آب‌ انبارها، بهترین جاذبه‌ گردشگری قزوين

به گزارش خبرنگار مهر، استان قزوین به علت دارا بودن دهها آب انبار، به شهر آب انبارهای کشور شهرت يافته است و در نوروز می تواند میزبان مسافران و گردشگران قرار گیرد.

قزوین از قدیمی ترین حوزه های تمدنی ایران است که بر اساس یافته های باستان شناسان سابقه سکونت در آن به 10 هزار سال قبل می رسد که این شهر پایتخت ایران در دوره صفویه نیز بوده است.

استان قزوین با ثبت بیش از یک هزار اثر تاریخی که 12 درصد بناهای تاریخی کشور را شامل می شود در این زمینه در رتبه نخست کشوری قرار دارد.

شهر قزوین با پیشینه غنی فرهنگی متاسفانه هنوز برای گردشگران ناشناخته مانده است.

                                                  

یکی از جاذبه های تاریخی و طبیعی استان، آب انبارهای آن است، تنوع اقليمى و قابليت‌هاى آبى و خاكى استان، امكان كاشت انواع محصولات گرمسيرى و سردسيرى را فراهم كرده است.

سابقه سكونت ‌گزينى و تمدن 9 هزار ساله و آثار باستانى و تاريخى چشمگيرى در قزوين بوجود آورده است.

كمبود آب در قزوين سابقه طولانى دارد و حتى ناصرخسرو در سفرنامه خود به آن اشاره كرده است.

در قرن پنجم هجرى، افراد خير براى رفع كم آبى شهر اقدام به حفر قنات كردند، اما چون باز هم در تابستان كم آبى به وجود مى‌آمد، مردم ثروتمند و خير در محلات مختلف به ساخت آب انبار پرداختند.

شيوه ساخت آب‌انبارهاي ايران، اين بناها را به جاذبه‌هاي گردشگري استان‌هايي تبديل كرده است كه از تعداد بسياري آب‌انبار برخوردارند.

قزوين از جمله شهرهايي است كه به علت دارا بودن ده‌ها بناي آب‌ انبار، به شهر آب ‌انبارها شهرت يافته و در حال حاضر نيز به علت شيوه ساخت بي‌ نظير آب ‌انبارها در قزوين، اين بناها به عنوان مهمترين جاذبه‌هاي گردشگري اين استان به‌شمار مي‌روند.

                                               

ساخت و وقف بيش از 130 بناى شكوهمند و پرهزينه براى انباشت و ذخيره آب در شهرى كه از ديرباز به كم‌آبى شهرت داشته، افزون بر هزاران واحد آب انبار خانگى و ده‌ها آبگير كاروانسراهاى شهرى براى استفاده مسافران، قزوين را امروزه به شهر آب‌انبارها معروف كرده است.

معمارى شگفت‌انگيز آب انبارهاى قزوين كه هر يك پلانى جداگانه و متفاوت دارند، از تزيينات هنرى چشم‌گيرى برخوردارند، و اين مهم آب‌انبارها را به مهمترين جاذبه‌هاى گردشگرى شهر قزوين تبديل كرده است.

آب‌انبارهاي اين شهر كه مهمترين بناهاي تاريخي قزوين به‌شمار مي‌روند، از جذاب ترين بناهاي تاريخي استان قزوين به شمار آمده و به عقيده بسياري از آژانسداران حاضر در تور ياد شده، به تنهايي مي‌توانند، گردشگري قزوين را رونق بخشند.

افزون بر هزاران واحد آب انبار خانگی و دهها آب گیر کاروانسراهای شهری برای استفاده مسافران در اين شهر و ساخت و وقف بیش از 130 بنای شکوهمند و پر هزینه برای انباشت و ذخیره آب در شهری که از دیرباز به کم آبی شهرت داشته، امروزه قزوین را به شهر آب انبارها معروف کرده است.

در حال حاضر به علت شیوه ساخت بی نظیر آب انبارها ،این بناها به عنوان مهم ترین جاذبه های گردشگری این استان به شمار می روند. به همراه تعدد ساختمان ها، ویژگی بزرگ معماری ایرانی یعنی تنوع، ابتکار و پویایی نیز در ساخت بناهای مختلف و از جمله آب انبار دیده می شود.

معماران ایرانی در ساخت بیشتر بناها به یک نقشه و شکل واحد و تک رای بسنده نکرده و با در نظر گرفتن یک کلیت و مفهوم طرح ها و اشکال متنوع و جالبی ارائه کرده اند.

در نگاه اول چنین به نظر می رسد که طرح آب انبارها با توجه به بعضی از محدودیت ها از جمله ساخت عناصر آن در زیر زمین تنوع ندارد در حالی که با بررسی نقشه کلی و عناصر مختلف آن چون پلکان و پاشیر در نمونه های مختلف آب انبارها به خوبی می توان تنوع در نقشه و عناصر آن را مشاهده کرد.

از طرفی پرداختن به ادبیات شفاهی و فرهنگ عامه مردم قزوین بویژه قشر سالمند که حافظه ای به گستره تاریخِ وجود و پایه ریزی این بناهای تاریخی دارند، نقل خاطرات و قصه های عامیانه مربوط به آب انبارها، می تواند در روشن کردن اذهان نسل نوین نسبت به شناخت این بناهای تاریخی و به تصویر کشیدن ابعاد فیزیکی و روانی این یادبودها یاری کننده باشد.

معرفی آب انبارهای استان قزوین

                                          
                                                 
آب انبارسردار بزرگ

آب انبار سردار بزرگ شهر قزوین، بزرگترین آب انبار تك گنبدی ایران است و در خیابان راه آهن این شهر قرار دارد.

بانیان این بنا محمد حسن خان و محمد حسین خان سردار از امرای فتحعلی شاه قاجار بودند.

این آب انبار دارای سردری رفیع با قوس جناغی است و راه شیر آب انبار، پنجاه پله سنگی دارد و برای دسترسی به آب باید دوازده و نیم متر پایین رفت.

مخزن آب آن مربع شكل و به ابعاد تقریبی 17 متر است که مصالح به كار رفته در جرزهای آن ، شفته آهك با روكش ساروج (مخلوطی است از آهك و خاكستر یا ریگ كه در آب به مرور جذب انیدرید كربنیك كنند و آهكش به صورت سنگ آهك كه محكم و پایدار است در می آید و از آن در جهت ساختن بنا استفاده می كنند که قطر آنها در حدود سه متر است.

گنبد عظیم آب انبار، آجری و در بالاترین قسمت آن بادگیری قرار دارد و ارتفاع بلندترین نقطه آن تا كف آب انبار، حدود 28.5 متر و  حجم مخزن این آب انبار سه هزار و 600 مترمكعب است.

آب انبارسردار كوچك

این آب انبار مقابل مسجد و مدرسه سردار در خیابان تبریز شهر قزوین قرار دارد و از بناهای ساخته شده توسط برادران" سردار" از امرای فتحعلی شاه قاجار درسال 1229 هـجری قمری است.

سردر آب انبار، مزین به كاشی كاری و داخل ورودی آن دارای رسمی بندی و كتیبه ای از سنگ مرمر به خط نستعلیق است و راه شیرآب انبار 36 پله دارد و مخزن آب انبار به صورت مربع و به ابعاد تقریبی 20 متراست.

در مركز این مربع، ستون عظیمی با قطر چهار متر قرار دارد و پوشش آب انبار را چهار گنبد خفته تشكیل می دهند كه در مركزهر یك، بخاركش كوچكی قرار دارد که گنجایش مخزن آب انبار، حداكثر سه هزار 800 مترمكعب است و از این نظر بزرگترین آب انبار شهر محسوب می شود. 

                                                

آب انبارآقا

آب انبار آقا از آثار دوره قاجاریه و نزدیك مسجد به همین نام در خیابان شهید انصاری شهر قزوین قرار دارد و دارای سردری مزین به كاشی معقلی و كاربندی است.

راه شیرِ آب انبار در حال حاضر دارای سی پله سنگی است و پائین ترین قسمت آن با كف كوچه ، 60 متر و 9 سانتیمتر اختلاف سطح دارد و مخزن آب انبار به شكل مستطیل است و جرزهای آن با قطر تقریبی 20.2 متر، از شفته آهك با روكش ساروج ساخته شده و طاق مخزن آجری و گنجایش مخزن آن حدود 800 مترمكعب است.

آب انبار زنانه بازار

آب انبار زنانه بازار واقع در ضلع غربی مسجد النبی، بزرگ ترین آب انبار بازار شهر قزوین است که بانی آن مرحوم"حاج ملا عبدالوهاب" از علمای بنام شهر و معاصر فتحعلی شاه است.

سردر اصلی این آب انبار از بین رفته و از روی شواهد سر در آن در قطع كوچك وساده، بازسازی شده و راه شیرِ آب انبار دارای 43 پله است و گنجایش 2350 مترمكعب آب را دارد.

جرزهای آ ب انبار از شفته آهك با روكش ساروج ساخته شده است و پنج بادگیر دارد كه همگی در پشت دیوارهای بازار و مسجد پنهان گشته اند.

آب انبار مسجد جامع

آب انبار مسجد جامع در جلو خانِ مسجد جامع شهر قزوین واقع و بنابر كتیبه ورودی آن در زمان سلطنت" شا ه سلیمان صفوی" ساخته شده است.

سر در آب انبار دارای طرحی ساده و فاقد هرگونه تزئین است و راه  شیرآب انبار دارای 37 پله سنگی و مخزن آن گنجایش  1800 مترمكعب آب را دارد و جنس دیواره های آن از شفته آهك به قطر 40.2 متر است.

آب انبار حاج كاظم

این آب انبار در سال 1256 هـجری قمری بنا شده و زیباترین آب انبار شهر قزوین محسوب می شود و دارای سردری زیبا، مزین به كاشی و طاق رسمی بندی و كتیبه سنگی و راه شیر آب انبار دارای 33 پله با سقفی با قوس جناغی همچنین مخزن مستطیل شكل آب انبار با شفته آهك و آجر ساخته شده است.

از ویژگی های دیگر این آب انبار، وجود دو بادگیر به ارتفاع هشت متر با تزئینات كاشی كاری است این آب انبار در انتهای خیابان تبریز قرار دارد.

                                                           

آب انبار حكیم

آب انبار حكیم در انتهای بازارچه سپه شهر قزوین واقع شده و بانی آن حاج میرزا آقای حكیم است که دارای سردری زیبا با رسمی بندی است و در كتیبه آن تاریخ 1244هـجری قمری آمده است.

راه شیرِ آب انبار35 پله سنگی دارد و مخزن آب انبار از شفته آهك با روكش ساروج ساخته شده و گنجایش آ ن در حدود 900 مترمكعب است که در مقابل سر در این آب انبار، سقاخانه ای هم زمان با آب انبار شكل گرفته است.

گزارش: زینب کلهر