برگزيدگان جشنواره رازي در گفتگو با مهر: درخت پژوهش بدون توجه به نيازهاي موجود و مديريت صحيح ، به بار نمي نشيند

دكتر عليرضا چوبيه برگزيده جشنواره تحقيقاتي علوم پزشكي رازي در گفت و گو با خبرنگار سرويس حوزه و دانشگاه "مهر"، گفت: يكي از مباحثي كه در بحث مشكلات بخش پژوهش كشور در وهله اول به ذهن مي آيد پروسه طولاني تصويب و تامين اعتبار يك پژوهش است. از زماني كه طرح تحقيقاتي نوشته مي شود تا به تصويب برسد پروسه بس طولاني بايد طي شود. ممكن است در يك زمان خاص نياز به يك پژوهش بسيار بالا باشد بنابراين محقق نيز براي انجام و اجراي چنين پروژه و تحقيقي انگيزه هاي لازم را دارد و دوست دارد با انگيزه قوي و دانش خود اين نياز را برطرف نمايد، اما پروسه تصويب طرح تحقيقاتي، داوري و تخصيص اعتبار گاهي آن قدر به طول مي انجامد كه يا آن نياز برطرف مي شود يا انگيزه ها از ميان مي رود. در واقع دانشجو، محقق و پژوهشگر دلسرد مي شود. در اين زمينه شايد دست اندركاران امر تحقيقات و پژوهش نيز مقصر نباشند ولي به هر شكل اين مشكل براي محققان و پژوهشگران وجود دارد.

عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي شيراز تصريح كرد: در كشورهاي پيشرفته سهم تحقيقات از 2 درصد توليد ناخالص بيشتر است و با اينكه اين سهم بسيار بيشتر از سهم تحقيقات در كشور ما است ولي باز هم محققان آن كشورها اين سهم را بسيار ناچيز مي دانند و براي جبران اين كمبود اعتبار به سراغ صنايع و بخش خصوصي مي روند. خيز برداشتن به سمت بخش خصوصي و صنايع سبب مي شود نتايج تحقيقات در كتابخانه ها خاك نخورند و نتايج اين تحقيقات مستقيما مورد استفاده قرار مي گيرند. متاسفانه ما يك مقدار در اين زمينه ضعيف عمل كرده ايم و هماهنگي بين بخش هاي خصوصي، دولتي، صنعت و دانشگاه وجود ندارد. ممكن است حتي برترين پژوهش ها نيز در كشور انجام شوند و در برترين مجلات نيز به چاپ برسند اما كاربردي نباشند. در نتيجه نتايج اين تحقيقات بارز نخواهد بود.

وي كه فارغ التحصيل دكتراي حرفه اي بهداشت دانشگاه علوم پزشكي تهران مي باشد، خاطر نشان ساخت: سيستم پژوهشي در كشور به گونه اي است كه خيلي بايد نيرو و انرژي هزينه كني تا بتواني يك پژوهش را به نتيجه برساني. من هم در تحقيق و پژوهش خودم بر اساس انگيزه و علاقه شخصي توانستم كار را به جلو هدايت كنم و نتيجه لازم را اخذ نمايم. در سيستم موجود پژوهشگر بايد هم پژوهش كند، هم براي اجراي آن خود به دنبال تامين اعتبار برود.

دكتر عليرضا چوبينه خاطر نشان ساخت: بنابراين پژوهشگر ايراني وقت زيادي از خود را صرف خريد وسايل و نقد كردن فاكتور مي كند. در صورتي كه بايد به وقت خود را براي مطالعه و تحقيق بيشتر هزينه كند.

مدير دفتر ارتباط دانشگاه با صنعت دانشگاه علوم پزشكي شيراز در پاسخ به سوال خبرنگار حوزه و دانشگاه در زمينه ضعف سيستم مديريت پژوهشي كشور گفت: مديريت هم مي تواند در اين زمينه مقصر باشد اما كار پژوهشي بودجه مي خواهد. مشكلات تحقيق فقط به مديريت پژوهشي برنمي گردد، بخش هاي مختلف دانشگاه و منابع تامين اعتبارات مالي در اين مشكلات دخيل اند. بايد تمام بخش هاي مختلف دانشگاه و منابع مختلف تامين اعتبارات مالي دست به دست هم دهند تا مشكلي بر سر راه پژوهشگر وجود نداشته باشد.

دكتر چوبينه افزود: اگر من به مانند بسياري از دوستان قديم خود به دنبال تحصيل نمي رفتم و به كارهاي ديگر مشغول مي شدم از زندگي اقتصادي خود عقب نمي ماندم.

وي افزود: در چنين سيستمي تنها تك ستاره ها هستند كه مي درخشند در حالي كه بايد يك اتمسفر يا جوي حاكم شود تا همه بتوانند به تحقيق و پژوهش بپردازند و به ستاره تبديل شوند.  

دكتر عليرضا چوبينه فارغ التحصيل دكتراي حرفه اي بهداشت دانشگاه علوم پزشكي تهران با ارائه پژوهشي با عنوان ارائه مدل ارگونوميك ايستگاه كار قاليبافي با تاكيد بر وضعيت بدني مناسب بر پايه بررسي ميداني و مداخله هاي آزمايشگاهي در جشنواره تحقيقاتي علوم پزشكي رازي به عنوان پژوهشگر برگزيده انتخاب شد.

دكتر مريم نوروزيان در گفت و گو با خبرنگار گروه حوزه و دانشگاه "مهر" گفت : خوشبختانه امروزه پژوهش به عنوان امري شاخص در تمام زمينه هاي علمي در دانشگاه ها و سازمان ها مطرح شده است و همين توجه به امر پژوهش سبب شده است مسئولان بعد از سال ها متوجه كاستي هاي موجود در اين زمينه شوند و مي خواهند خيلي سريع خلاءهاي موجود را پر كنند، اما اقدامات شتابزده نتايج مناسبي را سبب نخواهند شد. 

وي تصريح كرد : شتابزدگي در افزايش توليدات پژوهشي باعث افت راندمان پژوهش و سطحي و غير پايه اي بودن آنها مي شود. البته توجه به افزايش تعداد مقالات فقط مختص كشور ما نيست و در همه كشورها به اين موضوع توجه مي شود، اما لازم است براي انجام كار پايه اي و بنيادي به كيفيت تحقيقات نيز توجه كرد و از شتابزدگي بر حذر بود.

عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران خاطرنشان كرد : معاينه بيماران، كارهاي درماني، فعاليت هاي آموزشي و كارهاي پژوهشي وظايف اعضاي هيئت علمي دانشگاه هاي علوم پزشكي كشور است. ضمن اين كه بسياري از اساتيد علاوه بر موارد مذكور به فعاليت هاي اجرايي نيز مي پردازند. فعاليت در چند حوزه باعث تقسيم قواي فرد مي گردد و فرد نمي تواند بازده مورد نظر را در هر شاخه بدست آورد.

وي تصريح كرد : فعاليت هاي اجرايي مانند مديريت سازمان ها يا موسسات خاص و انجام چند كار به طور موازي مانعي بر سر راه پژوهش است و باعث بنيادي نبودن پژوهش مي شود. بهتر است پزشكان در هر كدام از اين شاخه ها تقسيم شوند و به فعاليت محدود بپردازند. براي مثال اساتيدي كه فقط به امر آموزش مي پردازند و يا پزشكاني كه فقط به امر معاينه و درمان اشتغال دارند در كار خود موفق تر خواهند بود. يسياري از اساتيد معلمان برجسته اي بودند كه پژوهشگران و استادان بزرگي را پرورش دادند و ما هميشه مديون آنها خواهيم بود. اشتغال افراد به كارهاي موازي مشكل عمومي همه سازمان هاست.

وي به وضعيت بودجه پژوهش اشاره كرد و افزود : بايد خدا را شكر كنيم كه بودجه پژوهشي ما در سال هاي اخير نسبت به گذشته افزايش بسياري پيدا كرده، اما مشكلات مادي هنوز به طور كامل مرتفع نشده اند. بودجه ها در سطح معمولي هستند و كفاف تحقيقات بنيادي را نمي دهند. بسياري از پژوهشگران بايد هزينه هاي پژوهش را خود تقبل كنند. البته كمبود بودجه اثرات غيرمستقيمي نيز دارد. به عنوان مثال آمار بيماري هاي مختلف در كشور ما وجود ندارد و اگر آماري هم  موجود باشد ناقص و ناكارآمد است و اين به دليل كمبود بودجه هاي تحقيقاتي است. به طور كلي كشور نيازمند به مديريتي قوي در زمينه پژوهش است.

دكتر نوروزيان تصريح كرد : مشكل بوروكراسي در امر پژوهش نيز مانند سابر حوزه ها وجود دارد و به سادگي قابل رفع شدن نيست. دانشگاه ها و مراكز تحقيقاتي بايد بودجه مستقل پژوهشي داشته باشند و آن را با تدبير بين قسمت هاي مختلف تقسيم كنند. در اين گونه مراكز اكثرا با مسئله تراكم طرح هاي پژوهشي مواجه هستيم كه عموما به صورت ناهمگون وجود دارند و اگر مديريتي كارآمد وجود نداشته نباشد، بودجه به طور صحيح توزيع نمي شود. مديريت بايد صلاحيت نطردهي در هر حوزه را  داشته باشد . براي مثال يك متخصص مغز و اعصاب نمي تواند در مورد طرح هاي پژوهشي دندانپزشكي اظهار نظر كند. در همين راستا لازم است براي كاهش حجم بوروكراسي رايج در حوزه هاي مختلف مراكز پژوهشي جداگانه داشته باشيم ؛ مثلا مركز پژوهشي دندانپزشكي يا داروسازي.

پژوهشگر برگزيده جشنواره رازي در زمينه ارتباط بين دانشگاه و صنعت گفت : در كشور متاسفانه صنعت به دانشگاه اعتماد نمي كند. در خيلي از كشورها بخش زيادي از بودجه پژوهشي توسط شركت هاي خصوصي و صنعتي تامين مي شود، ضمن اين كه اين مراكز براي انجام فعاليتهاي پژوهشي خود به سراغ مراكز آكادميك مي روند. البته اين مسئله در كشور ما نيز كم كم در حال جا افتادن و پا گرفتن است.

وي افزود : آموزش پژوهش نيز امري مهم و جدي  تلقي شود. پژوهشگران بايد راه هاي صحيح تحقيق را بياموزند تا از تكرار خطاهاي محققين قبلي جلوگيري شود و اين خود باعث كوتاه شدن روند تحقيقات دنباله دار مي شود. از موارد ديگر آموزش پژوهش، اخلاق پژوهش است.

دكتر آرش حسين نژاد شيرواني در گفت و گو با خبرنگار حوزه و دانشگاه "مهر"، گفت : در حال حاضر با اينكه سهم درآمد كشور از توليد ناخالص ملي افزايش يافته است اما همچنان نيروي انساني كمتر مورد توجه قرار مي گيرد.

وي تصريح كرد : متاسفانه بيشتر به فضاهاي فيزيكي، كامپيوتر، آزمايشگاه و ... اهميت داده مي شود و كمتر سرمايه ها در اختيار نرم افزار پژوهش و تحقيق يعني انسان قرار داده مي شود. به عنوان مثال چندين سال است كه تعرفه هاي موجود براي پزشكان عمومي هيچ تغييري نكرده و ثابت باقي مانده است و اگر تغييراتي هم ديده شده بسيار جزئي بوده است.

اين پژوهشگر برگزيده جشنواره رازي خاطر نشان كرد : وقتي پروژه اي تصويب مي شود مشكلي براي ارائه تسهيلات آزمايشگاهي و تحقيقاتي ديده نمي شود اما اگر بخواهيم اين تحقيق توسط نيروي انساني و فكر و دانش به جلو هدايت شود تا نتيجه اي حاصل گردد با مشكل مواجه مي شويم. سهمي كه به نيروي انساني در ازاي تحقيق و پژوهش بر روي هر پروژه اختصاص مي يابد حتي از 30 درصد كل بودجه پروژه نيز كمتر است. بنابراين وقتي حداقل هاي ممكن براي نيروي انساني و پژوهشگر در تحقيق و پژوهش فراهم نباشد نمي توان به تلاش نرم افزار تحقيق (نيروي انساني) اميدي داشت.

وي ياد آور شد : خوشبختانه زمان تصويب پروژه ها چندان طولاني نيست. بخصوص پروژه هايي كه مربوط به مراكز تحقيقاتي هستند با سرعت بيشتري به تصويب مي رسند ولي براي سهولت در امر پژوهش بايد بسترسازي شود. بدون بستر سازي مناسب پروژه ها با مشكلات عديده اي در طول اجرا روبرو خواهند شد.

دكتر آرش حسين نژاد شيرواني تصريح كرد : در كشور كميت مقالات و پروژه ها را بالا برده ايم اما هنوز به مرحله كيفي مقالات توجه نكرده ايم. اولويت هاي پژوهشي كه در واقع كيفيت مقالات به حساب مي آيند هنوز آن طور كه بايد و شايد تعيين نشده اند، در واقع برنامه اي براي تعيين اولويت ها توسط سازمان ها و موسسات نداريم.

وي افزود : عدم وجود اولويت هاي تحقيقاتي و پژوهشي در كشور سبب مي شود پروژه هاي زيادي به صورت موازي انجام شوند. در مجلات داخلي مقالات مشابه زيادي ديده مي شود كه 90 درصد آنها كاملا يكسان هستند.

دكتر حسين نژاد شيرواني يادآور شد : هيچ كس نظارتي بر مقالات ندارد و به همين دليل است كه بسياري از پروژه هاي مشابه در سازمان هاي مختلف به تصويب مي رسند.

وي تصريح كرد : اولويت هايي كه در برخي مراكز و سازمان ها نيز ايجاد شده است با نيازهاي موجود در جامعه تطابق ندارد. اين اولويت ها با اولويت هاي انتشار مقالات در ژورنال هاي خارجي مطابق است. در كشور هدف بيشتر توليد مقاله است تا توليد علم و رفع نيازهاي جامعه.

اين پژوهشگر برگزيده خاطر نشان كرد : متاسفانه تحقيقات در ايران تا حدودي مطابق با مد حركت مي كند. هر آنچه در آمريكا و كشورهاي اروپايي به عنوان موضوع اول تحقيقات در نظر گرفته مي شود در ايران هم همان موضوع به عنوان يك موضوع جديد و مد روز تحقيق و پژوهش در نظر گرفته مي شود. در صورتي كه بايد به نياز جامعه و رفع مشكلات مردم توجه شود. به خصوص در بخش بهداشت و درمان كه موضوع مهمي در جامعه محسوب مي شود. متاسفانه در اين زمينه نيازسنجي مناسبي صورت نگرفته است. البته كارهايي شده اما كافي نيست. تحقيقات بايد در خدمت جامعه خودمان باشد نه بر اساس خواسته هاي ژورنال هاي خارجي.