خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و هنر: میدان انقلاب تهران یادآور خاطرات زیادی برای مردم ایران بوده و هست. نقش این میدان چه در دوران انقلاب و چه در تمام سال های پس از آن در ذهن مردم ایران حک شده و هیچگاه فراموش نخواهد شد؛ میدانی که از یک سو با خاطرات انقلابی مردم ارتباطی مستقیم دارد و از سوی دیگر جایگاه مهمی در ذهن اهل فرهنگ و دانشگاه و کتابخوان‌ها دارد.
میدان انقلاب همچنین در راهپیمایی‌های قبل و بعد از انقلاب نقش مهمی ایفا کرده و در حافظه تاریخی تهرانی‌ها و حتی کل مردم ایران دارای هویت ویژه است. میدان انقلاب تنها یک میدان مراسلاتی و یا محل فروش کتاب‌های رنگارنگ و احتمالا سی دی‌های جور واجور نیست. این میدان یک تاریخ با خود دارد؛ آنهم تاریخی که بیشتر با حرکت‌های انقلابی مردم ایران همراه بوده است.
همچنین می توان گفت میدان‌ها برای خود هویت و شخصیت و هزار حرف نگفته دارند که این حرف‌ها را نه از زبان خود بلکه از زبان نمادهای هنریشان می‌زنند. میدان انقلاب هم تا همین چند سال پیش نمادی داشت که سال‌های سال در ذهن مردم ایران و بسیاری از عکس‌ها ثبت شده بود.
البته نه نمادی که امروزه در میان میدان خودنمایی می کند بلکه نمادی که چون کودکی یتیم به گوشه میدان رانده شده است. نمادی که اگر اصرار رسانه‌ها و مردم نبود امروز در گوشه‌ای از انبارها گم شده بود.
میدان انقلاب تهران و نماد آن در عین سادگی دربرگیرنده مفاهیم بلندی است و نقش امام راحل و مشت‌های گره‌کرده مردم که روی آن ثبت شده بود نشان از پایداری اسلامی داشت ولی این نماد اردیبهشت ماه سال 89 با سازه‌ای دیگر جایگزین شد.
و اما اگر بخواهیم مروری بر تاریخ ساخت و نصب نماد قدیمی میدان انقلاب داشته باشیم باید به سال 1361 برگردیم که ایرج اسکندری هنرمند نقاش و مجسمه‌ساز این نماد را طراحی کرد و فریدون صدیقی هنرمند مجسمه‌ساز و فرزند ابوالحسن‌خان صدیقی مجسمه‌ساز شهیر ایرانی آن را ساخت و صد حیف که این نماد بعد از 25 سال، تابستان سال 86 به دنبال ساخت ایستگاه انقلاب در خط چهار مترو، از جایگاه‌اش برداشته شد.
به گفته مسئولان شهری قرار بود بعد از اتمام عملیات عمرانی، دوباره این نماد به میدان بازگردانده شود ولی ایستگاه متروی میدان انقلاب افتتاح شد ولی هیچ نمادی در میدان نصب نشد و آن نماد جای خود را به گنبدی مسطح داد که گاه و بیگاه خود را محصور در تبلیغات سودآوری می‌دید که مانع از دیده شدن آن توسط مردم می‌شد. حال اینکه این گنبد متهم به داشتن نماد ستاره داوود و چند نماد ماسونی دیگر شد و دردسرهای زیادی را پشت سر گذاشت.
نمایی از میدان انقلاب تهران قبل از جابه جایی نمادها
کار ساخت میدان از یک سازه منحنی‌وار شروع شد که برخی نقل‌قول‌ها مدعی هستند این فرم نماد هنر ایرانیان است البته این موضوع نیازمند مراجعه به فرهنگ معماری ایرانی و بررسی فرم‌های به‌کار رفته در آن است تا میزان قرابت آنها را با فرم سازه مذکور مشخص کند.
اما اصل ماجرا از آنجایی آغاز شد که نماکاری و نازک‌کاری سازه مذکور آغاز شد و مفاهیم و نمادهای اصلی آرام آرام خود را از نقشه‌های روی کاغذ به صحنه دیدگاه مردم و عرصه عمومی درآوردند. در وسط این نماد تصویر یک گل پنج پر دیده می‌شود و نیز ستاره‌هایی که در کنار هم چیده شده و کل سطح سازه میدان را پوشش داده‌اند.
نماد جدید؛ منحنی پر از رموز
و اما رویت یک ستاره که به نوعی تداعی‌گر ستاره داوود نیز بود، حساسیت موضوع را بالا برد و حتی کار به اعتراض مردمی بعد از نماز جمعه هم کشید که البته این مورد اصلاح شد ولی در افکار عمومی همچنان آن نماد قبلی میدان انقلاب جایگاه ویژه‌ای داشت و البته دارد.
مجسمه نماد میدان انقلاب که با شروع ساخت خط چهار مترو از این میدان برداشته شده بود، پس از انجام زیباسازی به میدان بازگردانده شد ولی وعده قرارگیری آن بر روی گنبد وسط میدان محقق نشد و نماد قدیمی میدان انقلاب به ضلع غربی میدان برده شد.
ایرج اسکندری طراح این نماد در جدیدترین گفتگویش با خبرگزاری مهر گفت: ماجرای شکل‌گیری نماد میدان انقلاب به سال‌های دور برمی‌گردد که من طرحی را برای نقش برجسته دیواری یک صدمتری ارائه داده بودم. این طرح قرار نبود به این صورت فعلی اجرا شود، بلکه بنا بود در حاشیه مصلای تهران ارائه شود.
وی افزود: در سال 1361 سیدکمال حاج سیدجوادی، معاونت وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصمیم گرفت این طرح را به صورت مدور در میدان انقلاب اجرا کند، بنابراین طرح را به مناقصه گذاشتند و نتیجه آن شد که فریدون صدیقی را به عنوان مجری طرح انتخاب کردند.
اسکندری معتقد است، ضروری است میدان انقلاب دارای نمادی باشد که سریع و خلاصه بتواند مفهوم انقلاب را به کسانی که از آنجا عبور می‌کنند، منتقل کند.
وی ادامه داد: ویژگی طرح روایی بودن آن است و به همین دلیل صحیح نبود به طور مدور اجرا شود؛ چراکه طرح شکل روایتی دارد و بازدیدکنندگان باید تاملی در دیدن این تصاویر داشته باشند که روی دیوار مدور این امکان فراهم نمی‌شود اما اکنون آمادگی دارم که طرح سال 61 را به صورت مسطح روی دیواری با همین ابعاد به صورت نقش‌برجسته اجرا کنم.
و در نهایت وعده‌ای دیگر
از سوی دیگر مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران در گفتگو با مهر با بیان اینکه کار مطالعاتی طرح ساماندهی میدان انقلاب در مراحل پایانی است، گفت: ساماندهی میدان انقلاب اقدامی هزینه‌بر است ولی به زودی تکلیف نماد میدان انقلاب مشخص خواهد شد.
محمدجواد شوشتری با اشاره به اینکه درباره ساماندهی میدان انقلاب مطالعات زیادی صورت گرفته است، ادامه داد: علت آهسته پیش رفتن این پروژه هزینه‌بر بودن اقداماتی است که قرارست در این میدان انجام شود زیرا قرار نیست در این محدوده فقط یک میدان دایره‌وار ایجاد کنیم.
به گفته شوشتری، سازمان زیباسازی به جای نصب فوری یک نماد در میدان و عملکرد مسکّن‌وار و مقطعی، ساماندهی این میدان و حاشیه آن را در دستور کار خود قرار داده است.
شوشتری در پایان با تاکید بر اینکه هزینه کار در این میدان بسیار بالاست، ادامه داد: طرح مربوط به المان میدان، نهایی شده اما موضوع اصلی خود میدان است که با توجه به هماهنگی با راهبر ناجا، معاونت معماری و شهرسازی، شهرداری منطقه و دانشگاه تهران به زودی تعیین تکلیف می‌شود.
با توجه به این اظهارات مسئول شهرداری تهران امید می‌رود پس از اجرای طرح ساماندهی میدان انقلاب بار دیگر نماد معروف و آشنای میدان انقلاب مورد توجه ویژه قرار گیرد و اینگونه نباشد که این نماد انقلابی بار دیگر از انبارها سردرآورد.
همچنین جدیدترین مشاهدات خبرنگار مهر حاکی از آن است که بخشی از سطح رویی نماد فعلی میدان انقلاب که همان گنبد مسطح با گل و ستاره است، کنده شده و تقریبا این نماد زیبایی خود را از دست داده است.
در گفتگوهایی که با تعدادی از مغازه داران اطراف میدان انقلاب داشتیم اکثریت آنها ارتباط بصری خوبی با نماد فعلی میانه میدان برقرار نکرده اند و هنوز هم بعد از چند سالی که نماد انقلابی به گوشه غربی میدان رانده شده است، همچنان آن را به عنوان المان اصلی میدان انقلاب می دانند.
همچنین تعدادی از دانشجویان دانشگاه تهران و مردمی که گذری از این میدان عبور می کنند نیز معتقدند این گنبد مسطح هیچ سنخیتی با مفهموم انقلاب اسلامی ندارد در حالیکه میدان انقلاب همانطور که از نامش هم پیداست باید نمایانگر مفهوم انقلاب باشد. همچنین تعدادی از آنها اشاره می کنند که هنوز هم میدان انقلاب نقش مهمی در تظاهرات های انقلابی به ویژه 22 بهمن دارد پس باید نمادی کاملا بیانگر انقلاب اسلامی در آن نصب شود.
بسیاری از افراد تاکید دارند همان نماد قبلی باید به وسط میدان برگردد. آنها این نماد را دارای هویت تاریخی می دانند که ریشه در خاطرات انقلابی آنها دارد.
-------------------
گزارش از مجید احمدی
نظر شما