دکتر مهدی محبتی، استاد دانشگاه و نویسنده کشورمان در گفتگو با خبرنگار مهر، در مورد نقش روزه در تهذیب نفس گفت: یکی از مهمترین روش‌های تهذیب نفس درعرفان روزه‌داری یا کشیدن گرسنگی یا آن چیزی است که به آن مجاعت (جوع) می‌گویند.
وی با بیان اینکه مجاعت یا گرسنگی کشیدن اعم از روزه‌دار شدن است، افزود: در واقع عرفا مهمترین برنامه تربیتی را برای کسانی که می‌خواهند به خداوند نزدیک شوند کم‌خوابی و کم‌خوری قلمداد کردند. چنانچه سعدی در یکی از مهمترین داستان‌های خودش می‌گوید: «اندرون از طعام خالی دار/ تا در او نور معرفت بینی/ تهی از حکمتی به علت آن/ کز طعام پری تا بینی»
محبتی در ادامه سخنانش اظهار داشت: همچنین مولانا در مورد فضیلت روزه‌داری و اینکه انسان باید با تحمل گرسنگی چراغ معرفت را در وجود خودش روشن کند، ابیات بسیار زیبایی دارد ازجمله آنهاست: «گر تو این انبان ز نان خالی کنی/ پر ز گوهرهای اجلالی کنی/ طفل جان از شیر شیطان باز کن/ بعد از آنش با ملک انباز کن/ چند خوردی چرب و شیرین از طعام/ امتحان کن چند روزی در صیام» که نشان می‌دهد یکی از برنامه‌های تربیتی همه عرفا و کسانی که مشرب عرفانی دارند توجه دادن انسان به این است که نباید خیلی پر خور باشد، ضمن آن که به هر حال روزه فریضه اسلامی و دینی است که در جای خود دارای اهمیت و بحث است.
نویسنده کتاب «از صورت تا معنا» با اشاره به اینکه همه اهل عرفان معتقدند شریعت باید اساس طریقت باشد و در عین حال می‌گویند در ماه‌ها و روزهای غیر از ماه رمضان هم باید انسان پرخور نباشد، گفت: با توجه به این حدیث پیامبر(ص) که «بیشترین مرض‌های آدمی از پرخوری به سراغ او می‌آید.»
وی افزود: اگر به کتاب‌های عرفانی نگاه کنیم همه آنها باب بسیار بزرگی به نام آداب روزه دارند که روزه چگونه آغاز می‌شود و چه مراسمی دارد و... این غیر از برنامه‌های فقه است که در مورد روزه آمده است. بنابراین در تمام کتاب‌های عرفانی بخش بزرگی به‌نام روزه‌داری یا در آداب‌الصوم می‌بینید که نشان‌دهنده این است که چقدر ماه رمضان و روزه در کتاب‌های عرفانی اهمیت دارد.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا روزهای که عرفا می‌گویند با روزه ماه رمضان متفاوت است، بیان کرد: دو گونه روزه داریم؛ یکی روزه ظاهری است که نخوردن و نیاشامیدن و امثال اینهاست. عرفا می‌گویند که روزه باطنی هم داریم و آن این است که ذهن انسان به گناه متمایل نشود و روحش آلوده به مسائل منهی و شهوی نشود.
وی با تأکید به اینکه عرفا معتقدند انسان برای دیدار حق تعالی و مشاهده جمال حق باید برای خودش برنامه داشته باشد، انسان بی‌برنامه در زندگی موفق نمی‌شود، تصریح کرد: آن طور که امام علی(ع) می‌فرمودند: «اوصیکم بتقواالله و نظم امرکم» عرفا هم متعقدند که نظم در امور مهمترین برنامه خودسازی انسان است. این نظام امور فردی از چله‌نشینی، اعتکاف و خلوت‌گزینی شروع می‌شود تا به آداب دیگر می‌رسد که یکی از اینها مسأله روزه‌داری است.
استاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه روزه‌داری در کتاب‌های عرفانی به چند بخش تقسیم می‌شود، گفت: اینکه چه چیزهایی را بخوریم که معده و مغز ما به حرام آلوده نشود، اینکه چقدر بخوریم، یعنی آیا مال حلال را هم می‌توان خیلی خورد و زیاده خواری کرد یا نه؟ اینکه در هنگام روزه چه چیزهایی را به ذهن خود خطور ندهیم یعنی روزه فکری. چه حرف‌هایی را نزنیم، یعنی روزه زبانی. هرگز به چه چیزهایی نیندیشیم، یعنی روزه ذهنی. چه چیزهایی را به دل راه ندهیم، یعنی روزه قلبی و... .
وی تأکید کرد: به همین خاطر در کتاب‌های عرفانی اگر دقت کنیم می‌بینیم حجم عظیمی از روزه‌هایی که ظاهرا برای عموم مردم مطرح نیست، مطرح شده است. چنانچه غزالی در احیاء علوم‌الدین و کیمیای سعادت و یا سهروردی یا قشیری در رساله قشیریه و... همه اینها بابی را در آداب صوم باز کردند، البته روزه را هم طبقه‌بندی کردند؛ یعنی کسی که تازه وارد خودسازی شده نمی‌تواند به سبک عارفان کامل روزه بگیرد و همه اینها الگو گرفته از سبک و شیوه زندگی پیامبر اسلام (ص) است.
نویسنده کتاب «کارنامه مولوی‌پژوهی در ایران» اذعان کرد: پیامبر(ص) ماه شعبان و رجب را علاوه بر رمضان روزه می‌گرفتند و معتقد بودند هریک از این 3 ماه به پلکانی برای دیدار حق تعالی می‌ماند. به همین خاطر درک و دریافت معنای روزه در کتاب‌های عرفانی امر خیلی جالب و جاذبی است چنانچه حدیث قدسی می‌فرماید: «الصوم لی و أنا أجزی به: روزه فقط مال من است و فقط من به آن جزا می‌دهم،» روزه‌دار می‌تواند واقعا روزه نباشد ولی نشان دهد که روزه است یا کارهایی انجام دهد که خلاف روزه است، اما ظاهرا روزه‌اش باطل نشود مانند انجام بعضی از امور شبهه‌دار. به همین خاطر روزه باید خیلی خالصانه باشد تا مقبول واقع شود لذا فرموده که الصوم لی، یعنی روزه فقط مال من است و من می‌توانم به آن جزا دهم.
نظر شما