استان خوزستان، در جنوب غربي ايران از غرب با كشور عراق، از شمال با استان لرستان و ايلام، از شرق با استان هاي چهارمحال بختياري و كهگيلويه و بويراحمد و از جنوب با استان بو شهر و خليج فارس همسايه است. مركز اين استان، شهرستان اهواز است.
استان خوزستان که یکی از مهم ترین و با ارزش ترین مناطق ایران است از جاذبه های کم نظیر گردشگری در زمینه های طبیعی، تاریخی، معماری، اجتماعی و فرهنگی برخوردار است.
سواحل زيبای خليج فارس در جنوب و كوه‌های بلند و برف‌گير در شمال و خاور جلگه پست و گرم، چشم‌انداز و اقليم‌های متفاوتی در چهار سوی استان خوزستان فراهم آورده و یکی از زیباترین مناطق طبیعی ایران را رقم زده است. خوزستان یکی از باستانی ترین و تمدن خیزترین ناحیه های جهان بوده و جزو كهن ترين سرزمين های متمدن بشری محسوب می شود.
هر یک از شهرستان های این استان در برگیرنده بناهای تاریخی و معماری شگفت آوری هستند که نمایان گر تمدن و هنر مردمان این سرزمین در گذشته های دور است. بناهای منحصر به فردی از دوره های مختلف تاریخی در این ناحیه باقی مانده که از با ارزش ترین میراث های تاریخی ایران و جهان به شمار می روند.
آفتاب دل نشین، آب فراوان، خاک مرغوب و مردمانی سخت کوش سبب شده اند که این منطقه یکی از پرحاصل ترین نقاط ایران شده و لقب زرخيز را از آن خود نماید. سواحل زيبای خلیج فارس، باتلاق‌ها، نيزارها، جلگه‌های پست و گرم، اقليم متفاوت، تالاب ها و دریاچه های متعدد؛ تضاد آشكاری را در محدوده استان خوزستان به وجودآورده و موجب غنا و تنوع چشم گير جاذبه های طبیعی در این منطقه شده است.
همچنین خوزستان هستی و عظمت خود را به رودخانه های متعددی كه در این سرزمین جاری اند، مدیون است. جريان ۵ رودخانه بزرگ از جمله كارون، دز، كرخه در ميان اين سرزمين از سويي و قرارگيري سرزمين خوزستان در حاشيه خليج فارس از سوي ديگر، مناسب ترين موقعيت را براي خوزستان فراهم آورده است.
کارون تنها رودخانه قابل کشتیرانی ایران، با جلوه های بالای جهانگردی به عنوان معروف ترین رودخانه در جغرافیا، ادبیات و تاریخ ایران در محدوده این استان جاری است. كرخه به عنوان یكی از چهار منطقه طبیعی كشور شناخته شده است كه از نظر زیست محیطی ارزش فراوانی دارد. بر اثر تنوع آب و هوا و نوع خاک، برخی از مناطق خوزستان را جنگل‌های تنک و بوته‌زار، درختچه و درختان پوشانيده است.
خليج فارس نیز با بيش از 200 نوع ماهی از نظر تنوع و ذخيره پروتئين از بهترين و كم نظيرترين ذخاير حيات وحش كشور به حساب می‌آيد. چشم انداز زندگی انواع پرندگان دریایی در سواحل، تالاب ها و بیشه زارهای این منطقه؛ مناظر بدیع و کم نظیری را به وجود آورده اند.
تالاب شادگان
تالاب دیدنی شادگان با مساحتی بالغ بر 400 هزار هکتار دارد و از رودخانه‌های جراحی و کارون همچنین جزر و مد خلیج فارس تغذیه می‌کند. این تالاب از شمال به شادگان و خور دورق و از جنوب به رودخانه بهمن شیر آبادان و از غرب به داخوبن و از شرق به آبهای خورموسی محدود می‌شود.
نقش این تالاب در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی منطقه بسیار مهم است. این تالاب به عنوان پناهگاه بین‌المللی حیات وحش شادگان منطقه حفاظت شده محسوب می‌شود.
پوشش گیاهی درون تالاب چراگاه و منبع تأمین علوفه دام 132 روستای اطراف است. دو گونه از دوزیستان و پنج گونه از خزندگان و حدود 154 گونه پرنده در این تالاب زندگی می‌کنند. از مهمترین پرندگان می‌توان به پلیکان زرد، فلامینگو و سبز قبای هندی اشاره کرد. 36 گونه نیز در این تالاب زندگی می‌کنند.
تالاب شادگان 38 درصد تالابهای بین‌المللی ایران و 66 درصد تالابهای جهان را تشکیل می‌دهد. تالاب شادگان از لحاظ رتبه‌های ثبت شده در یونسکو در گذشته در رتبه پنجم جهانی قرار داشتن ولی متأسفانه به علت ورود آلاینده‌های صنعتی به این تالاب و دخل و تصرفات مصنوعی در اکوسیستم آن، مرتبه بین‌المللی آن تا رده بیست و دوم نزول کرد.
این استان همچنین از تاریخی غنی برخوردار است.
قلعه سلاسل شوشتر
قلعه سلاسل كه در اثر جنگهاي متمادي و حوادثي چون سيل و زلزله بكلي ويران شده است در خيابان شريعتي در بخش غربي شهر روي يك بلندي مشرف بر رودخانه شطيط در مركز تقسيم آب مجموعه آبشارهاي شوشتر قرار دارد. قلعه سلاسل دژي است بسيار بزرگ داراي حياط ها، سربازخانه ها، طويله ها، حمام ها، شبستان ها، برج ها، باغچه ها، قورخانه، نقاره خانه، آشپزخانه، قاپي هاي متعدد و حوض هاي بزرگ، حصار و خندق كه اكنون بيشتر آن ويران و ساختمانها بر هم ريخته شده است.
شكل قلعه بيضي غير منظم و جايش بسيار با صفا روي قطعه سنگي مشرف بر رود كارون واقع شده است. در درون قلعه فضاهای مختلفی قرار داشته و اکنون شواهدی از این گونه فضاها از جمله دروازه ها، شوادون ها، بقایایی از ساختمان ها و حوضچه ها و تنبوشه های سفالی انتقال آب و باغچه ها موجود است.
قلعه دارای استحکامات عالی و چندین طبقه بوده که دارای ابعاد گوناگون بوده و در ساخت آنها از ماسه سنگ، آجر و ساروج و خشت استفاده شده و حیاط های متعدد قلعه بوسیله قلوه سنگ فرش شده بود که اکنون بقایای از آنها نیز موجود است. شواهد نشان مي‌دهد كه زندگي بطور مداوم از دوران ساساني تا دوران معاصر در اين قلعه جريان داشته است اما متون تاريخي آن را به دوران هخامنشي نسبت مي‌دهند.
طبق اسناد تاریخی قلعه سلاسل دولت نشین بوده که بصورت محصور در دل خود فضاهای مختلفی را جای داده است. با توجه به موقعیت قرارگیری و وجود منابع آبی در آن، محلی مناسب برای مقاومت در برابر هجوم دشمنان بوده است. برخی می گویند در قرن چهارم هجری شخصی بنام سلاسل اقدام به مرمت این کهن دژ نموده است و نام او بر قلعه ماندگار شده است. این بنای تاریخی که به شماره 1117 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
قلعه شوش
در سال 1897 ميلادي"ژان ماري ژاك دومورگان" براي تحقيق و اكتشاف به شوش آمد و دولت فرانسه را متقاعد كرد محلي امن و مناسب براي هيات باستان شناسي فرانسه در شوش ايجاد كند. به همين منظور بلندترين نقطه تپه هاي شوش يعني اكروپل براي اين منظور انتخاب و قلعه اي با يك طرح قرون وسطايي اروپا بر فراز آن ساخته شد.
ساختمان اين قلعه كه با نظارت حاج مصطفي دزفولي و با مصالح محلي از جمله خشت بنا شد، تا سال 1912 ميلادي به انجام رسيد. قلعه باستاني شوش از مصالح تپه باستاني شوش توسط باستان‌شناسان فرانسوي ساخته شده در ساختار اين بنا، آجر كتيبه‌هايي از كليه آثار باستاني در شهر شوش از جمله چغازنبيل ديده مي‌شود. اين قلعه بسيار زيبا يكي از منحصر به فردترين آثار تاريخي در ايران است كه با هنر‌مندي تمام روي تپه باستاني شوش و در كنار كاخ آكروپل ساخته شده است.
پلان قلعه ذوزنقه شكل است كه قاعده كوچك آن در سمت شمال واقع شده است. دور تا دور آن را راهرويي احاطه كرده ورديف اتاقهايي به سمت حياط، برگرد آن قرار گرفته اند. بنا بر این گزارش، قلعه آكروپل يا شوش روى بلندترين نقطه شهر شوش بنا شده و شباهت بسيار زيادى به زندان باستيل فرانسه دارد.
اين قلعه با استفاده از آجرهاى به دست آمده از كاخ داريوش و تعدادى از آجرهاى منقوش به خط ميخى چغازنبيل، به دست استادان دزفولى بنا شده است. تقسیم بندی کلی قلعه با دو حیاط و فضاهای پیرامون این حیاط شکل می گیرد. قلعه دارای سه ورودی است که یکی از آنها در حال حاضر مسدود می باشد.
حمام کرناسیان
قدمت حمام کرناسیان دزفول به دوره زندیه بر می گردد. این حمام در شمالی ترین بخش بافت کهن دزفول (محله کرناسیان) قرار گرفته است. این محله در ابتدا محل زندگی عشایر کوههای کرناس (در شمال دزفول) بوده است. این حمام افزون بر کرناسیان به نام های حمام نور و حمام حاج نصیر نیز شناخته شده است.
معمار این حمام، استاد معزی بوده است. این بنا با مساحت حدود 900 متر شامل دو بخش مردانه و زنانه بوده که هر کدام از فضاها، از دالان ورودی، سر بینه، گرمخانه و سرویس های بهداشتی، تشکیل شده است. میاندر راهروی ارتباطی بین فضای سرد (سربینه) و فضای گرم (گرمخانه) است که هم سبب جلوگیری از به هدر رفتن گرمای موجود در گرمخانه شده و هم از ورود مستقیم افراد به فضای بیرون و مواجه شدن با هوای سرد جلوگیری می کرده است.
رفت و آمد در بخش زنانه برای ایجاد محدودیت، از پشت بام و از راه پلکان صورت می گرفته که ورودی آن در کوچه کنار (بخش خاوری) بوده است. فضای داخلی آن دارای پیچ و خم زیادتری نسبت به فضای مردانه بوده تا ورود افراد بیگانه (مردان) به بخش گرمخانه دشوارتر و با درنگ بیشتر انجام شود. این سازه یکی از حمام های بزرگ شهر به شما می رفته و مورد استفاده همگان بوده است. فضاهای بخش مردانه 600 متر مربع و بخش زنانه 300 متر مربع می باشد
كاروانسرا و ساباط المعين التجار اهواز
اين كاروانسرا كنار پل سفيد و در بافت قديمي اهواز قرار گرفته است و در زماني كه كار كشتيراني تجاري در رود كارون از خرمشهر به اهواز و بالعكس رونق يافته، شخصي به نام معين التجار اين كاروانسرا و ساباط را بنا نمود. ناصرالدين شاه قاجار در سال 1306 هجري قمري به منظور پيشرفت كار بازرگاني، كارون جنوبي را كه از اهواز تا به دريا راه داشت براي كشتي راني بيگانگان آزاد ساخت.
برادران لينچ كه بازرگاناني انگليسي بودند جزو نخستين كساني هستند كه كشتي هاي تجاري خويش را در قسمت جنوبي كارون به كارون به كار انداختند و در اين منطقه كه دهكده اي بيش نبود و قومي از اعراب به نام كعبيان در آن مي زيستند، مكان هايي براي اسكان كاركنان و غلامان خود ساختند.
غلامان هندي با دستارهايي بر سر و لكاته هايي پيچيده به دور كمر، با جثه اي نحيف و پاهاي برهنه، صندوق ها و بسته هاي كشتي اربابان خود را بر كمرگاه سنگي ساحل بندر ناصري مي نشاندند تا بازرگانان شوشتري، دزفولي، اصفهاني و تجار ديگر شهرها كه هر كدام خانه يا كوشكي در آن منطقه پر رونق تجاري براي خود فراهم كرده بودند، آن كالا را بخرند و متاع خود را اگر انگليسي ها خريدار باشند، بفروش برسانند.
با ورود كشتي ها برادران لينچ به كارون، بازار تجارت و داد و ستد خارجي آنقدر رونق گرفت كه شخصي به نام حاج معين التجار بازار و كاروانسرا در اين منطقه بنا ساخت و براي حمل كالاي كشتي در سوي كمره سنگي بندر ناصري خط آهن نصب كرد و يك واگن بر روي آن به راه انداخت.
کول فرح
در هفت كيلو‌متري جنوب شرق ايذه قرار دارد. در اين منطقه شش مجموعه نگاركند سنگي و صخره‌اي شناسايي شده است. كتيبه‌اي به خط عيلامي در ديواره شمالي تنگه، پيكره‌اي از فرمانرواي كول فرح و تعداد ديگري سنگ نگاره كه شامل گسترده‌ترين نگار كند صخره‌اي ايران نيز مي‌شود، در اين محوطه قرار گرفته‌اند. در تصوير سنگي اين نيايشگاه بيش از 400 نفر در حال نيايش ديده مي‌شوند. به گفته كارشناسان در اين تصاوير نخستين نگاه بشر به مذهب و آئين شكل گرفته است. حمل خدايان، قرباني كردن و اجراي موسيقي از ديگر صحنه‌هاي بكر اين سنگ نگاره هاست.
اشكفت سلمان
بزرگترين خط نوشته ميخي ايلام نو نيايشگاه تاريشا يا اشكفت سلمان، بزرگترين خط نوشته ميخي ايلام نو را در خود جا داده است. در اشكفت سلمان چهار نقش برجسته وجود دارد كه دو تاي آن داخل غار و دو تاي ديگر در خارج از غار ديده مي شود.
بزرگ ترين نوشته خط ميخي از دوره ايلامي در اين غار موجود است كه از زمان شاهك عيلامي، شاه بومي آيا پيريا آياتم، به جاي مانده و همچنين براي نخستين بار حضور مصور زن، دوشادوش مرد در نقش برجسته هاي اين غار ديده شده است. در نقوش، «هوهين»، همسر و خواهر شاهك، در يك مراسم آييني شركت كرده و كاهن بزرگ در جلوي آنها به چشم مي خورد.
اين نشانه ها مشخص مي كند اشكفت سلمان نيايشگاه «تاريشا» بوده و غار ديگري در كنار اين اشكفت در دوره ايلخاني به مكاني مقدس تبديل شده و رو به روي آن ساخت و سازه هاي مذهبي شكل گرفته است.
نظر شما