از یک جنس بدهد و اگر مثلاً فطره بعضی را گندم و فطره بعض دیگر را جو بدهد کافی است.

کسی که نماز عید می‎خواند، بنا بر احتیاط واجب، باید فطره را پیش از نماز عید بدهد و یا جدا نماید، ولی اگر نماز عید نمی‎خواند، می‎تواند دادن فطره را تا ظهر تأخیر بیندازد.

اگر به نیت فطره مقداری از مال خود را کنار بگذارد و تا ظهر روز عید به مستحق ندهد، احتیاط واجب آن است که هر وقت آن را می‎دهد نیت فطره نماید.

اگر موقعی که دادن زکات فطره واجب است، فطره را ندهد و کنار هم نگذارد، بعداً باید بدون این که نیت ادا و قضا کند فطره را بدهد.

اگر فطره را کنار بگذارد، نمی‎تواند آن را برای خودش بردارد و مال دیگری را برای فطره بگذارد.

اگر انسان مالی داشته باشد که قیمتش از فطره بیشتر است، چنان چه فطره را ندهد و نیت کند که مقداری از آن مال برای فطره باشد اشکال دارد.

اگر مالی را که برای فطره کنار گذاشته از بین برود، چنان چه دسترسی به فقیر داشته و دادن فطره را تأخیر انداخته، باید عوض آن را بدهد، و اگر دسترسی به فقیر نداشته ضامن نیست.

اگر در محل خودش مستحق پیدا شود، احتیاط واجب آن است که فطره را به جای دیگر نبرد و اگر به جای دیگر ببرد و تلف شود، باید عوض آن را بدهد.