تأکید جان هیک بر پلورالیسم دینی بر اساس متن دین/ جان هیک فیلسوف خدامحور است

در این نشست دکتر قاسم پورحسن با بیان اینکه متأسفانه در ایران آراء جان هیک به درستی تبیین نشده است؛ گفت: در ایران به اشتباه از جان هیک به عنوان ناواقع گرای دین یاد می شود و این در حالی است که خودش طی صحبتی که داشته نسبت به این انحراف برداشت در ایران به شدت انتقاد کرده است.

 

وی افزود: جان هیک بر واقع گرایی دین تأکید می کند و می گوید که من از متن خود دین، و نه بر اساس اذهان دینداران به پلورالیسم دینی(تکثرگرایی دین) دست یافتم.

دکتر قاسم پورحسن به بحث "زبان دین" در دیدگاه جان هیک پرداخت و گفت: جان هیک زبان دین را هم شناختاری و هم صادق می داند و معتقد است که تمام مدعیات دینی دینداران اینگونه است اما نباید نظر هیک را با پلنتیگا یکی بدانیم. در واقع مانیفست جان هیک در زبان دین تا سال 2005 این است اما پس از آن نظریه ای در باب تجربه اصیل دینی مطرح می کند که به نظرم با دیدگاه اولیه او زاویه می گیرد.

 

جان هیک بحث دین را از مسیح محوری به خدامحوری آورد

 

وی با بیان اینکه واقع گرایان دینی از جمله "جان هیک" برای خدا و مدعیات دینی قائل به وجودی مستقل هستند؛ بر تفاوت دیدگاه هیک با فویر باخ تأکید کرد و گفت: جان هیک با واقع گرایی دینی خود نه تنها می خواهد به خدای انسان گرایانه باخ پاسخ بدهد بلکه می خواهد به مسیحیت هم جواب دهد. هیک می گوید من نخستین فیلسوف دین در مسیحیت هستم که بحث دین را از مسیح محوری به خدامحوری آوردم.  هیک به شدت از تثلیث مسیحی، اسطوره سازی و... در مسیحت انتقاد دارد و می گوید نمی شود بر اساس تثلیث مسئله خدامحوری را مطرح کرد.

وی در تشریح معنی ناواقع گرایانه دینی گفت: ناواقع گرای دینی یعنی اینکه خدا زمانی خداست که انسان او را بفهمد و الا خدا نیست. متأسفانه در ایران جان هیک را جزو این دسته قرار دادند در حالیکه سه دوره عمر جان هیک نادیده گرفته شده است.

 

استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی افزود: در واقع باید گفت که جان هیک تنها زمانی که از تجربه دینی به نحو تام دفاع می کند کمی از واقع گرایی تام فاصله می گیرد اما این بدان معنا نیست که او ناواقع گراست چراکه در آخرین نوشته اش می گوید اگر ما نتوانیم وجود خدای مستقل و مدعیات دینی را بیرون از ذهن اثبات کنیم هیچ کدام از این مدعیات دینی نه شناختاری و نه صادق هستند بلکه اینها چیزی غیر از وجه نمادین و اسطوره ای نیستند.

 

دکتر پورحشن تأکید کرد: جان هیک به صراحت تفسیر نمادین، تفسیر اسطوره ای و تفسیر اخلاقی از دین را نادرست می داند و معتقد است که باید به تفسیر دینی "دین" روی آوریم. جان هیک تأکید می کند که از متن دین می تواند راههای مختلفی به نجات منتهی شود.

 

زبان دین در نگاه جان هیک با زبان متعارف متفاوت است

 

وی به دیدگاه جان هیک در مورد زبان دین اشاره کرد و گفت: هیک مباحث دین را با رویکرد کلامی و الهیاتی دنبال می کند و معتقد است که زبان دین با زبان کاربرد لغات در عرف متفاوت است؛ اما بیگانه نیست. او معتقد است ما از معنای متداول باید به معنای زبان خاص دین عبور کنیم.

 

وی به تشریح نگاه جان هیک به نظریه تمثیلی، تجسد، غیرشناختاری در زبان دین پرداخت و با بیان اینکه دیدگاه جان هیک در این زمینه متأثر از مسیحیت است؛ گفت: جان هیک فیلسوف خدامحور است و می گوید که من بر خلاف دیگران که خدا را بر اساس دین می خواهند بشناسند، سعی دارم که دین را بر اساس خداوند بفهمم.

 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تأکید کرد: جان هیک معتقد به چندخدایی نیست بلکه بر این باور است که یک واقعیت مستقل بیشتر وجود ندارد، او می گوید گرچه ما نمی توانیم به آن خدا دست یابیم - یعنی با برهان اثبات کنیم-  اما باید باشد تا ما تجربه های گوناگون داشته باشیم.

 

دکتر پورحسن در پایان با تأکید بر واقع گرا بودن جان هیک در حوزه فلسفه دین تصریح کرد: هیک می گوید که در این حقیقت که ما به خداوند عشق می ورزیم باید توجه کنیم که شیوه حیات مبتنی بر دین یعنی استوار ساختن بر عشق و محبت به طور حقیقی است و زمانی این اتفاق می افتد که به صورتِ حقیقی و ظاهری آن توجه کنیم نه به صورت نمادین و نه حکایتی. لذا این نوع زندگی دینی هم آن را عقلانی و هم جذاب می کند.