رباتهای ایرانی در انتظار ورود به صنعت/ تخیلی که به عرصه واقعیت گام نهاد

به گزارش خبرنگار مهر، ماجرا از آنجایی شروع شد که انسانها می خواستند خدمتكاري  غير انساني داشته باشند که بتواند 24 ساعته کار کند و دچار خستگي نشود و نياز به کنترل مداوم نداشته باشد. با توجه به علم آن زمان، اين رويايي بيش نبود و تنها در تئاتر به نمايش درمي آمد که به اين برده هاي آسماني «‌ربات‌» مي گفتند.

حالا ربات اقليت و قومي است كه مي تواند به تنهايي معادل جمعيت چند كشور و دنيا باشد، اقليتي كه بيش از همه در اداره كارها دقيق هستند و كمتر به محيط زيست آسيب مي رسانند. رباتها امروز به مدرسه رفتند، جذب كار شدند و در مشاغلی مانند فضانوردي، دكتر، سرباز، محافظ، امدادگر، آتش نشان، راهنما و راننده مشغول به‌كار شده اند. رباتها روز به روز متولد مي شوند و در كنار ما و به جاي ما كار مي كنند، زيرا بهره وري آنها بيش از انسانها است و بيش از انسانها در افزايش توليد و بهبود كيفيت كار دقت و سرعت دارند و هوشمند عمل مي كنند.

پیکار آهنی ها

نخستین دوره مسابقات رباتیک پتروکاپ 2013، از 30 بهمن ماه با حضور 100تیم از سراسر کشور در محل منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی (PETZONE) آغاز شد. این رقابتها در سه روز در شش لیگ رباتهای جنگ جو، امدادگر، مسیریاب، آتش نشان سبک و سنگین و رباتهای آزاد میزبان بازیکنان آهنی بود.

حدود یک چهارم این شرکت کنندگان از واحدهای صنعتی و سایر آنان از دانشگاه ها و موسسات علمی آزاد رباتیک ایران در این مسابقات حضور یافتند. جوانان و نوجوانان جمعیت شرکت کنندگان در این رقابت را تشکیل می دهند. لباس هایی که به تن کرده اند، معرف نام تیمشان است. هر تیم با یک فرم و یک رنگ. رباتهایشان را زیر و رو می کنند، بیشتر از همیشه. به سختی می توان دستهایشان را از یکدیگر تشخیص داد؛ همه دستها با هم، به تنه ربات گره خورده.
-انگار مشکلی هست.
-نمی دونم نه!
-همه چیز خوبه.
-اینه! به همین سادگی.
اینها دیالوگهایی است که بین اعضای تیم رد و بدل می شود. حالا یک نگاه به ربات خودشان و نگاه دیگر را به ربات رقبایشان می دوزند، انگار پلکها قرار است نگرانی و ضربان قلبشان که این روزها کمی تندتر می زند را بشمارند.

ربات مسیر را اشتباه می رود؛ انگار مسیر نگاه راهنمایش را گم کرده، ناگهان صدای «آخ» بلند می شود. از ربات که نبود، بی شک صدای یکی از سازندگانش بود.

رباتیک در شکاف صنعت و دانشگاه

«رباتیک در ایران هنوز به مرحله کاربردی نرسیده است» این جمله ای است که مدیرعامل سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی می گوید. جمله ای از دل این واقعیت که اگرچه ایران در زمره کشورهایی است که استعدادهای بسیاری در زمینه دانش رباتیک در اختیار دارد، اما هنوز فناوری رباتیک در کشور به مرحله کاربردی و تجاری سازی نرسیده و دستاوردهای محققان و دانشجویان در این حوزه صرفا در مرحله تحقیقاتی باقی مانده است.

«علی یزدانی» اظهار می کند: در حال حاضر فناوری و دانش رباتیک جزو فناوریهای پیشرفته محسوب می شود، بر همین اساس کشورهایی که در این زمینه سرمایه گذاری کرده اند، اغلب از لحاظ توسعه این دانش و نیز توسعه صنعتی در شرایط بسیار مناسبی قرار گرفته اند.

به گفته وی، چالش اساسی در این حوزه وجود شکاف عمیق بین مراکز تحقیقاتی و دانشگاه های فعال در زمینه رباتیک با بخش صنعت به عنوان مهمترین و اصلی ترین بخش در به کارگیری دستاوردهای این حوزه است. این در حالی است که در دنیا رباتیک به لحاظ قابلیتهای بسیار مهم از جمله کاهش هزینه ها، افزایش کیفیت، افزایش بهره وری و... نقش اساسی را در صنعت ایفا می کند و بیش از یک دهه است که این فناوری جای خود را در صنعت باز کرده است.

مدیرعامل سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی تصریح می کند: در واقع اینکه گفته می شود امروز بدون ربات، صنعت معنایی ندارد یک شعار نیست بلکه واقعیتی است که متاسفانه در ایران نادیده گرفته شده و مسئولان ما هنوز به این باور نرسیده اند که دانش رباتیک می تواند در پیشرفت و توسعه کشور نقش کلیدی و اساسی ایفا کند و ما برای حفظ سرمایه های انسانی و کاهش هزینه ها و نیز افزایش کیفیت صنایع باید به سمت استفاده از ربات برویم.

وی بیان می کند: بر همین اساس ما متولی که بتواند از حیث تدوین قوانین و مقررات و نیز سیاستگذاری به منظور حمایت از فعالیتهای تحقیقاتی از جمله ورود قطعات حامی فعالان این عرصه باشد، نداریم.

یزدانی افزایش بهره، افزایش تولید، بهبود کیفیت کار، افزایش دقت، جلوگیری از اتلاف نیروی انسانی، افزایش سرعت، کاهش هزینه، کاهش ضایعات، چند منظوره بودن، هوشمند بودن، عدم خستگی را از جمله مزایای بهره گیری از فناوری رباتیک در صنعت بر می شمارد و اظهار می کند: در شرايط فعلي براي افزايش كيفيت توليد و بهره وري بيشتر نيازمند نيروي كار بيشتري هستيم، به طوري كه در بعضي مواقع به دليل رعايت اصول ايمني انسانها توانايي انجام برخي از مشاغل را ندارند و بنابراين مي توان از رباتها در اين زمينه استفاده كرد.

یزدانی تاکید می کند: لازم است سازمانهاي دولتي از بودجه خود و بخشهاي خصوصي بخشي از درآمدهاي ناخالص خود را به توسعه توليد و كاربرد اين دانش اختصاص دهند.

آغازی امیدوارکننده

رضا سرپرست یکی از تیمهای شرکت کننده در نخستین دوره مسابقات رباتیک پتروکاپ 2013 است که این مسابقات را آغازی برای یک گام بزرگ و موفق می داند.

وی می گوید: برگزاری این مسابقات قطعا خالی از نقص نیست زیرا هنوز چشم انداز و برنامه و قوانین مشخصی برای رباتیک در ایران وضع نشده است و حتی متولی آن مشخص نیست.

رضا با نگاهی امیدوار به ربات خود ادامه می دهد: اگرچه هنوز در ابتدای راه هستیم اما تاکنون تیمهای ایرانی از جمله تیم ما توانسته در مسابقات ملی و جهانی رتبه های خوبی به نسبت دیگر کشورهایی که وضع رباتیک در آنها به نسبت بهتر از ایران است، کسب کنیم.

وی از اینکه این مسابقات در صنعت پتروشیمی برگزار شده بسیار خوشحال است و ادامه می دهد: این موضوع موجب می شود تا بتوانیم کاربردی تر و با توجه به نیاز صنایع خود ربات را بسازیم و در این وضعیت دیگر نگران حمایت نشدن رباتهایمان از سوی صنایع نیستیم.

لزوم بومی سازی دانش رباتیک

بر اساس این گزارش، فدراسيون جهاني رباتيك ارزش فروش ربات را 17 ميليارد دلار برآورد كرده و پيش بيني كرده اين ميزان تا سال 2025 به حداكثر برسد؛ به طوري كه تا 17 سال آينده رباتها در بسياري از مشاغل به جاي انسانها فعاليت می کنند. در سالهاي كنوني بشر دغدغه دستيابي به تكنولوژي برتر را دارد و اين رباتها در توسعه تكنولوژي نقش به سزايي خواهند داشت.

همچنین90 درصد رباتها صنعتي هستند به گونه ای که حدود 50 درصد رباتها در صنايع خودروسازي به‌كار رفته اند و بخش ديگر در مشاغل سخت به‌جاي انسانها مشغول به‌كار شده اند.

بد نیست بدانیم؛ در حال حاضر سه قدرت صنعتي بزرگ جهان از جمله آمريكا، ژاپن و آلمان به ترتيب 39 و 23 و 10 درصد از دانش رباتيك را در صنعت و توليد خود استفاده مي كنند. ایران هم به زودي با استفاده از دانش رباتيك در صنعت توليد خودرو، جزو چهار كشور اول توليدكننده خودرو خواهد شد و بنابراين اين دانش بايد بومي سازي شود.

رباتیک در ایران هنوز شناخته شده نیست، این وضع در حالی است که ایران یکی از بزرگترین وارد کنندگان رباتهای صنعتی است. هر ساله ارز فراوانی بابت خرید ربات از کشور خارج می شود. طبق آمار رسمی سازمان ملل، از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ در مجموع بیش از هزارو ۳۱۹ دستگاه ربات صنعتی به کشور وارد شده که بخشی از آن رباتهای نو و بخشی دیگر رباتهای کارکرده بوده است که البته تخمین تعداد فعلی حدود سه هزار دستگاه است. در بیشتر کارخانه ها از رباتها استفاده می شود. کارخانه هایی مانند فولاد، خودروسازی، مواد غذایی و ... را می توان تقریبا تمام رباتیک دانست. اما تمام رباتهای آن وارداتی است و حتی نصب، کنترل و تعمیر آن بر عهده خارجی ها است.

بنابراین بومی سازی صنعت رباتیک اگرچه دیر، اما می تواند آینده ای روشن را برای ایران تصویر کند و تنها از این طریق می توان فانوس پیش رویمان را به خورشیدی برای فردا تبدیل کرد.

نفس های آخر...

همه شبیه هم هستند، رباتهای مسیریاب را می گویم. تند و تند خط های مشکی کج و معوج زمین مسابقه را طی می کنند و نگاه ها، همه دنبالشان ویراژ می دهند. اینجا برگ برنده، طی کردن کل مسافت با زمان کمتر است. کمی جلوتر رباتهای جنگجو با جثه هایی بزرگ و خشن تر عرض اندام می کنند. اینجا شور و هیجان و فریادها بلند می شود. ربات حریفش را از سکوی مسابقه به پائین پرتاب می کند. این همان برگ برنده است. در این قسمت رباتهای بالگرد نیز با فرمان راهنمای تیم پرواز خود را آغاز می کنند و دوباره به زمین فرود می آیند؛ و نگاه پسربچه چهار ساله ای که آنها را دنبال می کند و علت خاموش شدن ربات بالگرد را تمام شدن باتری آن به مادرش گزارش می دهد. بعد از آن هم رباتهای آتش نشان هستند که باید تعداد آتشهای بیشتری را در زمان کمتر خاموش کنند. اینجا رباتها چه فداکارانه و مهربانانه برگ برنده را می گیرند؛ با خاموش کردن آتش.

-----------------------------------
گزارش: ایناس عبدالخانی