به گزارش خبرنگار مهر، تهران یکی از کلانشهرهایی است که با وجود رشد و توسعه شهری از نظر دسترسی به امکانات و تجهیزات عمومی شهری هنوز در مراحل اولیه است. در حالی که دسترسی آسان و سریع شهروندان به امکانات و خدمات شهری یکی از مهمترین وظایف مدیریت شهری در هر شهری و با هر تعداد جمعیتی است، امروزه فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم نظیر کمبود سرویس‌های بهداشتی در سطح شهر دسترسی شهروندان به امکانات شهری را با مشکل مواجه کرده است.
200 سرویس بهداشتی برای 10 میلیون جمعیت
در حالی که احداث سرویس‌های بهداشتی به تعداد کافی و متناسب با جمعیت شهری یک ضرورت است اما برای بیش از 10 میلیون جمعیت شهری تهران تنها حدود 200 سرویس بهداشتی عمومی در سطح شهر تهران وجود دارد که بیشتر آنها یا بسیار فرسوده، قدیمی و آلوده اند یا به دلیل غیرقابل استفاده بودن تعطیل شده‌اند. این یعنی یک تهدید جدی برای سلامت عمومی شهروندان تهرانی و بهداشت محیط شهری.
تجهیزات شهری با رشد جمعیت همخوان نیست
از طرف دیگر ساختار تجهیزات شهری موجود نیز با نرخ رشد شتابان جمعیت شهر همخوان نیست. در حالی که امروزه در کشورهای توسعه یافته مکان‌یابی سرویس‌های بهداشتی به تعداد کافی و در مکان‌های مناسب همزمان با طراحی نقشه جامع شهر انجام می شود، اما مسئله سرویس‌های عمومی در تهران هنوز حل نشده باقی مانده است و مدیریت شهری تهران استراتژی مشخصی برای بهره‌برداری و نظارت سرویس‌های موجود و برنامه‌ریزی برای احداث و توسعه سرویس‌های بهداشتی جدید ندارد. حال آنکه دسترسی سریع و آسان شهروندان به امکانات شهری به عنوان یک اصل ضروری در بحث حقوق شهروندی ایجاب می‌کند که این موضوع از سوی شهرداری به طور جدی‌تری مورد توجه قرار گیرد.
بحران سرویس بهداشتی در دنیا
امروزه در بیشتر کشورهای دنیا به کمبود سرویس‌های بهداشتی به عنوان یک معضل مهم که ارتباط مستقیمی با سلامت و بهداشت شهروندان دارد، توجه شده و برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای در دستور کار قرار گرفته است.
اولین بار سرویس‌های بهداشتی عمومی در انگلستان مورد توجه قرار گرفتند. در سال 1850 میلادی و با افزایش جمعیت شهرهای انگلستان و لزوم توجه به مسایلی نظیر بهداشت و سلامت شهروندان موجب شد شهرداری، برنامه‌ریزی مشخصی را برای رفع این معضل در دستور کار خود قرار دهد.
تهیه نقش ملی توالت عمومی در استرالیا
در کشور استرالیا حتی نرم‌افزاری طراحی شده است با عنوان نقشه ملی توالت عمومی که محل و امکانات بیش از 14 هزار سرویس بهداشتی دولتی و خصوصی در سراسر استرالیا را نشان می‌دهد. به نحوی که جزئیات هر سرویس بهداشتی نیز می‌تواند دریافت شود. اطلاعات مفید در مورد هر یک از سرویس‌ها مانند مکان، ساعات کار، در دسترس بودن اتاق عوض کردن نوزاد، قابلیت دسترسی برای افراد معلول و جزئیات دیگر سرویس‌های در نزدیکی آن نیز ارائه شده است.
مصوبه شورا برای توسعه سرویس های بهداشتی
در تهران و در اردیبهشت ماه سال 83، شورای شهر تهران برای اولین بار موضوع احداث سرویس‌های بهداشتی شهر را مطرح کرده و بر این اساس شهرداری تهران موظف شد برنامه بازسازی و احداث سرویس‌های بهداشتی به همراه مکان‌یابی آنها با توجه به نقاط پرتراکم شهر را در دستور کار خود قرار دهد.
بر این اساس در مناطق مختلف تهران 60 سرویس بهداشتی مکانیزه احداث شد که نمونه آن را در میادین شهر می‌توان دید و البته حدود 60 سرویس بهداشتی مکانیزه نیز در دیگر مناطق شهر تهران نیز ساخته و نصب شده است. همچنین تعداد 60 سرویس بهداشتی هم در پارک‌های شهر تهران وجود دارد. اما این تعداد سرویس بهداشتی به هیچ عنوان جوابگوی نیازهای موجود نیست و می‌بایست مکان‌یابی سرویس‌های بهداشتی در سطح شهر براساس یک برنامه و یک الگوی مشخص انجام شود.
کمبود سرویس بهداشتی تمیز در دنیا
اما نکته قابل توجه در سرویس های بهداشتی نظافت نامطلوب آنهاست که این مکان را برای شهروندان غیر قابل استفاده کرده است.
محمد مجابی، معاون علم و فناوری مرکز مطالعات وبرنامه ریزی شهر تهران یکی از مباحث مهم سرویس های بهداشتی را رعایت بهداشت می داند و به مهر می گوید: امروزه بسیاری از مردم در نقاط مختلف دسترسی به توالت‌های تمیز ندارند و با توجه به جایگاه توالت‌ها، لازم است توجه جدی به این نکته صورت گیرد.
وی با اشاره به اینکه در فرهنگ ایرانی اسلامی میزان توجه به مسائل بهداشتی زیاد است و پیشینیان نیز به این موضوع اهمیت بسیاری داده‌اند، ادامه می دهد: با این وجود بسیاری از نکاتی که باید در سرویس‌های بهداشتی رعایت شود ، مورد توجه قرار نگرفته و جنبه‌های بهداشتی آن رعایت نشده است.
مجابی ضمن تاکید بر این مسئله که در سرویس‌های بهداشتی باید استاندارهای متعددی رعایت شود، گفت: باید تعداد سرویس های بهداشتی عمومی زنانه و مردانه با جمعیت کشور متناسب باشد، از سوی دیگر نور سرویس ها، جنس کف و دیوارها و نوع سنگ به کار رفته، امکان تمیز کردن و شست و شوی نوزاد و برخورداری از آب گرم نیز از نکات دیگری است که قطعا باید مورد توجه قرار گیرد.
به گفته وی، بوی آزار دهنده نیز از نکات بسیار مهمی است که در سرویس‌های بهداشتی عمومی کشور ما به آن توجه نمی شود و این بو معمولا تمام محوطه اطراف سرویس‌های بهداشتی را نیز در بر می‌گیرد.
مجابی همچنین یکی از مشکلات جذب گردشگر در کشور را معضل سرویس‌های بهداشتی می داند و می گوید: البته در جایگاه گردشگری جدا از موضوع جذب گردشگر باید به این نکته توجه کنیم که به عنوان کشوری اسلامی که در آن توجه ویژه ای به مقوله نظافت شده است نباید از نگاه گردشگران خارجی با سرویس‌های بهداشتی آلوده مورد سئوال قرار بگیریم.
هر انسان بطور متوسط 3 سال از زمان عمر خود را در توالت به سر می‌برد
به گفته وی، در حال حاضر نه تنها در مکان‌های عمومی بلکه در اماکن خصوصی مانند رستوران ها نیز مشکل سرویس بهداشتی وجود دارد و با توجه به اینکه بر اساس مطالعات ، هر انسان بطور متوسط سه سال از زمان عمر خود را در توالت به سر می‌برد توجه به جایگاه بهداشت در سرویس‌های بهداشتی از نکات بسیار حائز اهمیت است.
زنان بیش از مردان به سرویس بهداشتی نیاز دارند
امیررضا رفیعی در پژوهشی به مشکلات سرویس های بهداشتی پرداخته است کمبود فضاهای بهداشتی را برای زنان بیش از مردان می داند.
او معتقد است: کمبود فضاهای بهداشتی برای زنان در مقایسه با مردان، توجه به نیازهای افراد معلول، کم‌توان و افراد سالخورده، منجر به ارزیابی مجدد ملاحظات طراحی در کشورهای توسعه یافته شده است. اما طراحی و تصویب استانداردها به تنهایی نمی‌تواند تامین‌کننده تمام نیازهای موجود باشد و باید حمایت‌های سیاسی و مالی نهادهای دولتی و محلی نیز وجود داشته باشد.
با توجه به اینکه نیاز زنان به استفاده از سرویس در طول روز بیشتر از مردان است توصیه می‌شود تعداد سرویس‌های بهداشتی به نسبت 65 به 35 در فضاهای پر رفت و آمد و تا 80 به 20 در مراکز عمده خرید به نفع زنان افزایش یابد.
افزایش قیمت زمین تهدیدی برای گسترس سرویس های بهداشتی
این پژوهشگر بالا رفتن قیمت زمین و املاک را تهدیدی برای گسترش سرویس‌های بهداشتی عمومی در سطح شهر می داند و می گوید: به همین دلیل مدیریت شهری باید از اراضی ذخیره شهر و سایر اراضی که قابلیت استفاده عمومی را دارند هم در مناطق گران و هم در مناطق ارزان‌قیمت برای گسترش سرویس‌های بهداشتی عمومی استفاده کند.
آنچه که امروزه در اذهان شهروندان تهرانی از سرویس‌های بهداشتی عمومی شکل گرفته فضایی کثیف، بدبو، غیرقابل استفاده و محلی برای رفتارهای بزهکارانه است.
تهران به 12 هزار سرویس بهداشتی نیاز دارد
با توجه به استانداردهای موجود در رابطه با تعداد سرویس‌های بهداشتی عمومی برای کلانشهری نظیر تهران با 10 میلیون جمعیت ساکن و غیرساکن به حدود 12 هزار چشمه توالت نیاز است که با در نظر گرفتن میانگین 8 چشمه برای هر ساختمان سرویس، باید 1500 سرویس بهداشتی عمومی مجهز و کامل احداث شود تا نیاز شهروندان تهرانی برای دسترسی آسان و سریع به سرویس‌های بهداشتی عمومی برطرف می شود.
این در حالیست که تنها حدود 200 سرویس بهداشتی عمومی در تهران وجود دارد و این نشان‌دهنده این است که وضعیت موجود با وضعیت ایده‌آل فاصله بسیار زیادی دارد. بنابراین مدیریت شهری علاوه بر احداث سرویس‌های بهداشتی عمومی مجهز و کارامد می‌تواند از پتانسیل‌هایی نظیر ساختمان‌های عمومی و دولتی، مساجد، پارکینگ‌ها، مراکز تجاری و نظایر اینها برای رفع کمبود سرویس‌های بهداشتی بهره ببرد.
توجه به این نکته نیز ضروری است که هزینه تعمیرات و نگهداری یک سرویس بهداشتی کهنه و قدیمی از احداث یک ساختمان جدید بیشتر می‌شود و این ضروری است که مدیریت شهری با درک مناسب از نیازهای شهروندانش و با تخصیص مناسب منابع مالی و انسانی به مکان‌یابی، احداث و توسعه سرویس‌های جدید در مناطق شهر بپردازد.
.......................................
گزارش از نورا حسینی
نظر شما