بررسی ارتباط عفیفانه در تلویزیون و سینما/ رسانه و هنجارهای دینی

به گزارش خبرگزاری مهر، در جهت ترویج و تعمیق فرهنگ عفاف و حجاب، رسانه‌های جمعی جمهوری اسلامی ایران، همچون تلویزیون و سینما، سعی در بازنمایی عفاف و حجاب دارند. این کتاب با تحلیل سیاست‌های موجود در بخش تولید و نظارت در تلویزیون و سینما به ابعاد مختلف تصویرسازی عفاف در فیلم می‌پردازد که در نتیجه، بسته‌ای سیاستی و مدیریتی، پیشنهاد می‌دهد.

 

این کتاب گامی در جهت بسط نظری عفاف در ارتباطات انسانی و ظهور آن در فیلم‌سازی تلویزیون و سینما است. در این میان سیاست‌های اعلامی به تولیدکنندگان، واسطه‌ای در جهت فهم هرچه بهتر از رعایت عفاف در فیلم‌سازی است که اگر این سیاست‌ها بدون پشتوانه تحقیقی طراحی شده باشند نه تنها ابهام زا بوده بلکه موجب فهم نادرست از رعایت عفاف در تولیدات تلویزیونی و سینمایی نیز می‌شود.

 

اهداف کتاب حاضر عبارتند از: 1. تبیین عفاف اسلامی در سطوح مختلف ارتباطات انسانی و ارتباطات کلامی و غیرکلامی. 2. چگونگی ارائه عفاف در سیاست‌های اعلامی رسانه ملی (سیما) و سینما براساس معیارهای اسلامی. 3. بررسی میزان رعایت عفاف اسلامی در سیاست‌های اعلامی سیما و سینمای جمهوری اسلامی ایران با توجه به معیار‌های اسلامی و اسناد بالادستی.

 

کتاب از سه فصل تشکیل شده است: در فصل اول با عنوان «تحلیلی ارتباطی- فرهنگی از عفاف اسلامی»، ‌به تبیین آموزه‌های دین اسلام در موضوع عفاف با در نظر گرفتن ادبیات علم ارتباطات در سطوح ارتباطات انسانی و در دسته بندی ارتباطات کلامی و غیر کلامی پرداخته شده است. همچنین به صورت خلاصه، به بعد فرهنگی عفاف و حجاب در جامعه ایران و غرب اشاره شده و آثار بی‌عفتی را در جامعه بررسی نموده است.

 

در فصل دوم با عنوان «رسانه و هنجارهای دینی»، با بررسی رابطه دین و رسانه به نظریه‌های هنجاری رسانه به‌عنوان چارچوب تئوریک تحقیق در تعامل هنجار و رسانه پرداخته و با توجه به شش دسته نظریه هنجاری رسانه در تقسیم‌بندی مک کوایل به نقد و بررسی هر کدام از نظریه‌های هنجاری پرداخته شده است و تلاش‌های موجود برای ارائه یک نظریه هنجاری رسانه با دیدگاه اسلامی را ارائه نموده است.

 

در فصل سوم با عنوان «سیاست‌های عفاف در تلویزیون و سینمای ایران»، بعد از اشاره به سیاست‌های بالادستی همچون قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، سند چشم انداز بیست ساله، سیاست‌های فرهنگی کشور، مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و سیاست‌های مصوب شورای فرهنگ عمومی، به سیاست‌های اعلامی و نظارتی رسانه ملی و سیاست‌های معاونت سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در موضوع عفاف و حجاب می‌پردازیم.

 

هرچند این سیاست‌ها براحتی قابل بازیابی بود اما یکی از مشکلات این تحقیق دستیابی به سیاست‌های سینما در بخش نظارت و ارزیابی معاونت سینمایی بود که دستیابی به این سیاست‌ها حدود دوماه بطول انجامید. تحلیل این سیاست‌ها با روش نظریه مبنایی  و به اندازه مقوله بندی آموزه عفاف اسلامی و دسته بندی سیاست ها در این مقولات صورت گرفت که به سه تحلیل انجامید: 1) تحلیل درونی سیاست‌ها 2) تحلیل مقایسه‌ای سیاست‌ها 3) تحلیل این سیاست‌ها با سیاست‌های بالادستی و آموزه‌های استخراج شده در مورد عفاف در فصل اول. در پایان سیاست‌هایی در موضوع عفاف و حجاب برای تلویزیون و سینما پیشنهاد می‌شود.

 

عفاف، حالتی درونی است که منظومه‌ای از رفتارهای انسان را در ارتباطات انسانیف کلامی و غیرکلامی از جمله حجاب و عدم تبرج، شکل می‌دهد. عفاف، ملکه دوری از گناه در زندگی مومن است، که در ارتباطات با خود، با فرد دیگر، با گروه و جامعه بروز می‌یابد و در معنای خاص به پاکدامنی و قرار گرفتن شهوت جنسی در مسیر عقل و شرع دلالت دارد. عفت و حیا که جزء جدایی‌ناپذیر دین و ایمان بشمار می‌رود شالوده هرگونه رابطه انسانی خصوصا در روابط زن و مرد است. جامعه ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مدعی تشکیل یک جامعه دینی است که باید آموزه‌های اسلامی در آن برقرار بوده و در عیان مردم نیز مشهود باشد.

 

یکی از نمودهای جامعه دینی وجود عفت عمومی و صیانت از این ارزش است که خود را در پوشش، روابط کلامی و غیر کلامی زن و مرد در محیط جامعه، رسانه‌ها و ... نشان می‌دهد. پرواضح است که وسائل ارتباط جمعی از جمله رسانه‌های دیداری و شنیداری و مطبوعات نقش غیر قابل انکاری در ترویج فرهنگ عفاف و حجاب یا تضعیف آن در سطح جامعه دارند. از این حیث مسئله عفاف و حجاب همیشه مورد توجه مسئولان فرهنگی و رسانه‌ای کشور بوده است.

 

در این میان رسانه ملی که ابزار اصلی رسانه‌ای انقلاب اسلامی و حکومت جمهوری اسلامی ایران است و همچنین سینما در جمهوری اسلامی ایران، مسئولیت خطیری در جهت حفظ و ترویج ارزش‌ها و هنجارهای اسلامی دارند. رسانه ملی از حیث گستردگی مخاطب و حجم عظیم تولید پیام در بین رسانه‌های دیگر حائز رتبه اول است، همچنین سینما که از جذابیت‌های خاص بصری بهره می‌برد نیز می‌تواند در ترویج و یا تخریب ارزش‌های اسلامی بسیار موثر واقع شود، بنابراین تولید کنندگان پیام در این دو رسانه باید حداکثر دقت را در انعکاس یک زندگی دینی در دستیابی مخاطب به حیات طیبه داشته باشند.

 

«ارتباط عفیفانه در تلویزیون و سینما» تألیف عبدالرسول علم الهدی به همت انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) در سال جاری به بهای 95000 ریال منتشر شد.