شکست حصر آبادان زمینه آزادسازی خرمشهر/ پیروزی با رمز اتحاد

محاصره شهر آبادان به عنوان یکی از شهرهای مهم کشور و محل استقرار پالایشگاه بزرگ آبادان به عنوان بزرگترین تامین و تولید کننده بنزین کشور برای کشور قابل تحمل نبود به همین دلیل امام خمینی (ره) در چهاردهم آبان 1359 با صدور فرمانی مبنی بر اینکه "حصر آبادان باید شکسته شود" خواستار آزاد سازی این شهر شد.

این فرمان باعث شد رزمندگان اسلام برای شکست محاصره این شهر دست به برنامه ریزی و طرح یک نقشه حساب شده بزنند و در نهایت موفق به طرح ریزی عملیات بزرگ و غرور آفرین ثامن الائمه شدند. به گفته اغلب فرماندهان آن زمان جنگ، پیروزی در این عملیات مقدمه ای برای فتح خرمشهر که یکی از پیروزیهای تاریخی رزمندگان کشور در طول هشت سال جنگ تحمیلی به شمار می رود شد.

عملیات ثامن الائمه گر چه به عنوان یکی از چهار عملیات بزرگ و برجسته در چارچوب سلسله تلاشهایی که برای آزاد سازی مناطق اشغالی انجام گرفت، به شمار می رود ولی این عملیات به منزله «نقطه عطف» و «حلقه واسط» برای انتقال استراتژی جنگ از وضعیت گذشته به وضعیت جدید بود.

نجات آبادان از محاصره دشمن

 

این عملیات در ساعت یک بامداد روز پنجم مهر 1360 آغاز شد. قوای ایران در ساعتهای نخست عملیات، با تهاجم به مواضع دشمن و در هم شکستن مقاومت نیروهای آنان، خاکریزهای اول دشمن را تصرف و تأمین کردند و در نهایت پس از یک جنگ تمام عیار و از خودگذشتگی مثال زدنی، آبادان را از محاصره دشمن نجات دادند.

 

تصرف و تامین ساحل شرقی رودخانه کارون، خروج کامل آبادان از محاصره یک ساله، آزاد سازی بیش از 150 کیلومتر مربع از خاک اشغال شده، کشته و زخمی شدن بیش از سه هزار نفر از نیروهای دشمن و اسارت یک هزار و 656 نفر از آنها، انهدام تعداد 90 دستگاه تانک و نفربر، انهدام 100 دستگاه انواع خودرو، سرنگونی سه فروند هواپیما و یک فروند هلیکوپتر، به غنیمت گرفتن 100 دستگاه تانک، 60 دستگاه نفربر، سه دستگاه لودر و 150 دستگاه خودرو از جمله دستاوردهای این عملیات غرور آفرین به حساب می آید.

تیرباران هفت فرمانده عراقی توسط صدام

 

اما این عملیات که منجر به شکست کامل دشمن و وارد شدن خسارتهای فراوان به بعثی ها شد آنقدر برای صدام حسین رئیس جمهور وقت عراق گران و غیر قابل باور بود که وی پس از این شکست، هفت تن از فرماندهان خود را تیرباران کرد.
 

منطقه عملیات ثامن الائمه در شرق رودخانه کارون و در حد فاصل شمال شهر آبادان و جنوب منطقه دارخوین قرار داشت و شامل سرپل دشمن به وسعت 150 تا 180 کیلومتر مربع می شد که در اشغال نیروهای عراقی بود.

عوارض حساس منطقه، رودخانه کارون و دو جاده اهواز - آبادان و ماهشهر - آبادان بودند و عوارض مصنوعی منطقه نیز بیشتر شامل مواضع و استحکامات دشمن نظیر خاکریزهای متعدد، مواضع تانک، سنگرهای اجتماعی و انفرادی می شدند. با توجه به اهمیت دو پل قصبه و حفار برای دشمن که به منزله معبر و محل اتصال عقبه های او در شرق کارون بودند، مواضع و استحکامات فراوان و تعداد زیادی نیروی رزمی در این دو محور وجود داشتند.

دشمن برای استقرار در منطقه سرپل، واقع در شرق رودخانه کارون، دچار تناقض بود از یک سو به لحاظ اهمیت منطقه و ضرورت حفظ آن باید از نیروی بسیاری استفاده می کرد و از سوی دیگر با توجه به محدودیت عقبه خود، تجمع این میزان نیرو برایش ناممکن بود.

 

 

استعداد دشمن در این منطقه برابر یک لشکر تقویت شده بود ضمن اینکه فرمانده سپاه سوم می توانست از احتیاط لشکرهای پنج مکانیزه و 9 زرهی که در جنوب غربی اهواز و سوسنگرد مستقر بودند، برای تقویت لشکر سه زرهی استفاده کند.

خنثی شدن اهرم فشار عراق

 

فرماندهان نظامی ایران امیدوار بودند با انجام عملیات ثامن الائمه تهدید احتمالی دشمن برای تصرف آبادان که عراق آن را به صورت اهرم فشاری علیه ایران در تبلیغات خود مورد استفاده قرار می داد، خنثی شود. از سوی دیگر در این عملیات پس از پاکسازی شرق رودخانه کارون، نیروهای خودی از خطوط پدافندی آزاد شده و امکان به کارگیری آنها در مراحل بعدی آزاد سازی مناطق اشغالی فراهم می شد.

اما پس از این پیروزی درخشان با توجه به نقش شجاعانه لشکر 77 پیاده با تصویب شورای عالی دفاع درتاریخ یازدهم مهر 1360، نام این لشکر به لشکر پیروز خراسان تغییر نام داد.

ترکیب نیروهای ایرانی

 

ترکیب نیروهای عمل کننده در این عملیات شامل ارتش، سپاه، بسیج و نیروهای ژاندارمری بود که شامل لشکر 77 با سه تیپ شامل 9 گردان نیروی پیاده، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با 16 گردان نیروی پیاده که در سازمان سه قرارگاه تیپی عمل می کرد، تیپ 37 زرهی شیراز، گردان 251 تانک از لشکر 16 زرهی، گردان 107 ژاندارمری، گروه رزمی 291 تانک، جهاد سازندگی(که علاوه بر احداث جاده وحدت در فروردین 1360، امور مقدماتی مهندسی عملیات را انجام داد) می شد.

پس از حذف رئیس جمهور وقت ایران که اعتقاد چندانی به جنگ و مقاومت مسلحانه در ابتدای جنگ نداشت، برای نخستین بار بود که نیروهای عمل کننده در چنین مقیاسی با هم ترکیب شده به نحو شایسته ای با یکدیگر همکاری و هماهنگی می کردند، چنانکه این اقدام، الگوی مناسبی برای ادامه همکاری ارتش و سپاه در سایر عملیات ها شد و اینگونه بود که اتحاد و همدلی نیروهای مختلف رمز پیروزی در جبهه های بعدی شد.

اما این علمیات که منجر به کسب یکی از بزرگترین پیروزیهای ایران بعد از انقلاب شد نشان داد که در صورت وحدت همه نیروها و تاختن به سمت یک هدف واحد، پیروزی در هر جبهه ای و غلبه بر هر دشمنی دور از ذهن نیست  و جوانان ایرانی می توانند با اتحاد و از خودگذشتکی از هر غیر ممکنی ممکن بسازند.