نظام تربیتی برای مدیران نداریم/ مشکل بزرگ عدم برخورد با تخلفات مسئولان است

دکتر جواد منصوری سفیر سابق ایران در چین و معاون اسبق وزارت خارجه در دوره دکتر علی اکبر ولایتی در گفتگو با خبرنگار مهر، در مورد تفاوت ادبیات یک سیاستمدار در نظام اسلامی با دیگر نظامها گفت: برای یک مسلمان زندگی از ابتدا تا انتها دقیقا در چارچوب مبانی و آموزه های دینی است و به هیچ عنوان هیچ حرکت و هیچ برنامه ای از زندگی او خارج از دایره وحیانی نباید باشد.

وی افزود: انسان مسلمان اگر به معنای واقعی بندگی خدا را درک کرده باشد، چیزی خارج از عبودیت ندارد، بنابراین، اینکه در کجا و در چه سطحی کار می کند برایش فرقی نمی کند، زیرا مهمترین اصل برای او این است که کلیه اعمالش در چارچوب اوامر و نواهی الهی باشد. بنابراین یک سیاستمدار هم، از آن اصل خارج نیست و به این دلیل باید تک تک اعمال و رفتارش منطبق با موازین شرعی مبتنی بر وحی باشد.

این پژوهشگر تاریخ معاصر تصریح کرد: لذا همانطور که برای یک فرد دروغ، تمسخر، تحقیر، تهمت و... مطلقا ممنوع است برای یک سیاستمدار مسلمان هم قطعا چنین وضعیتی وجود دارد و بلکه با شدت و دقت بیشتر. چراکه در هر کلمه و یا هر حرکتی از یک سیاستمدار در سطح جامعه بروز کند، به هر حال واکنشهای منفی و مثبتی به دنبال دارد و فرد در قبال آثار و تبعات افعال خود در قالب کلمات و یا اعمال قطعا مسئول است.

دکتر منصوری افزود: دو خصوصیت مهمی که در تفکر دینی ما وجود دارد این است که اولا کل اعمال باید تابع اوامر و نواهی الهی باشد و ثانیا نه تنها در برابر کلیه اعمال خود مسئولیم بلکه در قبال آثار و تبعات اعمالمان هم مسئولیم. در سوره یس قرآن می فرماید: « انا نحن نحی الموتی و نکتب ما قدموا و آثارهم» ما کلیه کارها و آثار اعمالتان را می نویسیم. اما در فرهنگ غیر اسلامی از جمله فرهنگ غربی، طبیعتا حاکمیت بر اساس تفکر ماکیاولیسم است.

وی تأکید کرد: تفکر ماکیاولیستی بر اساس قدرت، ثروت و شهوت و رفاه تأمین شده است به عبارت دیگر این تفکر می گوید که تمام کارها با این معیار سنجیده می شود که فلان کار چقدر برای ما قدرت، ثروت، لذت و رفاه ایجاد می کند و به هر نسبتی کاری یا برنامه ای امکان بیشتری را در این زمینه ها فراهم کند، ارزشش بیشتر است بنابراین اگر جنگ موجب ثروت یا قدرت و یا توسعه سرزمینی شود، از نظر ماکیاولیست ها تأیید می شود. اما در تفکر اسلامی مطلقا چنین چیزی نیست.

سفیر اسبق ایران در چین افزود: زمامداران اسلامی علاوه بر آن شرایطی که بر افراد عادی جامعه مترتب است یک حساسیت ویژه ای هم دارند به این معنی که چون رفتارشان به نوعی مستقیم و یا غیرمستقیم الگوی رفتاری بخشی از جامعه قرار می گیرد لذا آنها در قبال آثار رفتارشان مسئولیت دارند.

وی در مورد میزان تأثیرگذاری ادبیات سیاستمداران در فرهنگ شفاهی جامعه، گفت: ضرب المثل معروفی است که می گوید: "الناس علی دین ملوکهم" یعنی بخشی از مردم تابعی از وضعیت زمامداران شان هستند. یعنی آنها به نحوه زندگی و ادبیات زمامداران خود هستند و لذا مسئولین باید از این نظر مراقب رفتار و گفتار خود باشند.

منصوری تأکید کرد: امام صادق(ع) می فرمانید: "کونوا دعات لناس بغیر السنتهم"؛ شما باید الگوی مردم باشید نه با زبانتان بلکه با عملتان. ما یک ضعف آموزشی در نظام‌مان داریم و آنکه افراد ما برای کارهای دولتی و عمومی تربیت نمی شوند و به صورت عمومی به دانشگاه می روند و مدرک می گیرند و بعد در دستگاه های عمومی کشور مشغول کار می شوند در حالیکه نه احکام شرعی اش و نه نقش دستگاه مربوطه و نه مسئولیت کارشان را می دانند، و این نکته ای است که متأسفانه در جمهوری اسلامی مورد غفلت است.

وی افزود: در کشورهای دیگر برای پستهای بسیار ساده دوره های آموزشی طولانی می گذارند چون معتقدند که هر کسی در هر کجا که مشغول است باید تمام ابعاد کار خود را ببیند یعنی بداند که کوچکترین تصمیم گیری او چه آثاری بر جامعه می گذارد و بداند که مسئولیت اش در برابر قوانین موجود، جامعه و کشور چیست؟ شاید برای شما جالب باشد که بدانید در برخی از کشورها گاهی برای یک شغل بسیار ساده اداری حداقل 3 تا 6 ماه دوره آموزشی اختصاصی دارند ولی در کشور ما متأسفانه به این مسائل توجه نمی شود.

این مبارز دوران قبل از انقلاب در پاسخ به این سؤال که چرا سیاستمداران از طریق تریبون با هم صحبت می کنند؟ گفت: این مسئله در سالهای اخیر در کشور ما بیشتر شده است و از ابتدای پیروزی انقلاب تا 20 سال بعد از آن چنین فرهنگی وجود نداشت و واقعا مطالبی که در جلسات مطرح می شد مطلقا بیرون از دستگاه بروز نمی کرد و حداقل بنده به عنوان کسی که از ابتدای انقلاب مسئولیت داشتم شاهد بودم که حتی بسیاری از خانواده های ما از کوچکترین مسائل دستگاه های ما اطلاع نداشتند اما در 10- 12 سال اخیر یا به دلیل بی تقوایی و یا عدم شایسته سالاری این مسائل رواج پیدا کرده است.

دکتر منصوری یادآور شد: در سالهای پس از ییروزی انقلاب اسلامی یکی از اشتباهات بزرگ ما این بود که به مدیران بیش از اندازه و حتی غیرمنطقی میدان دادیم و اجازه دادیم هرکاری را انجام دهند و این قطعا به خلاف مصالح کشور است در حالی که باید هر مسئولی به محض اینکه خلافی کرد مورد تذکر قرار گرفته و در صورت تکرار با او برخورد شود ولی متأسفانه ما این کار را نمی کنیم و استدلال مان این است که تضعیف مدیریت یا سوء استفاده دیگران می شود، غافل از اینکه تکرار این اشتباهات تبدیل به فرهنگ می شود و دیگر نمی شود جلوی آن را گرفت.

وی در پایان تصریح کرد: مشکل بزرگ ما، عدم برخورد با تخلفات قانونی و اخلاقی برخی از افراد و مسئولین است و نتیجه این می شود که به تدریج بنا به ضرب المثل معروف تخم مرغ دزد، شتر دزد می شود یعنی مدیران ما آرام آرام تبدیل به متخلفین بزرگ می شوند.