ارومیه؛ شهری به زیبایی ماه و خورشید/ سوغات و دیدنیهای ارومیه

به گزارش خبرنگار مهر، ارومیه یک لغت آشوری است و از دو واژه "اور" به معنی نزدیک و "میه" به معنی آب گرفته شده است.

شهرستان ارومیه مرکز استان چکمه ای شکل آذربایجان غربی در شمال غرب کشور ایران واقع شده است، قدمت شهر رضائیه یا همین اورمیه با قدمت شهرهای تاریخی و باستانی سارد و نینوا برابری می کند، اما از این دو شهر قدیمی اثری جز توده ای خاک برجای نمانده، در حالی که این شهر پس از چندین قرن هنوز پابرجاست و به عنوان یکی از زیباترین شهرهای ایران به شمار می رود.

این شهرستان که در جلگه ای بطول 70 کیلومتر و عرض 30 کیلومتر در کنار دریاچه ارومیه گسترده است از شرق با دریاچه ارومیه، از غرب با کشور ترکیه، از جنوب با شهرستانهای مهاباد، نقده و اشنویه و از شمال با شهرستان سلماس همسایه است.

آب و هوای آن تقریبا مدیترانه ای و چهارفصل بهار، تابستان، پاییز و زمستان در آن به وضوح دیده می شود باغهای سیب، انگور و سایر میوه جات و بوستان های آن در بهار و تابستان دیدنی و میوه های آن در کام میهمانان ارومیه بسیار شیرین و دلپذیر است.

پاییز چنانکه از نام آذربایجان مشخص است و بخصوص ماه آذر در باغهای بادام ارومیه معنی و مفهوم دیگری پیدا می کند و زیبایی پاییز هر چه بیشتر در برگهای خوش رنگ و فضای دلچسب باغهای بادام به چشم می خورد و در زمستان کوهستانهای مملو از برف مشتاقان ورزشهای فرح بخش اسکی و کوهنوردی را به پیست اسکی خوشاکو و کوههای مرتفع این شهر فرا می‌خواند.

در مورد وجه تسمیه این شهر عقاید زیادی مطرح است، ارومیه در زبان سریانی اورمیا تلفظ و در پارسی ارومی و ارومیه، در عربی ارومیه، در ترکی اورمیه و در ارومنی ارمی تلفظ می شود، همچنین منطقه اورمان در غرب ایران نیز احتمالا از این مقوله مستثنی نیست. نام های منسوب به این شهر را اورموی، ارموی، گاهی ارومیه ای و ارومچی می خوانند.

ارومیه شهری به قدمت چهارهزار سال

در ساحل غربی و جنوبی دریاچه ارومیه نواحی (ارومیه، سلماس, ساوجبلاغ و...) از دو هزار سال قبل از میلاد مسیح، مردمی ساکن بودند که در معرض هجوم آشوری ها و اورارتوها قرار داشتند. مدتی نیز این نواحی "پارسوا" نامیده می شد سکنه آن از نژاد آریایی بودند که در 815 سال قبل از میلاد به سمت جنوب سرازیر شدند و به پارس رسیدند.

سر اورل استین انگلیسی که به همراه هیاتی در سال 1314 شمسی به ارومیه سفر کرد، در مورد قدمت این شهر معتقد است: رضائیه از قدیمی ترین بلاد ایران است و از روی آثار و وسایل مکشوفه در اشنویه و تپه حسنلو و قبوری که در سلدوز کشف شده، قدمت آن به 4 هزار سال قبل بازمی گردد.

نام شهر ارومیه از سال 1305 شمسی به رضاییه تغییر یافت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دوباره به نام اصلی بازگشت. عده ای معتقدند زبان ترکی از زبان های اولی ساکنان این سرزمین است. موافقان این نظر می گویند: آذربایجان از دوران انسان های اولیه مسکونی بوده و بارها مسکن اقوام و طوایف مختلف گشته است.

ارومیه زادگاه زرتشت

ارومیه از سوی غالب مورخان و جغرافی نگاران ایرانی، زادگاه زرتشت قلمداد شده است. تا این اواخر نیز مردم منطقه، غاری را در شمال شرقی شهر نشان کرده و معتقدند که زرتشت در آن مکان زندگی می کرده است. وجود همین عقاید، صرف نظر از اینکه تا چه اندازه به حقیقت نزدیک است، خود حاکی از اهمیت این شهر از نظر کیش زرتشی دارد.

این شهربه جهت گردآمدن اقوام و ادیان مختلف از قبیل آشوری ها، ارمنی ها و زرتشتی ها ( انتساب چند زرتشتی که در هنگام تولد عیسی «ع» به بیت اللحم رفته بودند و در ارومیه مدفونند حاکی از آن است که یکی از بزرگترین کانونهای مذهبی و اجتماعی گذشته های روز بوده است) یهودی ها و بالاخره مسلمانان یادگارهایی از قرن های مختلف را در دامان پیر و زیبایش پاس داشته است.

موقعیت طبیعی این شهر به عنوان منطقهای کشاورزی و نزدیکی به دریاچه اورمیه و نیز نزدیکی به تبریز به عنوان دومین شهر بزرگ ایران در دوره قاجار و اهمیت آن شهر به عنوان ولیعهدنشین، از جمله دلایل راهبردی بودن این شهر به شمار می رود.

شاید به واسطه دارا بودن همین ویژگیها است که این شهر بحرانهای گوناگونی را پشت سر گذاشته و غائلههای فراوانی را به خود دیده و در کمتر تغییر سرزمین و شهری رخ داده است.

طوایف و قبایلی نیز از این مکان به دیگر نقاط کوچ کرده اند و گاهی پس از مدت ها به همین مکان باز گشته اند. به همین دلیل می توان گفت: ارومیه، سرزمین گذرگاه و محل سکونت اقوام مختلف بوده است. قبایل ترک زبان نیز از جمله اقوامی بودند که از دیرباز در این سرزمین اقامت داشتند اما آغاز اقامت آنها در این مکان در ابهام مانده است.

ریشه زبان ترکی آذری مربوط به زبان مادهاست که در اثر گذشت زمان تحت تاثیر زبان های فارسی، عربی، ترکی قرار گرفته است. زبان عادی این منطقه از ریشه زبان های هند و اروپایی است.

در مورد زبان کردی باید گفت عده ای کردی را لهجه ای از زبان فارسی و گروهی دیگر آن را زبانی مستقل می دانند. یکهزار سال پیش از میلاد مسیح، آریاها به زبان اوستایی تکلم می کردند که پدر تمام زبان های مادی، پارسی و هندی بوده است.

سوغات و جاذبه های دیدنی

از مطالب کتب جغرافیا در گذشته چنین برمی آید که ارومیه شهری زیبا و پر نعمت بوده و تاکستان های انگور فراوانی داشته است. فراوانی درخت مو در اطراف ارومیه به قدری بوده که 30 نوع انگور در آن به عمل می آمده است. در حال حاضر علاوه بر انگور، سیب، گلابی، گردو، تخمه آفتابگردان و کدو، هلو، زردآلو، شلیل و گیلاس، چغندرقند و دانه های روغنی نیز  اطراف ارومیه کاشته می شود.

امروزه حلوا گردویی، نقل، عرق بیدمشک از رهاوردهای ارومیه هستند.

دریاچه ارومیه با وسعتی حدود ۴۸۱۰ کیلومتر مربع بزرگترین دریاچه کشور محسوب می‌شود. طول این دریاچه ۱۳۰ الی ۱۴۰ کیلومتر و عرض آن ۱۵ الی ۲۰ کیلومتر است و عمق متوسط آن ۶ الی ۱۵ متر است.

پارک ملی دریاچه ارومیه مجموعا متشکل از ۱۰۲ جزیرهٔ بزرگ و کوچک است که به جز جزیره اسلامی (شاهی) بقیه جزایر به صورت مناطق محافظت شده، پارک ملی اعلام شده و در آنها حیوانات وحشی رها شده‌اند.

از جاذبه‌های غیرطبیعی موجود در شهرستان اورمیه نیز می‌توان به مجموعه دهکده‌های باری و چی چست، پارک جنگلی ارومیه، بند، کوه «سیرداغ»، دریاچه مارمیشو، دره قاسملو، مجتمع تجاری تفریحی باری، مسجد جامع، بنای سه گنبد، پل شهید کلانتری، آبشار سولوک، جاده امامزاده. خیابان شیخ تپه و... اشاره کرد.

ارومیه یکی از شهرهای بزرگ ایران، مرکز استان آذربایجان غربی و نیز مرکز شهرستان ارومیه است. این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ با ۵۷۷ هزار و 307 نفر جمعیت، دهمین شهر پرجمعیت ایران به‌ شمار می‌آید.