یک میلیون حاشیه نشین مشهد در انتظار اقدام جدی/ قصه ای که پایانی ندارد

به گزارش خبرنگار مهر، کودکان حاشیه نشین دیروز به دنیای امروز پا نهادند و در تمام سال هایی که گذشت از وعده های متولیان، تیترهای جنجالی و خبرهای داغ برای حل شدن مشکل حاشیه شهر،  بسیار شنیدند اما هیچ یک از وعده ها عملی نشد و امروز حتی اثری از آن سیاه مشق و برگه های تعهد مسئولین که بر روی میزها جا خوش کرده بود به چشم نمی خورد.

برپایه این گزارش، سال ها پیش 800 هزار نفر جمعیت حاشیه نشین در اطراف مشهد به سر می بردند اما پس از چندی این رقم به 900 هزار نفر افزایش یافت و امروز از مرز یک میلیون نفر گذشته است و بازهم اقدامی برای مهار این پدیده از سوی مسئولین صورت نگرفته است.

60 هسته جمعیتی

هم اکنون 60 هسته جمعیتی در 3 هزار و 200 هکتار مناطق اطراف شهر مشهد به صورت غیرمجاز ایجاد شده است.

بسیاری از کارشناسان حوزه شهری ساخت و سازهای بی رویه و فاقد استانداردهای لازم در مناطق حاشیه ای را سبب گسترش بافت فرسوده می دانند و اعتقاد دارند دهیاریها زمین های کشاورزی را با تغییر کاربری به مسکونی تبدیل می کنند که در این راستا متولیان باید با با سرعت با اقدام دهیاری ها نسبت به تغییر کاربری زمینه های کشاورزی برخورد و از تداوم آن جلوگیری کنند.

اما به نظر می رسد گسترش حاشیه نشینی تنها به اقدا دهیاری ها باز نمی گردد زیرا شورای مسکن استان نیز باید با تامین مسکن مهاجران مانع ساخت و سازهای بی رویه در حاشیه شهر شود و با برنامه ریزی صحیح برای کسانی که قدرت مالی پایین تری دارند زمین و مسکن در محدوده مرکزی شهر تهیه کند.

مشکلات حاشیه شهر هر روز دامنه بیشتری پیدا می کند

شورای مسکن استان و بسیاری از نهادهای متولی با گذشت سالیان سال نه تنها کمکی برای مهار پدیده حاشیه نشینی نکردند بلکه هر روز سبب افزایش این پدیده شدند.

شاید امروز کودکان دیروز، جوانان، مردان و زنان بی ادعایی که سال های سال در حاشیه ماندند دیگر به مسکن و سرپناه فکر نکنند زیرا در حال حاضر تنها دریچه امید آنان رسیدگی به وضعیت بهداشتی و آسیب هایی است که در مناطق حاشیه شهر وجود دارد مشکلاتی که دامنه آن هر روز وسعت بیشتری پیدا می کند.

به گفته برخی از کارشناسان حوزه شهری معضلات و بحران های حاشیه نشینی در ابعاد وسیع تری هر روز نمود می یابد و بزرگ ترین آسیب آن متوجه قشر جوان و نوجوان است چرا که آمار نگران کننده مصرف شیشه و مواد مخدر در مناطق حاشیه ای بیشتر از سایر نقاط شهر به چشم می خورد.

برپایه این گزارش، مواد مخدر در شکل ها و انواع مختلف در حاشیه شهر به راحتی خرید و فروش می شود و اکنون بسیاری از آینده سازان پایتخت معنوی که در حاشیه ها به سر می برند به دام این مواد گرفتار می شوند و فریاد رسی نیست تا با تدبیر و دور اندیشی به دور از شعار وارد میدان می شود.

30 سال زندگی با معضلات حاشیه نشینی

یکی از اهالی حاشیه می گوید: حاشیه و حاشیه نشین  تنها در ایام انتخابات مجلس مهم می شوند و بس روزهایی که ایام تبلیغات کاندیداها آغاز می شود حاشیه ها محل رفت و آمد کسانی است که می خواهند بر کرسی مجلس تکیه بزنند.

زهره صنعتی معتقد است، نمایندگان بسیاری بر رور خار و خاشاک حاشیه گام نهادند و از شعارها و اقداماتشان برای از بین بردن حاشیه ها گفتند اما هیچ کدام عملی نشد و امروز بازهم فرزندان حاشیه در خانه های حلبی سر بر خشت می گذارند تا روزی با قد و قامت های برافراشته خودشان برای از بین بردن خانه های حاشیه اقدام کنند.

وی ادامه می دهد: 12 ساله بودم که به دلیل نداشتن سرپناه با خانواده ام در حاشیه شهر زندگی کردیم، آن روزها گمان می کردیم روزی مشکلات حاشیه نشین ها تمام می شود اما اکنون که 30 سال دارم این معضلات همچنان به قوت خود باقی است.

وی می گوید: نبود امکانات زیرساختی و زیربنایی، وضع نامناسب ساختمان ها، مقاوم نبودن سازه ها ، نامشخص بودن وضع مالکیت و تصرف افراد از جمله مهم ترین مشکلات مناطق حاشیه نشین است.

یکی دیگر از اهالی حاشیه "دروی" نیز می گوید: در اینجا هر روز آسیب های گوناگونی من و کودکانم را تهدید می کند و تاکنون علی رغم بازدیدهای گوناگون اهالی شورای شهر و متولیان امر اقدامی برای بهبود وضعیت حاشیه انجام نشده است.

صبرا شاهد می افزاید: بازدید مسئولین هیچ تاثیری بر مناطق حاشیه ای ندارد چرا که مردم حاشیه به دنبال داشتن حداقل امکانات و خدمات هستند اما ما تاکنون شاهد هیچ گونه امکاناتی نبوده ایم.

وی اشاره ای به سخنان شهردار در خصوص رسیدگی یکسان به مناطق کم برخوردار و برخوردار کرده و بیان می کند: هر چند شهردار مدتی است برای ایجاد فضای سبز و سرازیری امکانات در مناطق حاشیه ای اقدام کرده اما هنوز تا رسیدن به حد مطلوب فاصله بسیاری وجود دارد.

یک میلیون حاشیه نشین در مشهد یک هفتم جمعیت 7 میلیونی حاشیه نشین کشور را در بر می گیرد و این امر نشان می دهد که پایتخت معنوی بیشترین حاشیه نشین را در خود جای داده است.

ساخت وساز در حاشیه شهرمشهد ادامه دارد

مدیرکل راه و شهرسازی خراسان رضوی با بیان اینکه روزانه  بیش از 40 خانه در حاشیه شهرمشهد ساخته می شود، می گوید: افزایش اجاره بهاء، نبود امکانات در روستاها و مهاجرت به حاشیه و عدم رسیدگی به مناطق بالا و پایین شهر از جمله مواردی است که سبب ایجاد افزایش حاشیه نشینی می شود.

قاسمی می افزاید: 106 هزار واحد مسکونی در حاشیه شهر مشهد وجود دارد که این میزان واحد مسکونی فاقد استانداردهای لازم هستند و با کوچک ترین پس لرزه فرو می ریزند.

وی ادامه می دهد: مقابله با حاشیه نشینی در واقع مبارزه با ساخت خانه های غیر استاندارد نیز هست پس باید تدابیری اندیشیده شود تا این پدیده زشت در حاشیه شهر روز به روز گسترش پیدا نکند.

وی با اشاره به کسانی که به حاشیه نشینی روی می آورند، اظهار می دارد: بیشتر کسانی که به حاشیه نشینی روی می آورند افراد بی بضاعت و دلالان هستند که در این زمینه باید افراد سودجود در این زمینه را شناسایی کرد و برای افراد بی بضاعت با ارائه تسهیلاتی ویژه خانه هایی مقاوم ساخت.

هزار راه نرفته

یک کارشناس حوزه شهری به هزاران راه نرفته در مناطق حاشیه ای اشاره ای کرده و می افزاید: حاشیه شهر روز به روز وضعیت بحرانی تر به خود می گیرد و در این زمینه تمامی دستگاه های فرهنگی و اجتماعی باید پای کار باشند و با این معضل مقابله کنند.

یاسر نعیمی یکی از شرط های توسعه و پیشرفت مشهد را از بین بردن حاشیه نشینی می داند و می گوید: تا هنگامی که برای حاشیه شهر برنامه ریزی صورت نگیرد نمی توان به از بین بردن حاشیه یا حداقل کاهش آسیب های این مناطق امیدوار بود.

وی معتقد است، رسیدگی به مناطق حاشیه شهر نیازمند داشتن نقشه راه و برنامه ای جامع است و باوجود برنامه ریزی نیز حل مشکل حاشیه یک برنامه زمان بر و طولانی است چرا که سال ها پیش می شد با کمترین اقدام وارد عمل شد و این معضل را مرتفع کرد اما امروز با گسترش حاشیه نشینی این امر نیازمند صرف هزینه هنگفت و زمانی طولانی است.

نعیمی بیان می کند: مردم حاشیه در مکان حاشیه ای زندگی می کنند اما نباید برای تصمیم گیری در عرصه و حوزه های مختلف نیز در حاشیه قرار بگیرند و نسبت به آنها بی اهمیتی و بی توجهی صورت بپذیرد.

برپایه این گزارش یک میلیون حاشیه نشین هر روز از میان درز آلونک هایشان نقشی از امید و آرزوهای محال را می کشند آنان آرزو می کنند تا روزی اگر چرخ روزگار به کامشان چرخید از ساختن سرپناه هایی که با حلب، بشکه ولاستیک کهنه ساخته می شود آسوده شوند.

مردمان حاشیه با دل های دریایشان بازهم چشم امید دارند تا هنگامی که نفس در سینه دارند اقدامی هر چند کوچک برای این مناطق صورت بگیرد زیرا آنان نگران آینده فرزندان کوچکشان هستند، فرزندانی که قرار است روزی سهمی از فردای جامعه را با افتخار از آن خود کنند.

پدران و مادران حاشیه نشین به آسیب های حاشیه واقفند و خوب می دانند در پس چهره زشت این مناطق فقر، آوارگی و اعتیاد موج می زند.

طعم گس فقر و اعتیاد

یک کارشناس آسیب های اجتماعی عنوان می کند: امروز سهم جوانان و نوجوانان حاشیه طعم گس فقر، نداشتن سرپناه و اعتیاد است و هر یک از این مشکلات به تنهایی یک آسیب و تهدید بزرگ قلمداد می شود که اگر دیرتر اقدام شود به یک فاجعه در آینده ای نزدیک مبدل می شود.

میثم رفیعی بیان می کند: توجه به روستاها می تواند یکی از راه های مقابله با پدیده حاشیه نشینی باشد چرا که توجه به این موضوع در کاهش این پدیده و در نتیجه فقر و اعتیاد تاثیر مستقیمی دارد.

وی یادآور می شود: حاشیه نشین ها مظلومترین قشر هستند که به دلیل نابرابری و فقر به این معضل دچار شده اند و تنها راه علاج این مشکل توجه یکسان به شهر و روستا است چرا که با این نگاه هیچ روستایی خانه و کاشانه خود را برای یافتن امکانات فدای حاشیه نشینی نمی کند.

وی تاکید می کند: اگر می‌خواهیم کلانشهرها از جمله مشهد از این وضعیت خارج شود باید به روستاها توجه کرد.

نایب رئیس شورای اسلامی شهر مشهد نیز معتقد است، یک میلیون حاشیه نشین در اطراف مشهد به افزایش جمعیت و مهاجرت بی رویه روستاییان باز می گردد.

نگاه فرا استانی

غلامرضا بصیری پور می افزاید: در زمینه مقابله با حاشیه نشینی دولت باید وارد میدان شود چرا که مقابله با این امر با دیدگاه شهری و استانی محقق نمی شود و باید با نگاه فرا استانی و ملی به این مقوله پرداخت.

وی وجود یک میلیون ر حاشیه نشین در این شهر را یک ناهنجاری اجتماعی و فرهنگی دانسته می گوید: شایسته پایتخت معنوی نیست که یک میلیون حاشیه نشین را در خود جای دهد و در این زمینه مسئولین باید اقدامات گسترده و پایه ای را انجام دهند.

وی تاکید کرد: دولت باید با اقدامات اساسی مشکل حاشیه نشین ها را با ساخت مسکن های مقاوم و ارائه تسهیلات ویژه فراهم کند.

ساخت واحدهای مسکونی

وی عنوان می کند: ساخت واحد های مسکونی با ارائه تسهیلات ویژه برای محرومین و حاشیه نشینان یک اقدام بزرگ و مثبت در راستای مقابله با این ناهنجاری اجتماعی است.

وی با اشاره به اقدامات شورای شهر برای توجه یکسان به مناطق نابرخوردار و برخوردار می گوید: شورای شهر چندین سال است که به تمام مناطق مختلف به یک میزان رسیدگی می کند و با ایجاد فضای سبز و سایر امکانات در قسمت های بالا و پایین شهرتلاش می کند تا تناسب را در نقاط مختلف شهر رعایت کند.

نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی نیز می گوید: مقابله با حاشیه نشینی با تصمیمات استانی قابل حل نیست و در این زمینه مسئولین کشوری باید اقدام کرده و کمک کنند.

هاشم بنی هاشمی عنوان کرد: در حال حاضر جمعیت بالای حاشیه نشین در مشهد به یک شهرک فاقد امکانات تبدیل شده اند و در این زمینه آنان نیازمند ساماندهی و رسیدگی سریع هستند.

مشکلات مناطق حاشیه ای در چارچوب قانون و ردیف خاص حل شود

وی تاکید می کند: مناطق حاشیه ای باید به عنوان یک شهرک تحت پوشش قرار بگیرند تا در چارچوب قانون و اعتبارات و ردیف خاص مشکلاتشان حل شده و خدمات اجتماعی و فرهنگی برایشان در نظر گرفته شود.

وی به آسیب های مناطق حاشیه اشاره کرده و می افزاید: آسیب های مناطق حاشیه نشین به دلیل فقدان نظارت امنیتی کافی، وجود تعداد زیادی افراد نیازمند و بیکار و سطح پایین سواد به مراتب بیش از سایر مناطق است و برای مقابله با این بحرانها مسئولین باید پای کار باشند.

وی تاکید می کند: هم اکنون حاشیه نشینان ۳۴درصد جمعیت مشهد را تشکیل می دهند که این میزان نشانگر نبود امکانات متوازن در روستاها و مهاجرت آنان به حاشیه شهر بوده است.

گزارش: مرضیه صاحبی