به گزارش خبرنگار مهر، سی و یکمین نشست ادبی عصر روشن، پنجشنبه شب 9 آذر با هدف بررسی کارنامه ادبی علیرضا طبایی و بررسی مجموعه شعر «نگذار نقشه‌ها وطنم را عوض کنند» سروده حامد ابراهیم‌پور در محل کتابفروشی روشن برگزار شد.
محمدرضا تقی‌دخت در این جلسه گفت: رباعی در سال‌های بعد از انقلاب تا امروز، وضعیت ثابتی نداشته است که قابل قضاوت باشد. دلیلش هم این است که کاری در این زمینه انجام ندادیم. رجوع به قالب‌های سنتی شعر، بعد از انقلاب دلایل مختلفی دارد اما پرداختن به رباعی از میان این قالب‌ها، بسیار ضعیف بوده است. شاید دلیلش این باشد که حرف‌هایی که باید گفته می‌شده، در قالب رباعی نمی‌گنجیده است.
وی افزود: در رباعی‌های حامد ابراهیم‌پور چند نکته وجود دارد. اول این که در کارهایش، رویکردی به یک موضوع خاص و تدارک یک مجموعه رباعی را شاهدیم. در سال‌های بعد از انقلاب، عموما مجموعه شعرهای کلاسیک شاعران کوتاه بوده و در پایانش چند قطعه رباعی می‌گذاشتند تا بگویند این شاعر می‌تواند رباعی هم بگوید، اما انتشار کتاب «نگذار نقشه‌ها وطنم را عوض کنند» به عنوان یک مجموعه رباعی مستقل، یک طبع‌آزمایی خوب است.
این منتقد در ادامه گفت: نکته دوم، رویکردی درونی شاعر از وطن است. وطن در رباعی‌های این کتاب، یک مفهوم ذهنی و درونی است که قابل ستایش است که نشان می‌دهد هر اتفاقی که در این جغرافیا بیفتد، نمی‌تواند مفهوم وطن را از ذهن ما بیرون کند. به نظرم این رویکرد در این روزگار، رویکرد خوبی است. نکته سوم، بحث روایت‌های تاریخی است. این موضوع به عنوان یک امتیاز برای این شعرها مطرح است. البته وقتی که به سراغ تاریخ می‌رویم، باید تکلیف خودمان را با آن روشن کنیم.
تقی‌دخت گفت: می‌توانیم تاریخ را نخوانیم و درباره‌اش نسراییم، اما اگر می‌خواهیم درباره تاریخ ایران بسراییم باید به سراغ واقعیات خالص برویم. شاید تاریخ تنها علمی باشد که ماده خودش را از واقعیت می‌گیرد. مجموعه ابراهیم‌پور روایتی کوتاه درباره شخصیت‌های تاریخی است. وقتی این روایت را مقابل مفهومی به اسم وطن قرار می‌دهیم، باید تکلیف خودمان را معلوم کنیم. شخصیت‌های تاریخی هم تاثیرپذیرترین بخش تاریخ هستند و در هر دوره به گونه‌ای به آن‌ها نگاه شده است.
وی ادامه داد: آن‌چه باید ماده این‌گونه شعرها باشد، باید تاریخ حقیقی و خالص باشد و سراینده‌شان هم باید سراغ صحیح‌ترین نگاه و روایت برود. به نظرم باید آن شخصیت‌هایی را که شاعر درباره‌شان شعر سروده، در بستر مفهوم وطن بسنجیم. بخش‌هایی از مجموعه مورد نظر، کارهای خوبی هستند و بخش‌هایی از کتاب هم به مفهوم وطن به معنی ملی‌اش نپرداخته و کارکردشان صرفا جغرافیایی است. اما ایدئولوژی‌ها بر شخصیت‌ها غلبه داشته‌اند و این‌که استعمار و چنین مسائلی صرفا وطنی نیستند و ایدئولوژی‌هایی پشتشان هستد. این موضوع در برخی از شعرهای این کتاب به چشم می‌خورد.
این محقق گفت: شاید مهم‌ترین خصیصه این مجموعه در دفتر اولش، این باشد که برای ما پرسش ایجاد می‌کند. از این منظر به نظرم کتاب، اثر خود را گذاشته است، اما این برای شاعر کفایت نمی‌کند. چون خواننده در هر سطحی که باشد نباید احساس سردرگمی کند. امید است که شاعر در آثار بعدی خود به این موضوع توجه کند. رباعی‌های این کتاب به لحاظ قوت گفتار و بیان و آن مسائلی که در نقد ادبی مطرح می‌کنند، خوب هستند.
تقی‌دخت همچنین گفت: شاعر در دفتر اول این کتاب از کلماتی استفاده کرده است که معمولا، به کار نرفته هستند. به نظرم رباعی‌های این کتاب، رویکرد تازه زبانی در قالب رباعی داشت. اگرچه معتقدم وقتی رباعی سروده می‌شود، نباید به آخر آن چشم داشته باشیم که چه می‌شود. هر مصرع رباعی باید حرفی داشته باشد. «نگذار نقشه‌ها وطنم را عوض کنند» یک مجموعه موفق کمتر دیده شده است. ولی یک پالایش تاریخی لازم دارد.
در ادامه علیرضا بهرامی، دبیر جلسات عصر روشن گفت: من هم قرار بود درباره این مجموعه سخنرانی کنم، اما به دلیل کمبود وقت به بیان نکاتی کوتاه می‌پردازم. به نظرم ابراهیم‌پور با مهربانی به شخصیت‌های تاریخی‌اش نگاه کرده است چون به کلیت آن‌ها نظر داشته است. از یک منظر به نظرم این کتاب سفارشی است. چون همان‌طور که اشاره شد دفتر اولش، حاصل 5 روز است و به این معنی است که شاعر نیت کرده برای تاریخ کشورش شعر بگوید. معمولا هم سراغ داریم که حاصل سفارش‌ها، کار ضعیفی از آب در می‌آید.
ابراهیم‌پور نیز پس از سخنرانی منتقدان جلسه گفت: درباره چگونگی تولد این کتاب باید بگویم که من اول یک رباعی برای رستم گفتم. بعد از آن هم یک رباعی برای سهراب سرودم. از این موضوع خوشم آمد و احساس کردم به مخاطبم مدیون هستم. چون در شعرهای قبلی‌ام به آثار قبلی ارجاعش می‌دادم. پس قصد کردم که شعر تاریخی بگویم. خب طبیعتا مثنوی بهترین قالب برای این کار است، اما در قالب مثنوی شعرهای تاریخی زیادی سروده است. بنابراین فکر کردم چه کار کنم که متفاوت باشد و چگونه می‌توانم در این راه به خودم سختی بدهم. از خودم پرسیدم آیا در چند بیت کوتاه می‌شود این کار را کرد یا نه؟ پاسخش هم شد کتابی که امروز می‌بینید.
وی گفت: من تاریخ ایران را به ترتیب در رباعی‌ها روایت کردم. 20 رباعی از کتاب حذف شد و برخی از رباعی‌ها ماندند یا جایگزین شدند که من زیاد دوستشان نداشتم، اما چاره‌ای نداشتم و نمی‌توانستم از کتاب خارجشان کنم؛ چون یکدستی آن به هم می‌خورد.
در ادامه این مراسم نیز علیرضا طبایی به بیان سخنانی پرداخت و ادامه برنامه با شعرخوانی شاعران حاضر در برنامه انجام شد.
نظر شما