برای رشد و توسعه اندیشه اسلامی، از جمله باید با دستاوردهای پژوهشی غربیان در حوزه دین مواجهه ای نقادانه داشت و بر اساس مبانی اسلامی - عقلانی، حق را از باطل تمییز داد، شبهه ها را پاسخ گفت، مسائل را حل کرد، نکات تازه درست را پذیرفت، و دعاوی نادرست را رد کرد. مقصود از نگارش کتاب حاضر برداشتن گامی در همین مسیر است.
در این تعلیقات، آرای دیویس، نویسنده کتاب ارزش معرفت شناختی تجربه دینی، نقد و بررسی و یا تکمیل و تبیین گردیده، و در موارد لازم، دیدگاه های اسلامی در خصوص مسائل یادشده در متن بیان شده تا بستری برای مطالعه تطبیقی دو دیدگاه فراهم آید. در مجموع، تلاش نویسنده بر آن بوده است که با کمک این تعلیقات، فضای بحث رنگ و بوی بومی به خود بگیرد و متناسب با فرهنگ و اندیشه اسلامی گردد و بهره خوانندگان فارسی زبان از کتاب افزوده شود.
پیشینه برهان تجربه دینی، اعتبار معرفتی تجربه دینی از نگاه اسلام، برهان تجربه دینی از دیدگاه حکیم مسلمان، تبیین فلسفی وقوع تجربه دینی، امکان آگاهی از غیب، تمسّک به آگاهی از غیب در حال خواب برای اثبات آن در بیداری، فرایند دریافت حقاق از عالم قدس، ارتباط با عالم قدس و نقش متخیله در آن، آگاهی از غیب در حال سلامت و بیداری، علت و جایگاه نیازمندی مشاهدات غیبی به تأویل و تعبیر، گوناگونی تأویل و تعبیر بر حسب اشخاص، زمان ها، و عادت ها، ارتباط صاحبان نفس ضعیف با عالم غیب، حدود و انواع معرفت به خدا، دیدگاه حکیمان مسلمان درباره معرفت انسان به خداوند، علم حصولی به حقیقت خداوند، علم حضوری به حقیقت خداوند، حجاب میان مخلوق و خالق، نفی معرفت به ذات خدا و اثبات معرفت به تجلیات خدا، وجود حجاب حتی در مقام فنا، تمثیل به نور و رنگ ازجمله مباحث مطرح شده در این اثر هستند.
همچنین عمومیت معرفت به خدا در ادبیات عرفانی، شواهدی از روایات اسلامی، شکایت گسترده در باب تجربه های دینی، عدم تردید در تجربه دینی، استدلال بر باورها در سنت اسلامی، دلیل بودن «ادراک» برای اثبات متعلق آن، زبان دین و بازی های زبانی، مجاز و استعاره و موارد تأویل، تحویل پذیری استعاره، توصیف غیر استعاری خداوند، تفاوت نقش «مدل» در علم و در دین، امکان معرفت به خدا، لزوم دقت در تعریف« تجربه دینی»، تعریف دقیق« تجربه تفسیری»، تأملی در جایگاه تجربه تفسیری در نگرش اسلامی، عقلانیت تبیین در نظریه های خرد گریز، تجربه تفسیری و حالات تجربه گر، توّهم دیداری، تجربه شبه حسی در عرفان اسلامی، تجربه وحیانی در عرفان اسلامی و ارتباط آن با وحی رسالی، قابل اعتماد نبودن پاره ای از الهامات و مکاشفات، پاره ای نکات درباب تجربه های احیاگر، تجربه مینوی اتو و واقع نمایی آن، تمایز میان دیدگاه اتو و شلایر ماخر، تجربه های عرفانی و جایگاه آن در عرفان اسلامی از دیگر مباحث و موضوعات مطرح شده در این کتاب هستند.
اقسام تجربه دینی، برهان تمثیل به تجربه زیبایی شناختی و تجربه اخلاقی، نکته ای درباب ادله تصدیق دعاوی عرفا، برهان تمثیل به ادراک حسی، معیارهای سنجش مکاشفات عرفانی، تلخیص بحث دیویس درباره تمثیل به ادراک حسی، دیدگاه آلستون درباره تجربه خدا و مقایسه آن با رؤیت خدا در اندیشه اسلامی، ویژگی های تجربه خدا، باورهای مبتنی بر تجربه خدا، مسانخت میان تجربه خدا و تجربه حسی، نظریه ظهور، تجربه خدا، آگاهی حصولی یا حضوری؟، انسداد راه معرفت بر ادراک تجربی، انسداد راه معرفت قطعی به واقع، ارزیابی نظریه آلستون: رؤیت خدا در اندیشه اسلامی، رؤیت خدا در قرآن، تقاضای حضرت موسی، رؤیت قلبی و علم حضوری، سخن دیویس درباره تفاوت مواجهه شخص با آدمیان و مواجهه شخص با خدا، اشکال دیویس به برهان تجربه دینی به مثابه، گزاره پایه بودن باور به خدا از نظر علامه طباطبایی، مبنا گرایی در نظر فیلسوفان مسلمان، پاسخ های اشکال پلنتینگا به مبنا گرایی، شرح مدعای پلنتینگا درباب پایه بودن باور به خدا، مقایسه دیدگاه پلنتینگا با روایت آلستون از برهان تجربه دینی، تأکید بر تجربه باورسازی به جای تجربه دینی، پاسخ پلنینگا به اشکال اوهیرو مکی و گیل نیز از مباحثی است که نویسنده در این اثر به آنها می پردازد.
«شب تاریک روح» در ادبیات فارسی، نسبت حدس با خیال پردازی، وجود کانون های غیر فیزیکی شیطانی، نحوه شکل گیری مفاهیم ذهنی، تفاوت در درجات و مراتب کشف(اختلاف طولی)، تنوع در مکاشفات( اختلاف عرضی)، آمیزش مکاشفه راستین با مکاشفه نما، نارسایی گزارش مکاشفه، حل تعارض ظاهری الهام ها، جریان اصل امتناع تناقض در ساحت عرفان، پاره ای از عوامل تعارض در گزارش های عرفا، نقد لزوم تفسیر در همه ادراکات، نسبت میان تجربه مینوی و عرفانی، برداشت نادرست از تمثیل مولوی، حقیقت دینداری و دشواری سنجش آن، تنوع تأثیر داروهای توهم زا، تأثیر زمینه فکری در نوع ادراک پدید آمده از مصرف دارو، نوع تجربه های عرفانی ناشی از مصرف دارو، مجاز نبودن مصرف دارو برای دستیابی به تجربه عرفانی، نیز از دیگر موارد و مباحث مطرح شده دیگر در این کتاب را شامل می شوند.
کتاب «تعلیقاتی بر ارزش معرفت شناختی تجربه دینی» نوشته دکتر علی شیروانی، برای نوبت اول در پائیز 91 در 1000 نسخه و 292 صفحه از سوی انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه منتشر شده است.
نظر شما