هرمزگان استانی با درختان، غارها و جزایر ناشناخته

به گزارش خبرگزاری مهر، استان هرمزگان در جنوب ايران از شمال و شمال شرقي با استان كرمان از غرب و شمال شرقي با استان كرمان از غرب و شمال غربي با استان هاي فارس و بوشهر از جنوب شرقي با استان سيستان و بلوچستان و از جنوب باآب هاي خليج فارس و درياي عمان همسايه است. اين استان داراي 12 شهرستان، 34 بخش،81 دهستان، 26 شهر و 14 جزيره بزرگ مسكوني است و مرکز آن نیز بندرعباس است.

بخش عمده‌ای از مساحت استان هرمزگان را مناطق کوهستانی در بر گرفته‌اند و کوه های این منطقه ادامه رشته کوههای زاگرس اند که به تدریج از شمال شرقی به جنوب شرقی امتداد می‌یابند. ادامه این رشته همراه با کاهش ارتفاع، به تپه ماهورهای آهکی، گچی و شنی منتهی شده و به زمینهای پست ساحلی خلیج فارس و دریای عمان متصل می گردد. این ناحیه پست ساحلی، در اطراف تنگه هرمز وسعت بیشتری یافته، و شرایط مساعدی برای کشاورزی و صیفی به وجود آورده‌است.

استان هرمزگان با توجه به بافت سنتی، آداب و رسوم خاص و فرهنگی غنی و ریشه دار، از قدیم الایام بخش مهمی از انواع صنایع دستی را در خود جای داده و به همین جهت همواره در طول تاریخ مورد توجه محققان و تاریخ شناسان گوناگون قرار گرفته است.

این استان از پیشنه قوی تاریخی برخوردار بوده و به همین دلیل دارای آثار باستانی منحصر به فردی است.

قلعه پرتغالي ها در جزيره هرمز

 اين قلعه در ضلع شمالي جزيره قرار دارد و به فرمان آلفونسوآلبركرك، دريانورد پرتغالي در سال 1507 ميلادي به شكل چند ضلعي نامنظم احداث شده است. ساختمان قلعه بسيار محكم و ديوارهايي به قطر 3/5 متر با چند برج به ارتفاع 12 متر دارد.

در زمان شاه عباس كه به استعمار پرتغالي هاي در ايران خاتمه داده شد اين قلعه نيز به دست امام قلي خان از سرداران شاه عباس، فتح گرديد. چند لوله زنگ زده از توپهايي كه در قلعه ها استفاده مي شده، هنوز وجود دارد. قلعه به شكل چندضلعي نامنظم با ساختماني بسيار مستحكم است. تأسيسات آن شامل انبارهاي تسليحات، آب انبار، كليسا و اتاق هايي با سقف هلالي است.

قلعه پرتغالي هاي قشم 

اين قلعه قديمي در انتهاي شمال شرقي جزيره قشم واقع شده و در سال 1030 ه.ق به دستور پادشاه اسپانيا ساخته شده است. دو حصار و چهار برج ديده باني و خندق دارد و مصالح آن سنگ هاي مرجاني و ملات ساروج است. آب مصرفي قلعه ازطريق آب باران و آب چاه تأمين مي شده كه توسط كانالي زيرزميني در بركه ها و حوض هاي قلعه جمع مي گرديده است. اين قلعه همزمان با قلعه هرمز توسط لشكريان شاه عباس صفوي از چنگ نيروهاي اشغال گر خارجي آزاد شد.

قلعه لشتان 
 این قلعه در شش کیلومتری شرق بندرلنگه قرار گرفته و تاریخ بنای آن سال 904 هجری قمری است. با توجه به تاریخ مذکور، گروهی معتقدند که ساخت این بنا به زمان سلطه و قدرت پرتغالی ها بر خلیج فارس مربوط است. جمعی نیز عقیده دارند، این قلعه در عهد هخامنشی احداث شده و بیش از 2000 سال قدمت دارد.

در حال حاضر، بجز حصار بند و آثار مخروبه روی دیوارها، اثر دیگری از ساختمان قلعه باقی نمانده است. در داخل قلعه لشتان، چندین قبرستان، ده ها برکه آب و انبار آذوقه و آثار فراوان دیگری به جای مانده است.

قلعه هزاره (بی بی مینو) 

تنها بنای تاریخی شهر میناب، قلعه ای موسوم به قلعه هزاره است. مردم بومی این قلعه را بی بی مینو می نامند و معتقدند که در روزگاران گذشته دو خواهر به نام های بی بی مینو و بی بی نازنین این شهر را بنا کرده اند. گویا در گذشته دو قلعه وجود داشته که یکی از قلاع ویران شده و تنها قلعه باقی مانده، به نام قلعه هزاره یا قلعه بی بی مینو شهرت یافته است.

این قلعه تا اواخر دوره قاجار مرکز حکومت محلی بود و در اطراف آن، خندقی کنده شده بود. در آن زمان همیشه 100 سرباز مسلح در قلعه مستقر بوده و نگهبانی می داده اند. در حال حاضر، از این قلعه مخروبه ای باقی مانده است.

کاروانسراى گاگلکى 

 کاروانسرای گاگُلَکی در سر راه ارتباطی شهرستان لار، شهرستان بستک به شهرستان بندر لنگه واقع شده ‌است. این کاروانسرا در سر راه قافله رو (مالرو) واقع بوده، هم اکنون در کناره جاده اتومبیل واقع شده‌ است. کاروانسرا دارای ساختاری متشکل از گِل، گچ و آجر ودر بعضی از قسمت‌های پایه دیوارها ساروج نیز به کار رفته ‌است. کاروانسرا بصورت دو ایوانی ساخته شده بوده و از نظر قدمت به دوره صفویه می‌رسد.

متأسفانه قسمت عمده کاروانسرا ویران شده ‌است، منتها آثار آن نشان دهنده جنب وجوش کاروانیانی است که در دوران بسیار دور از این نقاط آباد می‌گذشته‌اند و به سیر و سفر خود به سوی شهرهای شمال کشور ادامه می‌داده‌اند. گویند در کنار باراندازها چندین شبستان حجره و طاق نما وجود داشته، که مرکز اطراق صاحبان کالاها، باربران و ساربانان بوده ‌است. ولی امروزه اثری از این اطاق‌ها به چشم نمی‌خورد.

کاروانسراى بستک 

 كاروانسراى تاريخى بستک واقع در شهر بستک در بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان، یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. کاروانسرای بستک سر پناه و استرا حتگاهی در مسیر جاده بازارگانی لار، بندر لنگه به بندر عباس بوده ‌است. این کاروانسرا دارای حیاط مرکزی بوده و در اطراف اصطبل‌ها، استراحت گاهها قرار داشته، بوده ‌است.

کاروانسرا در دو ضلع شمالی وجنوبی و در ورودی ایوان ختم می‌شده ‌است. این بنای تاریخی سازه‌ای سنگی با مصالح گچ و اندودهای ساروجی است که بنیان کاروانسرا را تشکیل داده‌اند.

این کاروانسرا در زمان دوره قاجاریه ساخته شده و با شماره ثبت ۲۲۳۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌ است. ‪این اثر تاریخی در شهرستان بستک و در مسیر راه بازرگانی شیراز – لار – بندرلنگه به بندر عباس واقع شده ‌است. این اثر تاریخی در چند سال اخیر توسط میراث فرهنگی مرمت شده ‌است.

 پل لاتیدان

 پس از اخراج پرتغالي ها از ايران، رفته رفته از اهميت بندري جزيره هرمز كاسته شد و بندرعباس جاي ان را گرفت و مهمترين بندر ارتباطي ايران شد. پل لاتيدان در مسير كاروان روي لار- بندرعباس، در جهت گسترش امور بازرگاني احداث شد. اين پل در 50 متري غرب بندرعباس بر روي رودخانه كل (كول) ايجاد شده و يادگار دوره صفوي است.

بر خلاف پلهاي ديگر دوره صفوي كه آجري هستند، اين پل از سنگ بدون شكل ساخته شده و از طويلترين پلهاي ايران است. اين پل داراي صد دهانه بوده است كه در حال حاضر 33 دهانه آن مشهود است كه در ميان آنها چشمه طلاق هايي در دو طبقه تعبيه شده اند. بناي اين پل از عالي ترين طرحهاي پل سازي ايران قديم محسوب مي شود.

حمام گله داري 

حمام گله داري تنها حمام باقيمانده قديمي شهر بندرعباس است كه در محله اوزي‌ها قرار دارد و احداث آن دراواخر قرن سيزدهم هجري قمري صورت گرفته است. در حال حاضر به عنوان موزه مردم شناسي استان هرمزگان مورد بهره برداري است.

در حاشيه خليج فارس و در بلوار ساحلي شهر بر روي بستري رسي که قابليت نفوذپذيري آن به دليل اشباع شدن از آب دريا بسيار زياد است، يکي از حمام هاي قديمي به جا مانده شهر بندرعباس بنا شده است  اين بنا كه احتمالاً به دوره صفوی مربوط است در دوره قاجار( اواخر قرن 3 ه . ق) به وسيله حاج شيخ احمد گله داری به مسجد گله داری وقف شده است.

بنای حمام به شكل مستطيل و سقف آن شامل چند گنبد كوچك و بزرگ است. حمام گله داري دو دوره مرمت را در سي سال گذشته پشت سر گذاشته است. در گذشته مردم از آن به عنوان حمام عمومي استفاده مي کردند. مصالح بکار رفته، از آنجا که این ناحیه دارای رطوبت بالایی است در این بنا بیشتر از سنگ‌های دریایی - اسفنجی و ساروج محلی و گچ دستکوب استفاده شده ‌است.

فضای معماری حمام گله داری مانند سایر حمام‌های دیگر نواحی کویر مرکزی دارای فضاهای بینه، سر بینه، گرمخانه و خزینه ‌است. بنا دارای پنج گنبد بزرگ و کوچک است. در ورودی حمام گله داری راهرو هشتی کوچک قرار دارد تا دما و رطوبت، فضای داخلی تنظیم شود. فضای بینه به شکل هشت گوش ساخته شده و در اطراف آن چهار صفه یا سکوی نشیمن و رختکن دیده می‌شود. سیستم گرمادهی حمام شامل انبار سوخت، آتشدان، دیگ، دودکشها و گودال جمع آوری خاکستراست.

فضای گرم کننده حمام که به علت نگهداری گرما در عمق زمین قرار گرفته‌است، آب مصرفی حمام از چاهی به عمق ده متر که هنوز پابرجاست، تامین شده‌ است. در وسط سقف حمام روزنه‌هایی به عنوان نورگیر در هر یک از فضاها وجود دارد که عمل نورگیری و تهویه در حمام توسط همین روزنه‌ها صورت می‌گرفت. بدین ترتیب که با بازو بسته کرودن در فصولی ازسال دما و رطوبت داخل حمام را تنظیم می کردند. این اثرتاریخی به شماره ۲۰۰۳ درفهرست آثار ملی، در سال ۱۳۷۴ خورشیدی به ثبت رسیده‌است.

نيايشگاه ميترا 

 در 15 كيلومتري شهر قشم، در مسير راهي كه به منطقه باستاني جزيره يا خربس و سپس به بندر سوزا منتهي مي شود، يك رشته كوه طولاني وجود دارد كه در دل آن معماري صخره اي شگفتي قرار دارد. ورود به اين فضاي صخره اي از طريق روزنه هاي غار مانندي ممكن است كه تعداد آنها به نه روزن در سه رديف مي رسد. در رديف بالا شش، در حاشيه وسط دو و در پايين يك روزن تعبيه شده است. در پشت روزنه ها، تالاري به مساحت 25 متر مربع و با ارتفاع 2/70 متر در دل صخره و سنگ حفر شده است. سقف تالار مسطح است.

اين تالار محل به جاي آوردن مراسم مذهبي ويژه اي براي بزرگداشت در گذشتگان و به احتمال بسيار قوي مركز پرستش (ايزدمهر) يا (ميترا) بوده است. بررسي اجمالي و جزئيات داخلي آن، نشانگر احداث در دوره مادها است.

اين مجموعه، از نظر نما سازي، با معبد يا آرامگاه صخره اي (كلات خورموج) در دامنه كوه مند بوشهر شباهت بسيار دارد. هم جواري اين محل با شهر باستاني خربز نشان مي دهد، در دوره مادها يك تمدن بزرگ پيشرفته در جزيره قشم وجود داشته است.

استان هرمزگان از نظر جغرافيای گياهی، در نواری از رويش های گرمسيری نيم كره شمالی قرار دارد. از ويژگی های آب و هوايی اين نوار رويشی كه در ايران از كرانه های استان هرمزگان و كرانه های دريای مكران(عمان) تا بندر گواتر در استان سيستان و بلوچستان ادامه دارد، بارش كم سالانه و تبخير چند برابر آن همراه با ديگر عوامل طبيعی است كه اين استان را نيز در بر گرفته و گوناگونی گونه های پوشش گياهی و كل رويش را در آن حساس و فقير ساخته است.

به بيان ديگر پوشش گياهی هرمزگان، در پيوند با دگرگونی های به دست آمده از آب و هوا و جنس خاک، چهره گوناگونی به خود می گيرد. از اين رو بيشتر گياهانی كه در منطقه می رويند به ويژه گياهان كناره كرانه ها، بدون خزان هستند يا خزانی زودگذر دارند.

از نادرترين پوشش های گياهی منطقه هرمزگان و جهان، جنگل های حرا است كه با شرايط ويژه ای در آب دريا رشد كرده، سپس گسترش يافته و جنگل های ابنوهی را به وجود می آورند. درختچه حرا از ويژگی های اكوسيستم استان هرمزگان، به ويژه جزيره قشم است كه در نواحی پراكنده ای از تنگه هرموز به سوی خاور و اقيانوس هند، در كرانه های دريای مكران (دريای عمان) به ويژه در كرانه های بندر گواتر ديده می شود. نام علمی حرا به نام دانشمند بزرگ ايرانی ابوعلی سينا، نام گذاری شده است. درختان حرا آب شور دريا را شيرين ساخته و از آن تغذيه می كنند.

این استان به لحاظ هم مرزی با خلیج فارس و دریای عمان دارای جزایری است که برخی از این جزایر همواره پذیرای خیلی زیادی از گردشگران است.

جزیره قشم 

 جزیره قشم بزرگ ترین جزیره ایران است که در شمال غربی تنگه هرمز قرار دارد. شهر قشم مرکز این جزیره در شمال شرقی جزیره واقع شده است. بندر عباس با 12 مایل آبی فاصله، نزدیکترین شهر به قشم است. یک فصل گرم و مرطوب و طولانی و یک فصل کوتاه و معتدل، از ویژگی های آب و هوایی جزیره قشم است. صخره های دیدنی سواحل بندر قشم که محل تجمع خرچنگ های دریایی اند بخصوص در بعداز ظهرها و جنگلهای حرا که بین شمال جزیره تا بندر خمیر را فرا گرفته است منظره زیبایی را پدید آورده است. نام علمی درختان جنگل های حرا به افتخار دانشمند مشهور ایران – بوعلی سینا- که آنرا حرا نامیده است، نامگذاری شده است.

جزیره کیش

جزیره کیش با 90 کیلومتر مربع مساحت یکی از زیباترین جزایر خلیج فارس است که در 18 کیلومتری کرانه جنوبی ایران واقع شده است.

کیش از طبیعتی زیبا و منحصر به فرد بر خوردار است. سواحل آرام با ماسه‌های مرجانی آب زلال دریا که شفافیت کم نظیر آن، امکان مشاهده انواع آبزیان را در عمق چند متری مقدور می‌سازد.

پوشش گیاهی مناسب و سر سبز و باطراوت این جزیره به ویژه در 7 ماه از سال چشم‌اندازی زیبا و تماشائی به آن بخشیده است که سالانه حدود یک میلیون نفر از دوستداران طبیعت و دریا را به سوی خود جلب می‌کند.

جزیره هندورابی

 جزیره هندورابی با 8/22 کیلومتر مربع مساحت، در فاصله 325 کیلومتری بندرعباس و 133 کیلومتری بندرلنگه و در حد فاصل بین دو جزیره کیش و لاوان قرار گرفته است.

جزیره لارک با 7/48 کیلومتر مربع مساحت، در فاصله 18 مایل دریایی از بندرعباس و شش مایل دریایی از شهر قشم در جنوب شرقی این شهر، در تنگه هرمز قرار دارد. این جزیره از کوههای آتشفشانی مخروطی شکل تشکیل شده است. در این جزیره فعالیت کشاورزی وجود ندارد و تنها فعالیت اقتصادی اکثر اهالی لارک، صید و غواصی است.

جزیره هرمز

جزیره هرمز صدفی با 9/41 کیلومتر مربع وسعت در فاصله 10 میلی جنوب شرقی بندر عباس و در میان آب های خلیج فارس قرار گرفته است. سطح جزیره هرمز را طبقات سازنده های رسوبی و آتشفشانی تشکیل داده و طبقات نمکی نیز به صورت تپه هایی، قسمت اعظم جزیره را پوشانده اند و اکثراً از جنس نمک طعام می باشند. استخراج و صدور خاک سرخ جزیرة هرمز یکی از مهم ترین منابع درآمد اهالی است.

جزیره هنگام 

 این جزیره 6/33 کیلومترمربع مساحت دارد و به شکل مخروط ناقصی است که در کرانه های جنوبی جزیره قشم واقع شده است. تنها فعالیت اقتصادی در جزیره هنگام که اکثر اهالی به آن مشغول اند ماهیگیری و صیادی است. از نقاط دیدنی جزیره تأسیسات بندری انگلیسی ها است. صید کوسه در اطراف جزیره یکی از دیدنی های این جزیره بشمار می رود.

جزیره ابوموسی 

 جنوبی ترین جزیره ایرانی آب های خلیج فارس جزیره ابوموسی است. این جزیره در 222 کیلومتری بندر عباس و هم چنین در 75 کیلومتری بندر لنگه واقع شده است.